39-шы Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарты (IAS 39)
Қаржы құралдары: Тану және бағалау

1. [жойылған]

Қолдану аясы

2. Осы Стандартты барлық ұйым, төмендегі жағдайларды қоспағанда, қаржы құралдарының барлық түріне қолдануы тиіс:

(a) еншілес ұйымдардағы, қауымдасқан ұйымдардағы және бірлескен қызметтегі 10 Шогырландырылган қаржы есептілігі ХҚЕС (IAS) және 27 Жеке қаржы есептілігі ХҚЕС (IAS) немесе 28 Қауымдасқан ұйымдарга салынган инвестициялар ХҚЕС (IAS) немесе 31 Бірлескен кәсіпкерлікке қатысу ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес есепке алынатын қатысу үлестерін. Сонымен қатар, ұйымдар осы Стандартты еншілес ұйымдарға, қауымдасқан ұйымдарға немесе бірлескен қызметке 27 ХҚЕС (IAS), 28 ХҚЕС (IAS) немесе 31 ХҚЕС-ына (IAS) сай осы Стандартқа сәйкес есепке алынатын қатысу үлестерін қолдануға міндетті. Ұйымдар сондай-ақ осы Стандартты еншілес ұйымдарға, қауымдасқан ұйымдарға немесе бірлескен қызметке қатысу үлесінен туынды құралдарына, осы туынды құрал 32 ХҚЕС (IAS) ұйымның үлестік құралының анықтамасына сәйкес келетін жағдайларды қоспағанда, қолдануға міндетті;

(b) 17 Жалдау ХҚЕС (IAS) қолданылатын жалдау келісімшарттары бойынша құқықтар мен міндеттемелерді. Дегенмен:

(i) жалдау бойынша жалға беруші таныған дебиторлық берешек 9 Қаржы Құралдары ХҚЕС-тың (IFRS) танылуының бұзылуы туралы ережесі және осы Стандарттың құнсыздану туралы ережелеріне тиісті болып табылады;

(ii) жалдау бойынша жалға алушы таныған кредиторлық берешек 9 ХҚЕС-тың (IFRS) танылуының бұзылуы туралы ережесіне тиісті болып табылады;

(iii) жалдау келісімшарттарына енгізілген туынды құралдар 9 ХҚЕС-тың (IFRS) енгізілген туынды құралдары туралы ережелеріне тиісті болып табылады;

(c) 19 Қызметкерлерге берілетін сыйақылар ХҚЕС (IAS) қолданылатын қызметкерлерге сыйақы бағдарламалары бойынша жұмыс берушілердің құқықтары мен міндеттемелерін;

(d) ұйым шығарған 32 ХҚЕС-тағы (IАS) үлестік құралдар анықтамасына сай (варранттар мен опциондарды қосқанда) немесе 32 ХҚЕС-тың (IFRS) 16А және 16В- тармақтарына немесе 16С және 16D-тармақтарына сәйкес үлестік құралдар ретінде жіктелуі талап етілетін қаржылық құралдар. Алайда, осындай үлестік құралдардың иесі осы Стандартты сол құралдарға егер олар жоғарыдағы (а) тармақшасындағы ерекшелікке сай болмаса қолдануы тиіс.

(e) (іі)-де берілген келісімшарт немесе 9 Қаржы құралдыры ХҚЕС-ының (IFRS) А Қосымшасындағыдан басқа 4 Сақтандыру келісімшарттары ХҚЕС -ында (IFRS) анықталған эмитенттің (і)-тармақтағы қаржы кепілдіктері шартының анықтамасына сай келетін сақтандыру шартына сай құқықтар мен міндеттемелер дискрециялық қатысу құқығы болғандықтан 4 Сақтандыру келісімшарттары ХҚЕС (IFRS) қолдану аясындағы шарт бойынша қарастырылады. Сонымен бірге, осы Стандартты 4 ХҚЕС (IFRS) қолдану аясындағы шартқа енгізілген туынды құралға қолдануға болады, егер осындай туынды құралдың өзі 4 ХҚЕС-ты (IFRS) қолдануға сай келетін шарт болып табылмаса. Сонымен қатар, егер қаржы кепілдіктері келісімшарттарының эмитенті бұрын екіұшты емес түрде осындай келісімшарттарды сақтандыру шарттары деп есептейтінін және сақтандыру келісімшарттары қолданылатын есепке алу рәсімдерін пайдаланғанын мәлімдесе, ол осы Стандартты немесе 4 ХҚЕС-ты (IFRS) осындай келісімшарттарды сақтандыру келісімшарттарына қолдануды таңдауға құқылы (AG4 және АG4А-тармақтарын қараңыз). Эмитент осындай таңдауды әрбір жеке алынған шартқа қатысты жасай алады, бірақ бірде оны жасай отырып, ол одан бас тартуға құқылы емес;

(f) [жойылған]

(g) ұйымдар біріктірілген кезде сатып алушы ұйым және сатушы арасында сатып алынатын ұйымды сатып алу немесе сату туралы белгілі бір болашақ күнге жасалған кез келген келісімшарттарды. Белгілі бір болашақ күнге жасалған келісім-шарт термині әдетте операцияны аяқтау және кез келген талап етілген тұжырымдамаларға қол жеткізуге қажет кезеңнен асып түспеуі қажет.

(h) 4-тармақта жазылғандарды қоспағанда, несие туралы келісімдерді. Несие туралы келісімнің эмитенті 37 Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер ХҚЕС-ты (IAS) осы Стандартты қолдану аясында болмайтын несие туралы келісімдерге де қолдануы тиіс. Дегенмен несие туралы барлық келісім осы Стандарттың тануды тоқтатуға қатысты ережелерін қолданудың ықпалында болады;

(i) осы Стандарттың осы Стандарт қолданылатын 5-7-тармақтарын қолдану аясындағы келісімшарттарды қоспағанда, 2 Активтер негізіндегі төлемдер ХҚЕС (IFRS) қолданылатын үлестік құралдар негізіндегі төлемдермен мәмілелер бойынша қаржы құралдарын, келісімшарттарды және міндеттемелерді;

(j) ұйым 37 Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес бағалау міндеттемелері ретінде таныған не ол үшін неғұрлым ерте кезеңдердің бірінде ол 37 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес бағалау міндеттемесін таныған міндеттемені өтеу үшін ұйым жүргізуге міндетті болатын шығындарды өтеу үшін төлемдерге құқықтарын.

3. [жойылған]

4. Осы Стандарттың қолдану аясына төмендегідей қарыздар бойынша міндеттемелер кіреді:

(a) ұйым қаржы міндеттемесі ретінде жіктейтін, пайда немесе залал (9 ХҚЕС-тың (IFRS) 4.2.2-тармағын қараңыз) арқылы әділ құн бойынша бағаланатын қарыз туралы келісімдер. Өткен несие туралы келісімдерінен туындайтын активтерді сату тәжірибесі бар ұйым осы Стандартты бірдей санатқа жатқызылатын қарыз туралы келісімдеріне қолдануға міндетті;

(b) ақша қаражатын беру немесе басқа қаржы құралын шығару нысанында қарама-қарсы талаптарды есепке алу арқылы реттелуі мүмкін қарыз туралы келісімдер. Осы қарыз туралы келісімдер туынды құралдарды білдіреді. Несие туралы келісімді қарызға алынған қаражатты бөліп-бөліп төленгендіктен ғана қарама-қарсы талаптарды есепке алу арқылы өтелген деп санауға болмайды (мысалы, құрылыстың аяқталу сатысына тепе-тең бөліп-бөліп өтелетін, құрылысқа арналған ипотекалық несие);

(c) нарықтық пайыздан төмен пайыз мөлшерлемесі бойынша несие беру туралы келісімдер. (9 ХҚЕС-тың (IFRS) 4.2.1-тармағын қараңыз, осындай қарыздар туралы келісімдерден туындайтын міндеттемелерді кейіннен бағалау туралы айтылады.

5. Осы Стандарт ұйымның қаржы активтерін сатып алу, сату немесе пайдалану үшін күтілетін қажеттілігін қанағаттандыру үшін осындай активті алу немесе жеткізу мақсатында жасалған және қолданылып жүрген шарттарын қоспағанда, есеп айырысу қарама-қарсы талаптарды ақша қаражатымен, өзге қаржы құралдарымен есепке алу арқылы не қаржы құралдарын айырбастау арқылы жүргізілуі мүмкін қаржы активтерін сатып алу немесе сату шарттарына қолданылуы тиіс.

5А Келісімшарт қаржы құралы болғандай етіп, қолма-қол ақшада немесе басқа қаржы құралында таза түрде немесе қаржы құралдарын айырбастау арқылы есептеліне алатын қаржылық емес бапты сататын немесе сатып алатын келісімшарт пайда немесе шығын арқылы әділ құнда бағалану ретінде біржола белгілене алады, ұйымның болжанатын сатып алу, сату немесе қолдану талаптарына сәйкес қаржылық емес баптардың қабылдау немесе тапсыру мақсатына енгізілуіне қарамастан. Бұл белгілеу келісімшарттың басында, және осы Стандарттың қолдану аясынан шығарылу себебінен сол келісімшартты танымаудан туындайтын тану сәйкессіздігін (кейде «есепке алудың келісілмеуі» ретінде сілтенеді) жойса немесе елеулі түрде қысқартса қолжетімді болып табылады.

6. Қаржы активтерін қарама-қарсы талаптарды ақша қаражатымен, өзге қаржы құралдарымен есепке алу арқылы не қаржы құралдарын айырбастау арқылы сатып алу немесе сату туралы шарттар бойынша есеп айырысудың әртүрлі нұсқалары бар. Оларға мыналар жатады:

(a) шарттың талаптары тараптардың әрқайсысына есеп айырысуды ақша қаражатымен, өзге қаржы құралдарымен есепке алу арқылы не қаржы құралдарын айырбастау арқылы жүргізуге мүмкіндік жасаған кезде;

(b) шартта ақша қаражатымен, өзге қаржы құралдарымен есепке алу арқылы не қаржы құралдарын айырбастау арқылы есеп айырысу мүмкіндігіне тікелей нұсқау болмаған кезде, бірақ ұйымның осындай шарттар бойынша ақша қаражатымен, өзге қаржы құралдарымен есепке алу арқылы не қаржы құралдарын айырбастау арқылы (не қарсы әріптеспен өзара есепке алу туралы шарттар жасау не ол орындалғанға немесе аяқталғанға дейін сату шарты арқылы) есеп айырысу тәжірибесі болған кезде;

(c) осындай шарттарға қолдануға болған кезде, ұйымның базистік активті қысқа мерзімді баға тұрақсыздығы немесе дилер пайдасынан пайда алу мақсатында сатып алғаннан кейін-ақ сату тәжірибесі болады; және

(d) шарттың мәні болып табылатын қаржылық емес актив ақша қаражатына бірден айырбасталуы мүмкін болған кезде.

(b) немесе (с) тармақтарына сай келетін шарттың ұйымның қаржы активтерін сатып алу, сату немесе пайдалану үшін күтілетін қажеттілігін қанағаттандыру үшін осындай активті алу немесе жеткізу мақсаты жоқ және тиісінше осы Стандартты қолдану аясында тұр. 5-тармақ қолданылатын басқа шарттар олардың жасалғанын не жасалмағанын және оларды ұйымның қаржы активтерін сатып алу, сату немесе пайдалану үшін күтілетін қажеттілігін қанағаттандыру үшін осындай активті алу немесе жеткізу мақсатында қолданылатынын не қолданылмайтын және тиісінше осы Стандартты қолдану аясында тұрғанын не тұрмағанын анықтау үшін бағаланады.

7. 6(а) немесе (d) тармақтарына сәйкес қаржы активін сатып алу немесе сату үшін жазылған, есеп айырысу қарама-қарсы талаптарды ақша қаражатымен, өзге қаржы құралдарымен есепке алу арқылы не қаржы құралдарын айырбастау арқылы жүргізілуі мүмкін опцион осы Стандартты қолдану аясында тұр. Осындай шарт ұйымның қаржылық емес активті сатып алу, сату немесе тұтынуы үшін күтілетін қажеттілігін қанағаттандыру үшін осындай активті алу немесе жеткізу мақсатында жасалмайды.

8. 32 ХҚЕС-ында (IAS) және 9 ХҚЕС-та (IFRS) айқындалған терминдер осы стандартта 9 ХҚЕС-ының (IFRS) А қосымшасында және 32 ХҚЕС-ының (IAS) 11-тармағында көрсетілген мәндермен пайдаланылады. 9 ХҚЕС (IFRS) және 32 ХҚЕС-та (IAS) мынадай терминдер айқындалған:

· қайта тану

· туынды

· үлестік құрал

· әділ құн

· қаржы активі

· қаржылық кепілдік келісімшарты

· қаржы құралы

· қаржы міндеттемесі және осы анықтамаларды қолдану жөніндегі ұсыныстар берілген.

9. Мынадай терминдер осы Стандартта мынадай мағынада пайдаланылады:

Тану және бағалауға қатысты терминдер

Қаржы активінің немесе қаржы міндеттемесінің амортизацияланган құны - бұл қаржы активі немесе қаржы міндеттемесі бастапқы тану кезінде плюс немесе минус жинақталған амортизация негізгі сома шегеріле отырып, пайыздың тиімді мөлшерлемесі әдісін қолданумен есептелетін құн, бастапқы құн және өтеу сәтіндегі құн арасындағы айырма, минус құнсындануға немесе үмітсіз берешекті ішінара есептен шығару (тікелей немесе резервтік шотты пайдаланумен жүзеге асырылатын).

Пайыздың тиімді мөлшерлемесінің әдісі қаржы активінің немесе қаржы міндеттемесінің (не қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелері тобының) амортизацияланған құнын есептеу және тиісті кезең ішіндегі пайыздар төлеуге арналған пайыздық кірістер және шығыстарды есептеу әдісін білдіреді.

Тиімді пайыздық мөлшерлеме болашақ төлемдердің немесе түсімдердің күтілетін сомасын осы қаржы құралы бойынша өтеу мерзімі басталғанға дейін не бұл дұрыс болған кезде неғұрлым қысқа кезең ішінде қаржы активінің немесе қаржы міндеттемесінің таза қаржылық жағдай туралы есептік құнына дейін дәл дисконттауды қамтамасыз ететін мөлшерлемені білдіреді. Пайыздың тиімді мөлшерлемесін есептеу кезінде ұйым ақша қаражатының ағындарын қаржы құралының (мысалы, алдын ала ақының, сатып алу опционының және осындай опционның) барлық шарттық талаптарын ескере отырып айқындау міндетті, бірақ болашақ кредиттік шығындарды назарға алуға құқылы емес. Есепке барлық сыйақылар және тараптар төлеген немесе алған, тиімді пайыздық мөлшерлеменің ажырамас бөлігі болып табылатын басқа да сомалар (18 Табыс ХҚЕС-ты (IAS) қараңыз), сондай-ақ мәміле бойынша шығындар және барлық басқа сыйақылар немесе жеңілдіктер қабылданады. Ақша қаражатының ағындары және ұқсас қаржы құралдарының тобының есептік мерзімі шынайы бағалануы мүмкін екені болжанады. Дегенмен, ақша қаражатының ағындарын немесе қаржы құралын (немесе қаржы құралдары тобының) қолданудың күтілетін мерзімін бағалауға мүмкін болмайтын сирек кездесетін жағдайларда ұйым шартта көзделген ақша ағындарын қаржы құралының (немесе қаржы құралдары тобының) бүкіл шарттық мерзімі ішінде пайдалануға міндетті.

Операциялар бойынша шығындар қаржы активін немесе қаржы міндеттемесін сатып алуға, шығаруға немесе шығынға жазуға тікелей байланысты қосымша шығындарды білдіреді (А қосымшасының АG13-тармағын қараңыз). Егер ұйым қаржы құралын сатып алмаса, шығармаса немесе өткізбесе, қосымша шығындар туындамайды.

 Хеджирлеуді есепке алуға байланысты анықтамалар

Нақты келісім - міндетті күші бар, болашақта белгілі бір күні (белгілі бір күндері) көрсетілген баға бойынша ресурстардың көрсетілген санымен айырбастау шарты.

Болжанатын мәміле - бұл жасалмаған, бірақ күтілетін болашақ мәміле.

Хеджирлеу құралы - бұл белгілі бір туынды қаржы құралы немесе (тек валюта айырбастау мөлшерлемелері өзгерістерінің тәуекелдігін хеджирлеуге қатысты) белгілі бір туынды емес қаржы активі немесе туынды емес қаржы міндеттемесі, ақша қаражатының әділ құны немесе ағындары, белгілі бір хеджирленетін баптың ақша қаражатының әділ құнын немесе ағындарын өтейтіні күтілетін құрал (72-77 және А қосымшасының AG94-AG97-тармақтарында хеджирлеу құралының анықтамасы толық қарастырылады).

Хеджирленетін бап - бұл актив, міндеттеме, нақты келісім, жоғары ықтималды болжанатын мәміле немесе шетелдік қызметке таза инвестиция, оларға байланысты (а) ұйым әділ құн немесе болашақ ақша ағындары өзгерістерінің тәуекелдігіне ұшырайды және (b) хеджирленетін ретінде айқындалады (хеджирленетін баптың анықтамасы 78-84 және А қосымшасының AG98-AG101-тармақтарында неғұрлым толық қарастырылады).

Хеджирлеу тиімділігі - бұл хеджирленетін баптың әділ құнының немесе ақша ағындарының хеджирленетін тәуекелдікке жататын өзгерісі хеджирлеу құралының әділ құнының немесе ақша ағындарының өзгерістерімен өтелетін дәреже (А қосымшасының AG105-AG113-тармақтарын қараңыз).

10. −

57. [жойылған]

Амортизациялы құнда өлшенген құнсыздану және қаржы активтері бойынша үмітсіз берешек

58. Әрбір есепті күн жағдайы бойынша ұйым амортизациялы құнда өлшенген қаржы активінің немесе қаржы активтері тобының құнсыздануының объективті белгілерінің болуын бағалауға міндетті. Осындай белгілер болған кезде ұйым құнсызданудан болатын кез келген шығынның мөлшерін айқындау үшін 63-тармақты басшылыққа алуға міндетті.

59. Қаржы активі немесе қаржы активтерінің тобы құнсызданады және құнсызданудан болған шығындар, егер активтің бастапқы танудан кейін орын алған бір немесе бірнеше оқиғалардың («шығын оқиғасы») нәтижесінде құнсызданудың объективті белгілері болған жағдайда не осы шығын оқиғасы (оқиғалары) қаржы активі немесе қаржы активтерінің тобы бойынша болжанатын болашақ ағындарға шынайы бағалауға сай келетіндей әсер еткен жағдайда ғана туындайды. Құнсыздануды тудырған жалғыз дискреттік оқиғаны үнемі атау мүмкін емес. Негізінен құнсызданудың белгісі бірнеше оқиғаның құрама әсер етуі болып табылады. Болашақ оқиғаның нәтижесінде күтілетін шығындар осындай оқиғалардың басталу ықтималдарына қарамастан танылмайды. Активті иеленушіге белгілі, мынадай шығын оқиғалары туралы ақпарат қаржы активінің немесе қаржы активтері тобының құнсыздануының объективтік белгілеріне жатады:

(a) эмитент немесе борышкер бастан кешіп отырған едәуір қаржы қиындықтары;

(b) шартты бұзу, мысалы, пайыздарды немесе борыштың негізгі сомасын төлеуден бас тарту немесе жалтару;

(c) кредиторларға қарызшының қаржылық қиындықтарына байланысты экономикалық немесе заңды себептер бойынша жеңілдікті жағдайлар ұсыну, бұған кредитор басқа қандай да болмасын жағдайларда шешім қабылдамас еді;

(d) қарызшының банкрот болуы немесе қаржылық қайта ұйымдасу ықтималдылығы;

(e) осы қаржы активі үшін қаржылық қиындықтар себебі бойынша актив нарығының жоғалуы; немесе

(f) осы активтерді бастапқы тану сәтінен бастап қаржы активтері тобы бойынша ақша қаражаттарының болжанған болашақ ағындарының айқындалған азаюын растайтын ақпараттың болуы, сондай-ақ азаю деген жекелеген қаржы активтерімен осы топтың құрамында, мыналарды қоса алғанда, әлі теңестірілмейді:

(i) топтағы қарызшылардың төлем мәртебесіндегі қолайсыз өзгерістер (мысалы, мерзімі өткен төлемдер немесе өздерінің кредит лимитіне жеткен және ең төменгі айлық төлемдерді жүргізетін кредит карталарын иеленушілер санының ұлғаюы); немесе

(ii) топ құрамындағы активтер бойынша міндеттемелердің орындалмауымен арақатысты ұлттық немесе жергілікті экономикалық жағдайлар (мысалы, қарызшының географиялық аймағындағы жұмыссыздықтың өсуі, тиісті аудандағы ипотекалардың жай-күйіне қатысты жылжымайтын мүлік бағасының төмендеуі, мұнай өндірушілердің қарыздық активтерін алуға қатысты мұнай бағасының төмендеуі немесе топ құрамындағы қарызшылар үшін салдары бар салалық конъюнктураның қолайсыз өзгерістері).

60. Ұйымның қаржы құралдарының нарықта еркін айналуының тоқтауына байланысты актив нарығының жоғалуы активтің құнсыздануын растамайды. Ұйымның несие төлеу қабілеттілігі рейтингінің әлсіреуі өзінше құнсыздануды растамайды, алайда ол басқа қол жеткізілетін ақпаратты есепке алғанда құнсыздану белгісі ретінде болады. Қаржы активінің әділ құнының оның өзіндік құнынан немесе амортизациялық құнынан төмен азаюы құнсыздану белгісі болып табылуы міндетті емес (мысалы, борыштық құралға инвестициялардың әділ құнының төмендеуі, ол пайыздың тәуекелдіксіз мөлшерлемесінің ұлғаю салдары болып табылады).

61. [Жойылған]

62. Кейбір жағдайларда қаржы активінің құнсыздануынан шығынның мөлшерін бағалау үшін талап етілетін деректердің шектеулі сипаты болуы немесе одан әрі ағымдағы жағдайларға сәйкес келмеуі мүмкін. Бұл қарызшы қаржылық қиындықтарға душар болған, ал осындай қарызшыларда өткен тәжірибеден жеткіліксіз деректер болған кезде орын алуы мүмкін. Осылайша, ұйым ағымдағы жағдайларды көрсету үшін қаржы активтерінің тобына қатысты ақпаратты пайдалану кезінде өз тәжірибесіне сүйенеді (AG89-тармақты қараңыз). Дәлелді бағалауларды пайдалану қаржы есептілігін дайындаудың маңызды бөлігі болып табылады және олардың сенімділігін жоғалтпайды.

63. Амортизацияланған құны бойынша есепке алынатын несиелердің және дебиторлық берешектің немесе өтеуге дейін ұсталатын инвестициялардың құнсыздануынан шығынның объективті белгілері болған кезде шығынның мөлшері активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны және болжанған болашақ ақша қаражаты ағындарының (әлі келтірілмеген болашақ кредит шығындарын қоспағанда) осы қаржы активі үшін негізгі пайыз мөлшерлемесі (яғни, бастапқы тану кезінде есептелген пайыз мөлшерлемесі бойынша) бойынша есептелген дисконтталған құны арасындағы айырма ретінде айқындалады. Активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны тікелей немесе бағалау резервінің шоты арқылы азаюы тиіс. Шығынның мөлшері табыс немесе шығын арқылы танылуы тиіс.

64. Ұйым алдымен құнсызданудың объективті белгілерін дербес маңызы бар қаржы активіне қатысты жеке негізде және дербес маңызы жоқ қаржы активтеріне қатысты жеке немесе жиынтық негізде айқындайды (59-тармақты қараңыз). Егер ұйым дербес маңызы бар және сол сияқты жоқ, жеке бағаланатын қаржы активіне қатысты құнсызданудың объективті белгілерінің болмауын түсіндірсе, онда ол осындай активті кредиттік тәуекелдіктің сипаты бар қаржы активтерінің тобына енгізеді және жиынтық негізде олардың құнсыздануын бағалайды. Құнсызданудан болған шығын танылған немесе әлі де танылып отырған, құнсыздануы жеке бағаланатын активтер құнсыздануды жиынтық бағалауға кіреді.

65. Егер келесі кезеңде активтің құнсыздануынан шығынның мөлшері азайса және бұл азаю құнсыздану танылғаннан кейін орын алған оқиғаға объективті арақатысты болуы мүмкін болса (мысалы, дебиторлық кредиттік рейтингінің артуы), онда құнсызданудан бұрын танылған шығынды не тікелей, не бағалау резерві арқылы реверстеген дұрыс. Осындай реверстеу нәтижесінде осы қаржы активінің қаржылық жағдай туралы есептік құны, егер оны реверстеу күніне құнсыздану танылмаса, амортизациялық құнды құрайтын мөлшерден аспауы тиіс. Реверстеудің мөлшері пайдада немесе шығында танылуы тиіс.

66. −

70. [Жойылған]

71. Егер хеджирлеу құралы және хеджирленетін бап арасында 85-88-тармақтарда және А қосымшасының АG102-АG104-тармақтарында айтылғандай хеджирлеу қатынасы айқындалса, онда хеджирлеу құралы және хеджирленетін бойынша пайданы немесе шығынды есепке алу 89-102-тармақтарда айқындалған тәртіпке сәйкес жүзеге асырған дұрыс.

 Хеджирлеу құралдары

 Анықтау құралдары

72. Туынды құралды, белгілі бір опциондарды сатуды қоспағанда, осы Стандартта 88-тармақтың ережелерін сақтау шартымен хеджирлеу құралы ретінде пайдалануға шектеулер белгіленбеген (А қосымшасының АG94-тармағын қараңыз). Дегенмен туынды қаржы құралы немесе туынды қаржы міндеттемесі валюта тәуекелдігін хеджирлеу үшін ғана хеджирлеу құралы ретінде айқындалуы мүмкін.

73. Хеджирлеуді есепке алу мақсатымен, есеп беретін ұйымға қатысты сыртқы тарап (есеп ұсынылатын топқа, сегментке немесе бөлек ұйымға қатысты сыртқы) қатысатын құралдар ғана хеджирлеу құралы ретінде айқындалуы мүмкін. Сондай-ақ, жекелеген ұйымдар шоғырландырылған топ шеңберіндегі немесе бір ұйым шеңберіндегі бөлімше ұйымдар тобы шеңберінде басқа ұйымдармен немесе бір ұйым шеңберіндегі басқа бөлімшелермен мәмілелер жасауы мүмкін, осындай мәмілелерден пайдалар және шығындар есептілікті шоғырландыру барысында алынып тасталады. Сондықтан хеджирлеу жөніндегі осындай мәмілелер шоғырландырылған қаржы есептілігі шеңберінде хеджирлеуді есепке алу талаптарына сай келмейді. Алайда, олар олардың есеп ұсынылатын жекелеген ұйымға немесе сегментке қатысты сыртқы болып табылатын болса, топ құрамындағы немесе сегменттік есептіліктегі жеке алынған ұйымдардың жеке немесе жеке алынған қаржы есептілігі шеңберінде осындай талаптарға сай келуі мүмкін.

 Хеджирлеу құралдарын анықтау

74. Әдетте, тұтастай алғанда барлық хеджирлеу құралының әділ құнын әрқашан біржақты айқындауға болады, бұл ретте әділ құнының өзгерісін туғызатын факторлар өзара байланысты болып табылады. Осылайша алғанда ұйым хеджирлеу қатынасы кезінде тұтастай алғанда барлық хеджирлеу құралын пайдаланады. Мынадай:

(a) опционның ішкі және уақытша құндары бөлінген және хеджирлеу құралы ретінде опционның уақытша құнының өзгерісін есепке алмастан оның ішкі құнының өзгерісі ғана айқындалған; және

(b) форвард келісімшартының мөлшерлемесі пайыздық эмитентке және «спот» бағасына бөлінген жағдайларда ерекшелікке жол беріледі.

Осы ерекшеліктер опционның ішкі құны және форвард шарты бойынша сыйақы әдетте бір-біріне бөлек есептелгендіктен болуы мүмкін. Хеджирлеуді есепке алу талаптарына опционның ішкі және сол сияқты уақытша құндары бағаланатын хеджирлеудің динамикалық стратегиясы сәйкес келуі мүмкін.

75. Хеджирлеу қатынасы кезінде хеджирлеу құралының белгілі бір бөлігі пайдаланылуы мүмкін, мысалы, оның номиналдық құнының 50%. Дегенмен, хеджирлеу қатынасын хеджирлеу құралы айналысының толық емес кезеңі ішінде пайдалануға рұқсат етілмейді.

76. Хеджирлеудің бірдей құралы тәуекелдіктің бір немесе одан көп түрін хеджирлеу үшін (а) хеджирленетін тәуекелдікті жеткілікті түрде нақты айқындау; (b) хеджирлеудің тиімділік дәрежесі көрнекті түрде көрсетілуі; және (с) хеджирлеу құралын нақты пайдалануды қамтамасыз ету, сондай-ақ әртүрлі тәуекелдік бойынша ұстанымдарды дәл айқындау шартымен пайдаланылады.

77. Екі немесе одан көп туынды қаржы құралын немесе олардың бөліктерін (немесе - валюта тәуекелдігі хеджделген немесе олардың бөліктерін немесе туынды және туынды емес қаржы құралдарының немесе олардың бөліктері үйлескен жағдайда - екі немесе одан көп туынды емес қаржы құралын) үйлесуде қарауға және бір құралға байланысты туындаған тәуекелдік (тәуекелдіктер) басқа құралдарға байланысты туындаған тәуекелдіктерді өтейтін жағдайларды қоса алғанда, бірлесіп хеджирлеу құралы ретінде айқындауға болады. Сонымен қатар пайыздық «мойындаулар» немесе жазылып берілген және сатып алынған опционды үйлестіретін өзге туынды құралдар хеджирлеу құралы ретіне жіктелмейді, егер олар шын мәнінде жазылып берілген таза опциондарды білдірсе (яғни, олар бойынша таза сыйақы алынады). Осылайша екі немесе одан көп құралдар (немесе олардың бөліктері), егер олардың ешқайсысы да жазылып берілген немесе жазылып берілген таза опционды білдірмейтін болса, хеджирлеу құралы ретінде айқындалуы мүмкін.

Хеджирленетін баптар

Анықталатын баптар

78. Қаржылық жағдай туралы есепте танылған актив немесе міндеттеме, танылмаған, оған қатысты мәміленің оны жасаудың жоғары ықтималдылығы болатын нақты келісім немесе шетелдік операцияға таза инвестициялар хеджирленетін бап ретінде болады. Осындай хеджирленетін бап (а) бөлек актив, міндеттеме, нақты келісім, жоғары ықтималды болжанған мәміле немесе шетелдік қызметке таза инвестиция, не (b) активтердің, міндеттемелердің, нақты келісімдердің, тәуекелдіктің ұқсас сипаттамалары бар жоғары ықтималды болжанған мәмілелердің немесе шетелдік қызметке таза инвестициялардың тобы не (с) пайыздық мөлшерлеме тәуекелдігін ғана портфельдік хеджирлеу кезінде қаржы активтерінің немесе қаржы міндеттемелерінің осы хеджирлеу тәуекелдігіне ұшыраған бөлігі болып табылады.

79. [Жойылған]

80. Хеджирлеуді есепке алу мақсатында, хеджирленетін бап ретінде активтер, міндеттемелер, нақты келісімдер немесе есеп беретін ұйымға қатысты сыртқы тарап қатысатын жоғары ықтималды болжанған мәмілелер ғана тағайындалуы мүмкін. Осыдан, хеджирлеуді есепке алу ұйымдар немесе сегменттер арасында бірдей топ құрамындағы ұйымдар немесе сегменттер арасындағы мәмілелерге қатысты тұтастай алғанда топтың шоғырландырылған қаржы есептілігінде емес, осы ұйымдардың немесе сегменттердің жеке немесе бөлек қаржы есептілігінде ғана жүзеге асырған дұрыс болады, 10-шы ХҚЕС-те анықталғандай инвестициялық ұйым мен оның еншілес компанияларының арасында пайда мен залал арқылы әділ құнмен өлшенетін операциялардың шоғырландырылған қаржы есептілігі шоғырландырылған қаржы есептілігінен шеттеуді қоспағанда. Ерекшелік ретінде топ ішіндегі ақша бабы бойынша валюта тәуекелдігі (мысалы, екі еншілес ұйым арасындағы кредиторлық/дебиторлық берешек), егер нәтижесінде 21 Валюталық багам өзгерісінің әсері ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес шоғырландырылған есептілік кезінде толық алынып тасталмайтын мөлшерлемелік пайдалар немесе шығындар тәуекелдігі туындаса, шоғырландырылған қаржы есептілігінде хеджирленетін бап ретінде жіктелуі мүмкін. 21 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес шоғырландырылған есептілік кезінде топ ішіндегі ақша баптары бойынша мөлшерлемелік пайдалар және шығындар топ ішіндегі ақша баптары топ құрамындағы, түрлі функционалдық валютасы бар екі ұйым арасындағы мәміленің мәні болып табылған жағдайда толық алынып тасталмайды. Сонымен қатар жоғары ықтималды болжанған топ ішіндегі мәміленің валюта тәуекелдігі осы мәміленің осы мәмілеге кіретін ұйымның функционалдық валютасы болып табылмайтын валютамен көрсетілуі және валюта тәуекелдігі шоғырландырылған пайдаға немесе шығынға әсер етуі шартымен шоғырландырылған қаржы есептілігінде хеджирленетін бап ретінде жіктелуі мүмкін.

Қаржы баптарының хеджирленетін баптар ретіндегі анықталуы

81. Қаржы активін немесе қаржы міндеттемесін хеджирлеу кезінде оған қатысты ақша қаражатының ағындары немесе оның әділ құны бойынша ғана (мысалы, шартта көзделген бір немесе одан көп ақша ағындары немесе осы ағындардың бөліктері немесе әділ құнның пайыздық мөлшерлемесі) ілесетін тәуекелдіктер хеджирлеу тиімділігінің анықтауға жатқызылуы шартымен хеджирленетін бап ретінде жіктеледі. Мысалы, активке немесе міндеттемеге пайыздық кіріс әкелетін кіріске ілесетін пайыздық тәуекелдіктің бірегейлендірілетін және бөлек анықталатын бөлігі (мысалы, хеджирленетін қаржы құралының жалпы ашық пайыздық позициясының бөлігі болып табылатын тәуекелдіксіз пайыздық мөлшерлеме немесе пайыздық бағдар мөлшерлеме).

81А Қаржы активтерінің немесе қаржы міндеттемелерінің портфеліне ілесетін пайыз мөлшерлемесі тәуекелдігінің әділ құнын хеджирлеу кезінде (және осындай хеджирлеу кезінде ғана) портфельдің хеджирленетін бөлігі активтердің (немесе міндеттемелердің) тізімі түрінде емес, ақша сомасының (мысалы, доллармен, еуромен, фунттармен немесе рандтармен көрсетілген сомалар) терминдерінде айқындалуы мүмкін. Тәуекелдіктерді басқару мақсатында портфельге активтер және міндеттемелер кіруі мүмкін болса да, тиісті сома не активтің сомасын, не міндеттемелердің сомасын құрайды. Активтер және міндеттемелер кіретін таза сомасын анықтауға жол берілмейді. Ұйым осы анықталған сомаға байланысты пайыздық мөлшерлеме тәуекелдігінің бөлігін хеджирлей алады. Мысалы, алдын ала төленген активтер бар портфель хеджделген жағдайда, ұйым әділ құнның бағаларды қайта қараудың шарттық күндері емес, күтілетін күні негізінде хеджирленетін пайыздық мөлшерлемені өзгертуге жатқызуға болатын осындай өзгерісін хеджирлей алады. Хеджиреленген бөлік күтілген бағаның бекітілу күндеріне негізделген жағдайда, хеджиреленген пайыздық мөлшерлеме өзгерісінің күтілген бағаның бекітілу күндеріне әсері хеджиреленген баптың әділ құнының өзгерісін анықтау кезінде енгізілуі тиіс. Нәтижесінде, алдын-ала төленетін баптарды құрайтын портфель алдын-ала төленбейтін туындылармен бірге хеджиреленсе, хеджиреленген портфельдегі баптар алдын ала төленуі күтілетін күндер өзгертілген немесе алдын ала төлену күндері күтілгеннен өзгеше болған жағдайда тиімсіздігі жоғарылайды.

Хеджирленетін ретіндегі қаржылық емес баптарды анықтау

82. Егер актив немесе қаржылық емес міндеттеме хеджирленетін бап болып табылса, ол міндетті түрде (а) валюта тәуекелдігіне қолданылатындай немесе (b) ақша қаражаты ағындарының тиісті бөлігін, немесе валюталықты қоспағанда, нақты тәуекелдікке тікелей қатысты әділ құнның өзгерістерін бөліп көрсетудің және бағалаудың күрделілігіне байланысты тұтастай алғанда барлық тәуекелдіктерге қолданылатындай түрде анықталуы тиіс.

Хеджирленетін ретіндегі қаржы баптар тобын анықтау

83. Ұқсас активтер немесе ұқсас міндеттемелер, егер жекелеген активтер немесе жекелеген міндеттемелер осы топта хеджирленетін тәуекелдік олар үшін жалпы болған жағдайда ғана топ түрінде біріктіріледі және хеджделеді. Сонымен қатар, топтың әрбір жекелеген элементінің хеджирленетін тәуекелдігіне қатысты әділ құнының бөлігіндегі өзгеріс бүкіл топтың хеджирленетін тәуекелдігіне қатысты әділ құнның бөлігіндегі жалпы өзгерістерге нақты пропорционалды болуы тиіс.

84. Ұйым хеджирлеудің тиімділік дәрежесін хеджирлеу құралының (немесе ұқсас хеджирлеу құралдары топтарының) және хеджирленетін баптың (немесе ұқсас хеджирленетін баптар тобының) әділ құнының немесе ақша ағындарының әділ құнының өзгерісін салыстыру арқылы айқындайтындықтан, хеджирлеу құралын нақты хеджирленетін баппен емес жалпы сальдоланған (мысалы, бірдей өтеу мерзімі бар, белгіленген мөлшерлемесі бар барлық активтің және белгіленген мөлшерлемесі бар міндеттемелердің сальдосы) позициясымен салыстыру хеджирлеуді есепке алу талаптарына сай келмейді.

Хеджирлеуді есепке алу

85. Хеджирлеуді пайдада немесе шығында есепке алу кезінде хеджирлеу құралының және тиісті хеджирленетін баптың әділ құнындағы өзгерістердің өзара есепке алынатын өзгерістері танылады.

86. Хеджирлеу қатынастарының үш түрі бар:

(a) әділ құнды хеджирлеу: активтің немесе міндеттеменің қаржылық жағдай туралы есебінде танылған әділ құнның не танылмаған нақты келісімнің немесе осындай активтің немесе нақты келісімнің нақты тәуекелдікке қатысты және пайдаға немесе шығынға эсер ететін белгілі бір үлесінің ықтимал өзгерістерін хеджирлеу;

(b) ақша ағындарын хеджирлеу: ақша ағындарының ықтимал өзгерістерінен (і) қаржылық жағдай туралы есепте танылған активке немесе міндеттемеге байланысты нақты тәуекелдікке (айнымалы пайыздық мөлшерлемесі бар борыштық міндеттеме бойынша барлық немесе жекелеген болашақ төлемдерді хеджирлеу) немесе жоғары ықтималды болжанған мәмілеге қатысты және (іі) пайдаға немесе шығынға әсер ететін хеджирлеу;

(c) 21 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес шетелдік операциядағы таза инвестицияларды хеджирлеу.

87. Нақты келісімнің валюта тәуекелдігін хеджирлеу есепте әділ құнды хеджирлеу ретінде не ақша ағындарын хеджирлеу ретінде көрсетілуі мүмкін.

88. Хеджирлеу қатынасы 89-102-тармақтарға сәйкес төмендегідей барлық талаптар орындалған кезде ғана хеджирлеуді есепке алу талаптарына сай келе алады:

(a) хеджирлеу қатынастарының ең басынан бастап ұйымның тәуекелдікті басқару және хеджирлеу стратегиясы аясындағы міндеттері ресми құжаттамаларда жазылады. Осы құжаттамада хеджирлеу құралы, оған байланысты хеджирленетін бап немесе бизнестік операциясы, хеджирленетін тәуекелдіктің сипаты айқындалады, сондай-ақ ұйым әділ құнның немесе хеджирленетін баптың ақша ағындарының өзгерістерінің тәуекелдіктерін өтеу тұрғысынан алғанда хеджирлеу құралының тиімділігін қандай түрде бағалайтыны белгіленеді;

(b) хеджирлеудің жоғары тиімді болатыны (А қосымшасының AG105-AG113-тармақтарын қараңыз) және бастапқыда осы нақты хеджирлеу қатынасы үшін тұжырымдалған тәуекелдіктерді басқару стратегиясына сәйкес әділ құнның немесе ақша ағындарының өзгерістерінің тәуекелдігін хеджирлеуге байланысты өтемақыны қамтамасыз ететіні түсініледі;

(c) ақша ағындарын хеджирлеуге арналған хеджирлену нысаны болып табылатын болжамдағы бизнестік операциялардың туындау ықтималдылығы жоғары және бұл жағдайда пайдаға немесе залалға әсерін міндетті түрде тигізетін ақша ағындарының өзгерістеріне әкеліп соғатын қауіпті көрсету тиіс;

(d) хеджирлеудің тиімділігі сенімді түрде бағалануы мүмкін, яғни, хеджирленетін баптың хеджирленетін тәуекелдікке байланысты әділ құны немесе ақша ағындары және хеджирлеу құралының әділ құны шынайы түрде бағалануы мүмкін;

(e) хеджирлеуді бағалау тұрақты негізде жүргізіледі, нәтижесінде оларға арналған қаржы есептілігінің барлық кезеңдер бойы оның жоғары тиімділігі белгіленді.

Әділ құнды хеджирлеу

89. Егер есепті кезең ішінде әділ құнды хеджирлеу 88-тармақтың талаптарына сай келсе, оны есепке алу тек қана мынадай тәртіпке сәйкес жүзеге асырылады:

(a) 21 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес (туынды емес хеджирлеу құралына қатысты) айқындалатын хеджирлеу құралын әділ құны (туынды хеджирлеу құралына қатысты) немесе оның қаржылық жағдай туралы есептік құнының валюталық құрамы бойынша қайта бағалаудан пайданы немесе шығынды пайдаға немесе шығынға жатқызған дұрыс; және

(b) хеджирленетін баптың қаржылық жағдай туралы есептік құны хеджирленетін бап бойынша хеджирленетін тәуекелдігіне жатқызылған пайдаларды немесе шығынды есепке ала отырып түзетілуі тиіс, ал осы пайдалар немесе шығындар пайдалар мен шығындар шотында көрсетілуі тиіс. Бұл хеджирленетін бапты бағалау нақты шығындар бойынша жүргізілген жағдайларға жатады.

89A Қаржы активі немесе қаржы міндеттемелері бойынша пайыз мөлшерлемесінің тәуекелдігі хеджделген жағдайда (және тек осындай хеджирлеу кезінде ғана) 89(b) тармағының талабы хеджирленетін бапқа жататын пайдалар немесе шығындарды көрсету арқылы сақталуы мүмкін:

(a) активтер құрамында жеке бөлініп көрсетілген желілік бап ретінде - осы хеджирленетін бап актив болып табылатын мөлшерлемелерді қайта қарау кезеңдері бойынша; немесе

(b) міндеттемелер құрамында жеке бөлініп көрсетілген желілік бап ретінде - осы хеджирленетін бап міндеттеме болып табылатын мөлшерлемелерді қайта қарау кезеңдері бойынша.

Осы бөліп көрсетілген, жоғарыдағы (а) және (b) тармақтарында жазылған желілік баптар бірден қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелерінен кейін ұсынылуы тиіс. Осы желілік баптардың құрамына енгізілген сомалар олар жатқызылған активтерді немесе міндеттемелерді тану тоқтатылғаннан кейін қаржылық жағдай туралы есептен шығарылуы тиіс.

90. Егер хеджирлеу объектісі тек хеджирленетін баппен байланысты нақты тәуекелдіктер болып табылса, онда хеджирленетін баптың әділ құнының хеджирленетін тәуекелдікке байланысты емес танылған өзгерістері осы стандарттың 9 ХҚЕС (IFRS) 5.7.1-бабында айқындалғандай көрсетілуі тиіс.

91. Ұйым 89-тармақта көзделген хеджерлік есепке алуды перспективалық түрде тоқтатуы тиіс, егер;

(а) хеджирлеу құралының айналыс мерзімі аяқталса, не құрал сатылса немесе қолданылса. Осы мақсаттар үшін хеджирлеу құралын басқа хеджирлеу құралымен ауыстыру немесе ұзарту құралды қолдану мерзімі аяқталған немесе тоқтатылған ретінде қарастырылмайды, егер осындай ауыстыру немесе ұзарту ұйымның құжаттандырылған хеджирлеу стратегиясының бөлігі болып табылса. Осыған қоса хеджирлеу құралының мерзімінің өтуі немесе тоқтатылуы болмайды, егер:

(i) заңдар мен нормативтердің нәтижесі ретінде немесе заңдар мен нормативтердің кіріспесі ретінде, хеджерлеу құралының тараптары бір немесе бірнеше клирингтік контрагенттердің әрбір тарапқа жаңа контрагент атануы үшін өздерінің түпкі контрагентін алмастырса. Осы мақсатта, клирингтік контрагент орталық контрагент (кейде ‘клирингтік ұйым’ немесе ‘клирингтік агенттік’ деп аталады) немесе ұйым немесе ұйымдар болып табылады, мысалы, орталық контрагент арқылы клирингке ықпал ету үшін контрагент ретінде әрекет ететін клирингтік ұйымның клирингтік мүшесінің клиенті немесе клирингтік ұйымның клирингтік мүшесі. Алайда, хеджерлеу құралының тараптары өздерінің түпкі контрагентін басқа контрагенттермен алмастырған кезде, осы тармақ сол әрбір тараптардың бірдей орталық контрагенттерімен клирингке ықпал етсе ғана қолданылуы қажет.

(ii) хеджерлеу құралының басқа өзгерістері, егер болса, контрагенттің осындай алмасуына ықпал етуге тиісті болатын өзгерістерге шектеулі болса. Осындай өзгерістер егер хеджерлеу құралы түркілікті түрде клирингтік контрагентпен тазаланған болса күтілетін шарттарға сәйкес өзгерістерге шектеулі болады. Бұл өзгерістер қосымша талаптардағы өзгерістерді, төлеу және қабылдау теңгерімдерін өтеу құқықтарын, және алынатын жинамды қамтиды.

(b) хеджирлеу бұдан әрі 88-тармақта жазылған хеджирлеу кезінде есепке алудың талаптарына сай келмесе; немесе

(c) ұйым хеджирлеу құралын белгілеуді жойса.

92. 89(b)-тармақтың салдарынан туындаған және амортизациялық құны бойынша (немесе қаржылық жағдай туралы есептің бөлек желілік бабына қатысты 89А-тармақта жазылған пайыздық мөлшерлеме портфельдік хеджделген жағдайда) бағаланатын хеджирленетін қаржы құралының қаржылық жағдай туралы есептік құнына қатысты жүргізілетін кез келген түзету пайда немесе залал шотына амортизациялануы тиіс. Амортизацияны түзету сәтінен бастап, бірақ әділ құнның хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылған өзгерістерін ескере отырып, хеджирленетін бапты түзету тоқтатылған кездегі сәттен кешіктірмей бастауға болады. Түзету амортизациялау басталған күнгі қайта саналған тиімді пайыздық мөлшерлемеге негізделеді. Дегенмен қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелері портфелінің пайыз мөлшерлемесінің тәуекелдігі хеджделген жағдайда (және тек осындай жағдайда ғана) амортизацияны қайта саналған тиімді пайыздық мөлшерлемені қолданумен жүргізу дұрыс емес, түзету амортизацияны біркелкі есептеу әдісін қолданумен амортизациялануы тиіс. Түзету тиісті қаржы құралын қолдану мерзімі аяқталғанға дейін немесе пайыздың мөлшерлемесі портфельдік хеджделген жағдайда мөлшерлемені тиісті қайта қарау мерзімі аяқталғанға дейін толық амортизациялануы тиіс.

93. Танылмаған нақты келісім хеджирленетін бап ретінде айқындалған кезде, осы нақты келісімнің әділ құнының хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылатын келесі жиынтық өзгерістері актив немесе міндеттеме ретінде танылады, ал тиісті пайда немесе залал пайдалар мен шығындар туралы есепте танылады (89(b)-тармакты қараңыз). Хеджирлеу құралының әділ құнының өзгерістері де пайдалар мен шығындар шотына жатқызылады.

94. Ұйым активті сатып алу немесе міндеттеме қабылдау туралы, әділ құнды хеджирлеу кезінде хеджирленетін бап болып табылатын нақты келісімге кірген кезде, осындай активтің немесе міндеттеменің ұйымның осы келісімнің талаптарын орындау нәтижесі болып табылатын бастапқы қаржылық жағдай туралы есептік құны осындай нақты келісімінің әділ құнының қаржылық жағдай туралы есепте танылған хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылған жиынтық өзгерістері ескеріле отырып түзетіледі.

Ақша ағындарын хеджирлеу

95. Егер ақша ағындарын хеджирлеу 88-тармақтың талаптарына сай келсе, оны есепке алу тек мынадай түрде ғана жүзеге асырылады:

(a) тиімділігі белгіленген хеджирлеу құралы бойынша пайданың немесе шығынның бөлігі (88-тармақты қараңыз) басқа толық табыс арқылы танылуы тиіс; және

(b) хеджирлеу құралы бойынша пайданың немесе шығынның тиімсіз бөлігі пайдалар мен шығындар шотында көрсетіледі.

96. Атап айтқанда, ақша ағындарын хеджирлеу мынадай түрде ескеріледі:

(а) меншікті капиталдың хеджирленетін баппен байланысты бөлініп көрсетілген бөлігі мынадай көрсеткіштердің азы ескеріле отырып түзетіледі (абсолюттік көрсетумен):

(i) хеджирлеу құралы бойынша хеджирлеу басталғаннан бергі жиынтық пайдалар немесе шығындар; және

(ii) хеджирленетін бап бойынша хеджирлеу басталғаннан бергі күтілетін ақша ағындарының әділ (дисконтталған) құнының жиынтық өзгерісі;

(b) хеджирлеу құралы немесе оның арнайы белгіленген компоненті (тиімді хеджирлеуді қамтамасыз етпейтін) бойынша пайданың немесе шығынның қалған бөлігі пайдалар мен шығындар шотына жатқызылады; және

(c) егер нақты хеджирлеу қатынасы бойынша ұйымның тәуекелдігін басқарудың құжаттандырылған стратегиясы хеджирлеудің тиімділігін бағалаудан пайданың немесе шығынның белгілі бір бөлігін немесе хеджирлеу құралы бойынша тиісті ақша ағындарын алып тастаса (74, 75 және 88(а)-тармақтарын қараңыз), онда пайданың немесе шығынның осы алып тасталған бөлігі 55-тармаққа және 9 ХҚЕС (IFRS) 5.7.1-бабына сәйкес танылады.

97. Егер хеджирлеу мәні болып табылатын болжанатын мәміле қаржы активі немесе қаржы міндеттемесін тануға әкеп соқса, онда 95-тармаққа сәйкес басқа толық табыс арқылы танылған тиісті пайдаларды немесе шығындарды сатып алынған актив немесе қабылданған міндеттеме пайда немесе залалға әсер ететін кезеңнің немесе кезеңдердің (мысалы, пайдалар төлеуге арналған пайыздық кіріс немесе шығыс танылатын кезеңдер) пайдалар немесе шығындар шотына ауыстыру қажет (1 ХҚЕС-ты (IAS) қараңыз (2007жылғы редакция)). Дегенмен, егер ұйым басқа толық табыс арқылы танылған шығынның бір немесе одан көп кезеңдер ішінде толық немесе ішінара өтелмейтінін болжаса, ол пайдалар мен шығындар шотына күтіліп отырғандай өтелмейтін соманы ауыстыруға міндетті.

98. Егер болжанатын мәмілені хеджирлеу қаржылық емес активті немесе қаржылық емес міндеттемені тануға әкеп соқса немесе қаржылық емес активпен немесе қаржылық емес міндеттемемен болжанған мәміле әділ құнды хеджирлеуді есепке алу талаптарына сай келетін нақты келісімнің нысанын алса, ұйым өзі үшін төменде келтірілген (а) немесе (b) нұсқаларының бірін қабылдауға міндетті:

(a) ұйым 95-тармаққа сәйкес басқа толық табыс арқылы танылған тиісті пайда мен шығынды сатып алынған актив немесе қабылдаған міндеттеме пайдаға немесе шығынға әсер ететін сол кезеңнің немесе кезеңдердің (мысалы, амортизациялық аударымдар немесе шығындар өткізуге танылған кездегі кезеңде) пайдалар мен шығындар шотына ауыстырады (1 ХҚЕС-ты (IAS) қараңыз (2007жылғы редакция)). Дегенмен, егер ұйым басқа толық табыс арқылы танылған шығынның бір немесе одан көп кезеңдер ішінде толық немесе ішінара өтелмейтінін болжаса, ол пайдалар мен шығындар шотына күтіліп отырғандай өтелмейтін соманы ауыстыруға міндетті.

(b) ұйым 95-тармаққа сәйкес басқа толық табыс арқылы танылған тиісті пайдалар мен шығындарды есептен шығарады және оларды активтің немесе міндеттеменің бастапқы құнына немесе басқа қаржылық жағдай туралы есептік құнына кіргізеді.

99. Ұйым не (а) нұсқасын не (b) нұсқасын (98-тармақты қараңыз) өзінің есеп саясаты ретінде қабылдауға және оны 98-тармақ қолданылатын барлық хеджирлеу қатынастарына жүйелі түрде қолдануға міндетті.

100. 97 және 98-тармақтарды қолдануға сай келмейтін, басқа толық табыс арқылы танылған ақша ағындарын хеджирлеу кезінде сомалар хеджирленетін болжамды мәміле пайдаға немесе шығынға әсер ететін сол кезеңде немесе кезеңдерде (мысалы, күтілетін сату нақты болған кезде) пайдаларда немесе шығындарда танылуы тиіс 1 ХҚЕС-ты (IAS) қараңыз (2007 жылғы редакция)).

101. Егер мынадай жағдайлардың бірі туындаса, ұйым 95-100-тармақтарға сәйкес перспективалық негізде хеджирлеу кезінде есепке алуды тоқтатуға міндетті:

(а) Хеджирлеу құралының айналыс мерзімі аяқталған не құрал сатылған немесе орындалған (бұл ретте хеджирлеу құралын басқа хеджирлеу құралымен ауыстыру немесе ұзарту, егер осындай ауыстыру немесе ұзарту ұйымның құжаттандырылған хеджирлеу стратегиясының бөлігі болып табылса, құралдың мерзімінің аяқталуы немесе тоқтату болып табылмайды). Бұл жағдайда хеджирлеу құралы бойынша алынған, капиталды есепке алу шоттарында тікелей танылған болып қалатын пайданы немесе шығынды хеджирлеу құралының тиімділігі айқындалған кездегі кезеңнен бастап (95(а)-тармақты қараңыз) болжанатын мәмілені нақты жасауды қоса алғанда капиталда одан әрі бөлек көрсеткен дұрыс. Мәміле жасалғаннан кейін 97, 98 немесе 100-тармақ қолданылады. Осы мақсаттар үшін хеджирлеу құралын басқа хеджирлеу құралымен ауыстыру немесе ұзарту құралды қолдану мерзімі аяқталған немесе тоқтатылған ретінде қарастырылмайды, егер осындай ауыстыру немесе ұзарту ұйымның құжаттандырылған хеджирлеу стратегиясының бөлігі болып табылса. Осыған қоса хеджирлеу құралының мерзімінің өтуі немесе тоқтатылуы болмайды, егер:

(i) заңдар мен нормативтердің нәтижесі ретінде немесе заңдар мен нормативтердің кіріспесі ретінде, хеджерлеу құралының тараптары бір немесе бірнеше клирингтік контрагенттердің әрбір тарапқа жаңа контрагент атануы үшін өздерінің түпкі контрагентін алмастырса. Осы мақсатта, клирингтік контрагент орталық контрагент (кейде ‘клирингтік ұйым’ немесе ‘клирингтік агенттік’ деп аталады) немесе ұйым немесе ұйымдар болып табылады, мысалы, орталық контрагент арқылы клирингке ықпал ету үшін контрагент ретінде әрекет ететін клирингтік ұйымның клирингтік мүшесінің клиенті немесе клирингтік ұйымның клирингтік мүшесі. Алайда, хеджерлеу құралының тараптары өздерінің түпкі контрагентін басқа контрагенттермен алмастырған кезде, осы тармақ сол әрбір тараптардың бірдей орталық контрагенттерімен клирингке ықпал етсе ғана қолданылуы қажет.

(ii) хеджерлеу құралының басқа өзгерістері, егер болса, контрагенттің осындай алмасуына ықпал етуге тиісті болатын өзгерістерге шектеулі болса. Осындай өзгерістер егер хеджерлеу құралы түркілікті түрде клирингтік контрагентпен тазаланған болса күтілетін шарттарға сәйкес өзгерістерге шектеулі болады. Бұл өзгерістер қосымша талаптардағы өзгерістерді, төлеу және қабылдау теңгерімдерін өтеу құқықтарын, және алынатын жинамды қамтиды.

(b) Хеджирлеу 88-тармақта жазылған хеджирлеу кезінде есепке алу талаптарына сай келмейді. Бұл жағдайда хеджирлеу құралы бойынша алынған, капиталды есепке алу шоттарында тікелей танылған болып қалатын пайданы немесе шығынды хеджирлеу құралының тиімділігі айқындалған кездегі кезеңнен бастап (95(а)-тармақты қараңыз) болжанатын мәмілені нақты жасауға шейін капиталда одан әрі бөлек көрсеткен дұрыс. Мәміле жасалғаннан кейін 97, 98 немесе 100-тармақ қолданылады.

(c) Болжанатын мәмілені жасау одан әрі күтілмейді және сол кезде кез келген хеджирлеу құралы бойынша алынған, капиталды есепке алу шоттарында тікелей танылған болып қалатын пайда немесе залал хеджирлеу құралының тиімділігі айқындалған кездегі кезеңнен бастап (95(а)-тармақты қараңыз) пайдалар мен шығындар туралы есепте танылады. Жасау мүмкіндігі енді жоғары болып табылмайтын (88(с)-тармақты қараңыз), болжанатын мәміле сондай-ақ жасалуы мүмкін.

(d) Ұйым хеджирлеу құралын белгілеуді жояды. Болжанатын мәмілені хеджирлеу кезінде хеджирлеу құралы бойынша алынған, капиталды есепке алу шоттарында тікелей танылған болып қалатын пайданы немесе шығынды хеджирлеу құралының тиімділігі айқындалған кездегі кезеңнен бастап (95(а)-тармақты қараңыз) болжанатын мәмілені нақты жасауға шейін немесе оны жасау бұдан әрі күтілмейтін сәтке дейін капиталда одан әрі бөлек көрсеткен дұрыс. Мәміле жасалғаннан кейін 97, 98 немесе 100-тармақ қолданылады. Егер мәмілені жасау одан әрі күтілмесе, алынған, капиталды есепке алу шоттарында тікелей танылған болып қалатын пайданы немесе шығынды пайдалар мен шығындар туралы есепте көрсеткен дұрыс.

Таза инвестицияны хеджирлеу

102. Шетелдік операцияға таза инвестицияны хеджирлеуді, оның ішінде есепте таза инвестицияның бөлігі ретінде көрсетілетін ақша бабын хеджирлеуді (21 ХҚЕС-ты (IAS) қараңыз) ақша ағындарын хеджирлеуге ұқсас есепке алған дұрыс:

(a) тиімділігі белгіленген (88-тармақты қараңыз) хеджирлеу құралы бойынша пайданың немесе шығынның бөлігін басқа толық табыс арқылы танылған дұрыс; және

(b) тиімсіз бөлігі пайдада немесе залалда танылуы тиіс.

Басқа толық табыс арқылы танылған, хеджирлеу құралы бойынша, оның тиімді бөлігіне қатысты пайданы немесе шығынды шетелдік операция шығынға жазылғаннан кейін немесе жабылу кезеңінде үлестен пайдалар мен шығындар шотына 21 ХҚЕС-ының (IAS) 48-49 -тармақтарына сәйкес қайта жіктеу түзетулері ретінде (1 ХҚЕС-ын (IAS) (2007 жылғы редакция) қараңыз) қайта жіктеледі.

Күшіне ену күні және өту кезең шарттары

103. Ұйым осы Стандартты (2004 ж. наурызда шығарылған оған өзгерістерді қоса алғанда) 2005 ж. 1 қаңтарынан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға міндетті. Стандартты осы күннен ерте қолдану бөгет жасалмайды. Ұйым осы Стандартты (2004 ж. наурызда шығарылған оған өзгерістерді қоса алғанда), егер ол бір мезгілде 32 ХҚЕС-ын (IAS) (2003 ж. желтоқсанда шыққан) қолданбаса, 2005 ж. 1 қаңтарынан басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға құқылы емес. Егер ұйым осы Стандартты 2005 ж. 1 қаңтарға дейін басталатын кезеңдерге қатысты қолданса, ол осы фактіні ашып көрсетуге міндетті.

103A Ұйым 2006 жылғы 1 қаңтардан немесе осы мерзімнен кейін басталатын жыл сайынғы кезеңдер үшін 2(j) тармағындағы түзетулерді қолдануы тиіс. Егер ұйым 5 Объектілерді пайдалануды тоқтату, қалпына келтіру және қоршаган ортаны қайта жаңғыртуды қаржыландыру қорларына қатысудан туындайтын құқықтар ХҚЕСТК (IFRIC) неғұрлым ерте кезең үшін қолданатын болса, бұл түзетулер осы үшін неғұрлым ерте кезең үшін қолданылуға тиіс.

103В 2005 жылғы тамызда жарияланған Қаржы кепілдіктерінің шарттары (39 ХҚЕС-қа (IAS) және 4 ХҚЕС-қа (IFRS) түзетулер) 2(е) және (h), 4 және AG4-тармақтарына өзгеріс енгізеді, AG4А-тармақты, 9-тармақта қаржы кепілдіктері шарттарының жаңа анықтамасын ендіреді және 3-тармақты алып тастайды. Ұйым көрсетілген түзетулерді 2006 ж. 1 қаңтарынан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға міндетті. Түзетулерді мерзімінен бұрын қолдану мақұлданады. Егер ұйым көрсетілген түзетулерді неғұрлым ерте кезеңдерге қатысты қолданса, ол осы фактіні ашып көрсетуге және бір мезгілде 32 ХҚЕС-қа (IAS)^[1] және 4 ХҚЕС-қа (IFRS) тиісті түзетулерді қолдануға міндетті.

103С 1 (IAS) Қаржылық есептілікті ұсыну (2007 жылғы редакция) ХҚЕС бойынша ХҚЕС-тарында қолданылған терминологияға түзету енгізілді. Сонымен бірге 95(a), 97, 98, 100, 102, 108 және AG99B-тармақтарына түзетулер енгізілді. Ұйым осы түзетулерді жылдық кезеңдер үшін 2009 жылдың 1 қаңтарынан немесе осы күннен кейін бастап қолдануы тиіс. Егер ұйым 1 ХҚЕС-ын (IAS) (2007 жылғы редакция) ертерек мерзімде қолданса, осы түзетулер сол ертерек мерзім ішінде қолданылуы тиіс.

103D 3 ХҚЕС (IFRS) (2008 жылғы редакция) бойынша 2(f) тармағы алынып тасталды. Ұйым осы түзетулерді жылдық кезеңдер үшін 2009 жылдың 1 шілдесінен немесе осы күннен кейін бастап қолдануы тиіс. Егер ұйым 3 ХҚЕС-ын (IFRS) (2008 жылғы редакция) ертерек мерзімде қолданса, осы түзетулер сол ертерек мерзім ішінде қолданылуы тиіс. Алайда, бизнес бірлестіктері үшін 3 ХҚЕС-ын (IFRS) (2008 жылғы редакция) қолдану түсім мерзімінің алдында болғандықтан туындаған шартты өтемақыға қатысты емес. Оның орнына, ұйым 3 ХҚЕС-ың (IFRS) (2010 жылғы редакция) 65А-65Е тармақтарына сәйкес осы тәрізді өтемақыны есепке алуға тиіс.

103Е 27 ХҚЕС (IAS) (2008 түзетілгендей) бойынша 102 тармаққа түзету енгізілді.Ұйым сол түзетуді 2009 жылдың 1 шілдесінен немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға міндетті. Егер ұйым 27 ХҚЕС-ты (IAS) (2008 түзетілгендей) ертерек қолданса, сол түзетуді сол ертерек кезеңде қолданылуы тиіс.

103F Осы 2 тармақтағы түзетуді ұйым 2009 жылдың 1 қаңтарынан немесе бұдан кейінгі күннен бастап жылдық кезеңдер үшін қолдануы тиіс. Егер ұйым 2008 жылдың ақпанында шығарылған Жоюдан соң туындайтын мерзімнен бұрын өтеу құқығы бар қаржы құралдары және міндеттемелер (32 ХҚЕС-қа (IAS) және 1ХҚЕС-қа (IAS) түзетулер) құжатын ертерек мерзім ішінде қолданса, 2-тармақтағы түзетуді сол ертерек мерзім ішінде қолдануы тиіс.

103G Ұйым 8 Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп багалауларда болатын өзгерістер мен қателер ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес AG99BA, AG99E, AG99F, AG110A және AG110B-тармақтарын 2009ж. 1 шілдесінен бастап және одан кейінгі кезеңдерде жыл сайын қолдануы тиіс. Стандартты осы күннен ерте қолдануға бөгет жасалмайды. Егер ұйым Хеджделген баптарды (39 ХҚЕС-ына (IAS) түзетулер) 2009 жылы 1 шілдесінен ерте қолданысқа енгізсе, онда ол фактіні ашып көрсетуі тиіс.

103H -

103J [Жойылған]

103K 2009 жылдың сәуірінде шығарылған ХҚЕС-қа Жетілдірулер 2(g), 97, 100тармақтарын түзетті. Ұйым сол түзетулерді перспективті түрде 2010 жылдың 1 қаңтарында немесе одан кейін басталатын жыл сайынғы кезеңдерде пайдалануы тиіс. Ертерек қолдануға рұқсат етіледі. Егер ұйым түзетуді мерзімінен ертерек қолданатын болса ол туралы ашып көрсетуі тиіс.

103L [Жойылған]

103M [Жойылған]

103N 103D тармағы 2010 жылдың мамырында шығарылған (IFRS) ХҚЕС-қа Жетілдірулер арқылы өзгертілді. Ұйым бұл өзгерістерді 2010 жылдың 1 шілдесінде немесе одан кейін басталатын жыл сайынғы кезеңдерге қолданады. Ертерек қолданысқа рұқсат етіледі.

103О 2010 жылғы қазан айының 9 ХҚЕС-ы (IFRS) 2, 4, 8, 9, 58, 63, 88(d), 89(b), 90, 96(c), 103B, 103C, 103K, 104, 108C, AG3-AG4, AG8, AG84, AG95, AG114(a) және AG118(b)-тармақтарын түзетті және 1, 10-57, 61, 66-70, 79, 103H-103J, 103L, 103M, 105-107A, AG4B-AG4K, AG9-AG12A, AG14, AG15, AG27-AG83 және AG96-тармақтарын жойды. Ұйым 2010 жылғы қазан айында шыққан 9 ХҚЕС-ы (IFRS) басшылыққа алғанда, осы түзетулерді ескеруі тиіс.

103 Р 2011жылы мамыр айында шығарылған 10 ХҚЕС (IFRS) пен 11 ХҚЕС (IFRS) Бірлескен қызмет, 2(a), 15, AG3, AG36-AG38 және AG4I(a) тармақтарына өзгертулер енгізілді. Ұйым 2010 жылғы мамыр айында шыққан 10 ХҚЕС (IFRS) пен 11 ХҚЕС (IFRS) -ы (IFRS) басшылыққа алғанда, осы түзетулерді ескеруі тиіс.

103 Q IFRS 13, issued in May 2011 жылғы мамыр айында шығарылған 13 ХҚЕС (IFRS), 9, 13, 28, 47, 88, AG46, AG52, AG64, AG76, AG76A, AG80, AG81 және AG96 тармақтарына өзгертулер енгізілді, 43A мен 48-49, AG69-AG75, AG77-AG79 және AG82 тармақтары жойылды. Ұйым 13 ХҚЕС (IFRS)-ы (IFRS) басшылыққа алғанда, осы түзетулерді ескеруі тиіс.

103 R 2012 жылы қазан айында жарияланған Инвестициялық ұйымдар (10 ХҚЕС(IFRS), 12 ХҚЕС(IFRS), және 27 ХҚЕС(IAS)), 4 және 80 тармақтарын өзгертті. Ұйым бұл түзетуді осы күннен немесе 2014 жылдың 1 қаңтарынан кейін қолдануға тиіс. Ертерек қолданысқа рұқсат беріледі. Егер ұйым түзетуді ертерек қолданса, ұйым бұл жайтты ашып көрсетуі тиіс және енгізілген барлық түзетулер қолданысқа енеді.

103S 2013 жылдың қараша айында түзету енгізілген 9 ХҚЕС (IFRS) 5A тармағын қосып, 2, 4, 5, 8, 9, 58, 63, 71, 88(d), 89(b), 90, 96(c), 103B, 103C, 103K, 104, 108C, AG3-AG4, AG8, AG84, AG95, AG114(a) және AG118(b) тармақтарына түзету енгізіп, 1, 10-57, 61, 66-70, 79, 103H-103J, 103L, 103M, 103O, 105-107A, AG4B-AG4K, AG9-AG12A, AG14-AG15, AG27-AG83 және AG96 тармақтарын жойды. Ұйым 2013 жылдың қараша айында түзету енгізілген 9 ХҚЕС-ты (IFRS) қолданған кезде осы түзетулерді қолдануы тиіс.

104 Осы стандарт, 108-тармақта жазылған жағдайларды қоспағанда, ретроспективалық қолданылуы тиіс. Ең бастапқы ұсынылған кезеңдерге бөлінбеген пайданың бастапқы сальдосы және басқа барлық салыстырмалы сомалар ақпаратты жаңарту мүлдем жүзеге асырылмайтын болған жағдайларды қоспағанда, егер осы Стандарт үнемі қолданылса, түзетуге жатады. Егер ақпаратты жаңартуға мүмкін болмаса, ұйым осы фактіні ашып көрсетуі және ақпарат қандай дәрежеде жаңартылғанын көрсетуі тиіс.

105. −

107А [Жойылған]

108. Ұйым қаржылық емес активтердің және қаржылық емес міндеттемелердің қаржылық жағдай туралы есептік құнын осы Стандарт бастапқы қолданылған қаржы жылының басына дейін қаржылық жағдай туралы есептік құнға енгізілген ақша ағындарын хеджирлеуге байланысты пайдалар мен шығындарды жою мақсатында түзетуге құқылы емес. Осы Стандарт бастапқы қолданылатын қаржы кезеңінің басында осы Стандартқа сәйкес нақты келісімді хеджирлеуге қатысты пайда немесе залалнан тыс танылған (басқа толық табыс арқылы немесе тікелей үлесте) кез келген сома әділ құнды хеджирлеу ретінде есепке алынады, есепте одан әрі ақша ағындарын хеджирлеу ретінде көрсетілуі тиіс валюта тәуекелдігін хеджирлеуді қоспағанда, активке немесе міндеттемеге қайта жіктелуі тиіс.

108А Ұйым 2006 жылғы 1 қаңтардан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты 80-тармақтың соңғы сөйлемін, сондай-ақ AG99A және AG99В-тармақтарын қолдануға міндетті. Егер ұйым хеджирленетін бап ретінде сыртқы болжанатын мәмілені тағайындаса, ол

(а) осы мәмеліге енетін ұйымның функционалдық валютасында көрсетілсе,

(b) шоғырландырылған пайдада немесе шығында көрсетілетін тәуекелдікке бейімділік пайда болса (яғни топтың ұсыну валютасы болып табылмайтын валютада көрсетілген), және

(c) егер оған кіретін ұйымның функционалдық валютасында көрсетілмесе, хеджирлеуді есепке алу талаптарына жауап берсе, ол 80-тармақтың соңғы сөйлемін және AG99A және AG99В-тармақтарын қолдану күніне дейінгі кезеңдерде шоғырландырылған қаржы есептілігінде хеджирлеу есебін қолдануға құқылы.

108В Ұйым 80-тармақтың соңғы сөйлемін және AG99A -тармақтарын қолдану күніне дейінгі кезеңдерге қатысты салыстырмалы ақпаратқа AG99B тармағын қолдануға міндетті емес.

108С 2008 жылдың мамырында шығарылған Жетілдірулері ХҚЕС-тары (IFRS) бойынша 73-және AG8-тармақтарына түpетулер енгізілді. 2009 жылы сәуірде шыққан Жетілдірулері ХҚЕС-ндағы (IFRS) 80-тармақты түзетті. Осы түзетулерді ұйым 2009 жылдың 1 қаңтарынан немесе бұдан кейінгі күннен бастап жылдық кезеңдер үшін қолдануы тиіс. Бұдан ертерек қолданысқа рұқсат етіледі. Егер ұйым түзетулерді ертерек мерзім ішінде қолданса, бұл деректі ашып көрсетуі тиіс.

108D 2013 жылдың маусым айында шыққан Туындылардың Жаңартулары және Хеджерлік Есепке Алудың Тоқтатылуы (39 ХҚЕС-қа (IAS) түзетулер) 91 және 101 тармаққа түзету енгізіп, AG113A тармағын қосты. Ұйым осы түзетулерді 2013 жылдың 1 қаңтарында немесе одан кейінгі жылдық кезеңінде қолдануы тиіс. Ұйым осы түзетулерді 8 Есепке Алу Есептілігіндегі Бағалау мен Қателер Өзерістері, Есептілік Саясаты ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес қолдануы тиіс. Көрсетілген кезеңнен ерте кезеңде қолдануға рұқсат етіледі. Егер ұйым осы түзетулерді ертерек мерзімде қолданса, онда осы фактіні ашып көрсетуге тиіс.

108E 2013 жылдың қараша айында түзету енгізілген ХҚЕС (IFRS) 5А тармағын қосты. Осы тармақ бірінші рет қолданғанда, ұйым сол күндегі келісімшарттар тармағы арқылы ұсынылған белгілеуді жасауға рұқсат етілген. Жаңа есепке көшудегі осындай белгілеуден туындайтын таза активтердегі өзгеріс сақталған пайданың реттестіруі ретінде танылуы тиіс.

108F 2013 жылдың желтоқсан айында шыққан 2010-2012 Кезеңіндегі ХҚЕС-тың Жылдық Жетілдірулері 3 ХҚЕС-тың (IFRS) түзетулерінен шыққан жалғаспалы түзету ретінде 9 тармағына түзету енгізді. Ұйым осы түзетулерді 3 ХҚЕС-тың (IFRS) түзетулері қолданылатын бизнес бірлестіктеріне перспективті түрде қолдануы тиіс.

109. Осы Стандарт 2000 жылғы қазанда қайта қаралған 39 Қаржы құралдары: тану және багалау ХҚЕС-ын (IAS) ауыстырады.

110. Осы Стандарт және оған ілеспе Қолдану жөніндегі нұсқау бұрынғы ХҚЕС Комитеті (IASC) құрған 39 ХҚЕС-ын (IAS) қолдану жөніндегі комитет шығарған Қолдану жөніндегі нұсқауды ауыстырады.

ҚОСЫМШАСЫ

Қолдану жөніндегі нұсқау

Осы Қосымша осы Стандарттың ажырамас бөлігі болып табылады.

AG1 Кейбір келісімшарттар климаттық, геологиялық не басқа да физикалық ауыспалыларға негізделген төлемдерді талап етеді. (Климаттық ауыспалыларға негізделген төлемдер кейде «ауа райы туындыларына» жатқызылады). Егер де келісімшарттар 4 ХҚЕС (IFRS) стандартының қолдану аясына кірмесе, олар осы Стандарттың қолдану аясына жатқызылады.

AG2 Осы Стандарт 26 Сыйақымен қамсыздандыру багдарламалары (сыйақы жоспарлары) жөніндегі есеп және есептілік ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес келетін зейнетақы жоспарларына және 18 Табыс ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес есепке алынатын сату немесе қызмет көрсетуден түсімдер көлеміне негізделген лицензиялық төлемдер туралы келісімдерге қойылатын талаптарды өзгертпейді.

AG3 Ұйым кейде инвестициялау объектілері болып табылатын ұйымдармен ұзақ мерзімді жұмыс байланыстарын орнату немесе ұстап тұру мақсатында басқа ұйымдардың үлестік бағалы қағаздарына «стратегиялық инвестицияларды» жүзеге асырады. Инвестор ұйым 28 Қауымдасқан ұйымдарга салынган инвестициялар ХҚЕС-ын (IAS) үлестік қатысу бойынша есепке алу әдісін осындай инвестицияға қолдануға болатынын не болмайтынын айқындау үшін қолданады. Осылайша инвестор ұйым 31 Бірлескен кәсіпкерлікке қатысу ХҚЕС-ын (IAS) пропорционалдық шоғырландыру немесе үлестік қатысу бойынша есепке алу әдісі осындай инвестициялар үшін қолдануға болатынын не болмайтынын айқындау үшін қолданады. Егер үлестік қатысу бойынша есепке алу әдісі де, пропорционалдық шоғырландыру да қолданылмайтын болса, ұйым осы Стандартты 9 Қаржылық құралдар ХҚЕС-ын (IFRS) осы стратегиялық инвестицияларға қолданады.

AG3A Осы Стандарт және 9 ХҚЕС (IFRS), 2(е)-тармақпен алынып тасталған сақтандыру шарттарына сәйкес туындайтын құқықтар мен міндеттемелерді қоспағанда, сақтандыру ұйымдарының қаржы активтеріне және міндеттемелеріне қолданылады, себебі олар 4 ХҚЕС (IFRS) қолдану аясына байланысты келісімшарттарда пайда болады.

AG4 Қаржы кепілдігі шарттарының қаржы кепілдігі, аккредитивтердің кейбір түрлері, төлем жасай алмау жағдайындағы туынды шарт немесе сақтандыру шарты сияқты заңды нысандары болуы мүмкін. Оларды есепте көрсету тәртібі олардың заңды нысандарына қатысу болмайды. Төменде есепке алу рәсімінің мысалдары келтірілген (2(е)-тармақты қараңыз):

(а) Егер өткізілген тәуекелдік едәуір болса, эмитент осы Стандартты қаржы кепілдіктері шартының, 4 ХҚЕС-тағы (IFRS) сақтандыру шартының анықтамасына сай келетініне қарамастан, осы Стандартты және 9 ХҚЕС-ты (IFRS) -ды қолдануы тиіс. Сонымен қатар, егер қаржы кепілдіктерінің эмитенті бұрын барынша ашық түрде осындай шарттарды сақтандыру шарттары деп санайтынын және сақтандыру шарттарына қолданылатын есепке алу рәсімдерін пайдаланғанын мәлімдесе, ол осы Стандартты және 9 ХҚЕС-ты (IFRS) немесе 4 ХҚЕС-ты (IFRS) осындай қаржы кепілдіктеріне қолдану үшін таңдауға құқылы. Осы Стандарт және 9 ХҚЕС-ты (IFRS) қолданылатын болса, эмитент 9 ХҚЕС-тың (IFRS) 5.1.1-тармақтың талаптарына сәйкес қаржы кепілдіктері шартын әділ құны бойынша бастапқы тануды жүргізуі тиіс. Егер қаржы кепілдіктерінің шарты байланысты емес тараппен тәуелсіз мәміле шеңберінде жасалған болса, оның әділ құны шарт жасау кезінде, кері дәлелдеу болған жағдайды қоспағанда алынған сыйақыларға тең болады. Соның салдарынан, қаржы кепілдіктері шарты пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын ретінде оны жасау кезінде жіктелген немесе 9 ХҚЕС-тың (IFRS) 3.2.15-3.2.23 және В3.2.12-В3.2.17-тармақтарын қолданылған (қаржы активін өткізу тануды тоқтату талаптарына сай келмеген не қатысудың жалғасу қағидаттары қолданылған) жағдайларды қоспағанда, эмитент оны мыналардың ішіндегі неғұрлым үлкен мәні бойынша бағалауы тиіс:

(i) 37 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес айқындалған соманың; және

(ii) егер қажетті болса, 18 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес танылған жинақталған амортизацияның сомасын шегере отырып, бастапқы танылған соманың (9 ХҚЕС-тың (IFRS) 4.2.1(с)-тармағын қараңыз);

(b) кейбір кредиттік кепілдіктер иеленуші тәуекелдікке ұшырауы және кепілдік мәні болып табылатын актив бойынша мерзімінде төлем жасауға қабілетсіз болуы салдарынан шығын шегуі үшін талап ретінде төлемді талап етпейді. Осындай кепілдіктің мысалы нақты кредиттік рейтингтің немесе кредиттік индекстің өзгерістеріне қатысты төлем талап ететін кепілдік 9 ХҚЕС-та (IFRS) айқындалғандай болып табылады. Осындай кепілдіктер осы Стандартта айқындалған қаржы кепілдіктері шарты да және сол сияқты 4 ХҚЕС-та (IFRS) айқындалғандай сақтандыру шарттары да болып табылмайды. Осындай кепілдіктер туынды құралдарын білдіреді, сондықтан эмитент оларға осы Стандарттың және 9 ХҚЕС-тың (IFRS) ережелерін қолдануы тиіс.

(c) Егер қаржы кепілдіктері шарты тауарлар сатуға байланысты жасалса, онда кепілдіктерден және тауарлар сатудан кірістерді тану сәтін айқындау кезінде эмитент 18 ХҚЕС-ты (IAS) қолдануы тиіс.

AG4А Эмитенттің сақтандыру шарттарын келісімшарттар деп есептейтіні туралы тұжырым, әдетте, эмитенттің клиенттермен және реттеуші инстанциялармен хат алмасуларында, келісімшарттарда, іскерлік құжаттамада және қаржы есептілігінде анықталады. Сонымен қатар, сақтандыру шарттарына мәмілелердің басқа түріне, мысалы, банктер немесе коммерциялық ұйымдар шығаратын келісімшарттарға қойылатын талаптардан айырмашылығы бар есеп талаптары жиі ұсынылады. Осындай жағдайларда эмитенттің қаржы есептілігінде, әдетте, эмитенттің осындай есеп талаптарын қолданғаны көрсетіледі.

Анықтамалар (8 және 9-тармақтар)

AG4B−

AG4K [жойылған]

Тиімді пайыздық мөлшерлеме

AG5 Кейбір жағдайларда қаржы активтері келтірілген кредиттік шығындар көрсетілетін ірі жеңілдіктермен сатып алынады. Тиімді пайыздық мөлшерлемені есептеу кезінде ұйым осындай ірі шығындарды болжанған ақша ағындарына енгізеді.

AG6 Ұйым тиімді пайыз мөлшерлемесі әдісін қолдана отырып, әдетте, құралды қолданудың күтілген мерзімі бойынша тиімді пайыздық мөлшерлеменің калькуляциясына енгізілген кез келген сыйақыларды, басқа да төленген немесе алынған сомаларды, мәміле бойынша шығындарды, сыйақыларды немесе жеңілдіктерді амортизациялайды. Дегенмен, егер әңгіме сыйақылар, басқа да төленген немесе алынған сомалар, мәміле бойынша шығындар, сыйақылар немесе жеңілдіктер жататын кезең туралы болып отырса, онда неғұрлым қысқа кезең пайдаланылады. Сыйақылар, басқа да төленген немесе алынған сомалар, мәміле бойынша шығындар, сыйақылар немесе жеңілдіктер жататын айнымалы құралды өтеу күні басталғанға дейін нарықтық мөлшерлемелер бойынша қайта қаралған кезде тура осындай болады. Осы жағдайда амортизациялаудың тиісті кезеңі мөлшерлемені қайта қараудың келесі күніне дейінгі кезең болып табылады. Мысалы, егер өзгермелі мөлшерлемесі бар құрал бойынша сыйақы немесе жеңілдік құрал бойынша соңғы пайыздық төлем сәтінен бастап есептелген пайызды немесе нарықтық мөлшерлемелердегі өзгермелі пайыздық мөлшерлеме нарықтық мөлшерлеме бойынша қайта қаралған сәттен бастап болған өзгерістерді көрсетсе, ол өзгермелі мөлшерлеме нарықтық мөлшерлеме бойынша қайта қаралған келесі күнге дейін амортизациялануы тиіс. Себебі сыйақы немесе жеңілдік пайыздық мөлшерлемені қайта қараудың келесі күніне дейінгі кезеңге жатқызылады, себебі сыйақы немесе жеңілдік (яғни, пайыздық мөлшерлеме) жататын айнымалы тура осы күнгі нарықтық мөлшерлеме бойынша қайта қаралады. Бірақ, егер сыйақы немесе жеңілдік кредиттік құралда көрсетілген өзгермелі мөлшерлемеге немесе нарықтық мөлшерлеме бойынша қайта қаралмайтын басқа айнымалылардың өзгеруі салдары болып табылса, ол құралды қолданудың күтілетін мерзімі бойы амортизацияланады.

AG7 Нарықтық пайыздық мөлшерлемелердің ауытқуларын көрсету мақсатында ақша ағындарын өзгермелі мөлшерлемесі бар қаржы активтеріне және қаржы міндеттемелеріне қатысты жүйелі қайта қарау пайыздық тиімді мөлшерлеменің өзгеруіне алып келеді. Егер өзгермелі мөлшерлемесі бар қаржы активі және қаржы міндеттемесі бастапқыда өтеу күніндегі дебиторлық немесе кредиторлық берешектің негізгі сомасына тең сомада танылса, болашақ пайыздық төлемдерді қайта қарау, әдетте, активтің немесе міндеттеменің қаржылық жағдай туралы есептік құнына елеулі әсер етпейді.

AG8 Егер ұйым өзінің төлемдер мен түсімдерді есептік бағалауын қайта қараса, іс жүзіндегі және бағаланған ақша қозғалыстарын көрсету үшін, осы ұйым қаржы активінің және қаржы міндеттемесінің (немесе қаржы құралдары тобының) қаржылық жағдай туралы есептік құнын түзетуге міндетті. Ұйым қаржылық жағдай туралы есептік құнды болжанған ақша ағындарының дисконтталған құнын осы қаржы құралының бастапқы тиімді пайыздық мөлшерлемесі бойынша есептеу арқылы қайта есептейді. Осындай түзету пайда немесе залал бойынша кіріс немесе шығыс ретінде танылады.

AG9 -

AG12А [Жойылған]

Мәміле бойынша шығындар

AG13 Мәміле бойынша шығындарға агенттерге (оның ішінде сату жөніндегі агент болып жұмыс істейтін қызметшілерге), консультанттарға, брокерлерге және дилерлерге төленген сыйақы және комиссиялық алымдар; реттеуші органдардың және қор биржаларының алымдары, сондай-ақ қаражат аудару бойынша салықтар мен алымдар кіреді. Мәміле бойынша шығындарға борыштық құралдар бойынша сыйақылар, қаржыландыруға арналған шығындар, ішкі басқару шығыстары және активтерді басқару бойынша шығындар кірмейді.

AG14 -

AG83 [Жойылған]

Құнсыздану және амортизациялық құн бойынша бағаланған қаржы активтерінің жиналмайтындығы (58-65-тармақтар)

AG84 Амортизацияланған құны бойынша бағаланған қаржы активінің құнсыздануы қаржы құралының бастапқы тиімді пайыздық мөлшерлемесін пайдалану арқылы айқындалады, өйткені ағымдағы нарықтық мөлшерлеме бойынша дисконттау шын мәнінде амортизацияланған құны бойынша бағалауға жататын қаржы активтерініңәділ құны бойынша бағалауды қолдануды білдірген болар еді. Егер амортизацияланған құнмен бағаланған қаржылық активтің талаптары қайта қаралса немесе қарызшының немесе эмитенттің қаржылық қиындықтарына байланысты қандай да болмасын басқа тәсілмен өзгерсе, онда құнсыздану мөлшері осындай жағдайлар өзгергенге дейін қолданылатын бастапқы тиімді пайыздық мөлшерлеменің көмегімен айқындалады. Егер дисконттаудың салдары маңызды болып табылмаса, қысқа мерзімді дебиторлық берешекке байланысты ақша ағындары дисконтталмайды. Егер несие, дебиторлық берешек немесе өтелгенге дейін ұсталатын инвестиция бойынша пайыз мөлшерлемесі айнымалы болып табылса, онда 63-тармаққа сәйкес құнсызданудан шығынды айқындау үшін пайдаланылатын дисконттау коэффициенті ретінде шартқа сәйкес белгіленетін ағымдағы тиімді пайыздық мөлшерлеме (мөлшерлемелер) қолданылады. Кредитор іс жүзінде амортизацияланған құны бойынша көрсетілген қаржы активінің құнсыздануын бұл ретте осы сәтте қолданылып жүрген нарықтық бағаны пайдалана отырып, әділ құн негізінде бағалай алады. Кепіл ретінде берілген қаржы активі бойынша болжанған болашақ қаржы қаражатының дисконтталған құнын есептеу, кепіл берушінің сатып алу құқығынан айырылу ықтималдығына қарамастан, кепілді алу және сату шығындары шегеріле отырып, кепілге салынған активті сатып алу құқығынан айырылуы салдарынан туындауы мүмкін ақша қаражатының ағындарын көрсетеді.

AG85 Құнсыздануды бағалау процесі тек төмен кредит қабілетіне байланысты ғана емес, барлық кредиттік тәуекелдікті есепке алуды болжайды. Мысалы, егер ұйым кредиттік рейтингтердің ішкі жүйесін пайдаланса, онда ол тек кредиттік қабілеттіліктің нақты төмендеуін көрсететіндерді ғана емес, барлық кредиттік рейтингтерді қабылдауы тиіс.

AG86 Құнсызданудан болған шығынды бағалау процесінің нәтижесі жалғыз өлшем немесе ықтимал өлшемдердің диапазоны болуы мүмкін. Соңғы жағдайда ұйым құнсызданудан болған шығынды қаржы есептілігі шығарылғанға дейін қолда бар есепті күні қолданылып жүрген талаптар туралы барлық маңызды ақпаратты ескере отырып алынған диапазондағы ең жақсы бағалауға² тең сомада таниды.

AG87 Құнсыздануды жиынтық бағалау мақсатында қаржы активтері борышкердің шарттың талаптарында көзделген барлық соманы төлеуге қабілеттілігін көрсететін кредиттік тәуекелдіктердің ұқсас сипаттамалары бойынша топтастырылады (мысалы, активтің түрі, салалық тиесілігі, географиялық орналасуы, кепілмен қамтамасыз ету түрі, мерзімінен өтіп кетуі және басқа маңызды факторлар есепке алынған кезде кредит тәуекелдігін бағалау бойынша немесе кредит рейтингі бойынша). Осындай активтердің топтары үшін ақша қаражатының болашақ ағындарын бағалау үшін таңдалған сипаттамалардың маңыздылығы олардың бағаланатын активтерге қолданылатын шарттық талаптарда көзделгендей өтеуге жататын барлық сомаларды борышкерлердің төлеуге қабілеттілігін көрсететінімен қамтамасыз етіледі. Дегенмен, шығынның ықтималдылығы және шығынға қатысты басқа статистика топтық деңгейде (а) құнсыздану мәніне жеке негізде бағаланған және құнсызданбаған болып танылған активтерге және (b) құнсыздану мәніне жеке негізде бағаланбаған, нәтижесінде құнсыздаудан болған шығынды басқа мөлшерде тану талап етілуі мүмкін активтер үшін әртүрлі болады. Егер ұйымда тәуекелдіктің ұқсас сипаттамалары бар активтер тобы болмаса, онда ұйымға қосымша бағалау қажет емес.

AG88 Топтық негізде танылған құнсызданудан шығындар құнсыздану мәніне жиынтық бағаланған, қаржы активтері тобының құрамында жеке алынған активтердің құнсыздануынан шығындарды бірегейлендіру жолындағы аралық қадамды білдіреді. Топтағы жеке алынған 37 ХҚЕС IAS стандартының 39-тармағында ықтимал нәтижелер диапазондағы ең жақсы бағалауды айқындау тәсіліне қатысты ұсыныстар бар.

AG89 Құнсыздану мәніне жиынтық бағаланатын, қаржы активтері тобының құрамындағы ақша қаражатының болашақ ағындары өзінің сипаттамалары бойынша осы топтың құрамындағы активтерге ұқсас активтер бойынша орын алып отырған шығындар туралы ақпарат негізінде болжанады. Өз тәжірибесі жоқ немесе шығындар шегу тәжірибесі жеткіліксіз ұйымдар қаржы активтерінің салыстырмалы топтары бойынша ұқсас ұйымдардың тәжірибесін пайдалануы тиіс. Шығындар шегу тәжірибесі қазіргі уақытта бар, өткен шығындарға жатқызылған кезеңде қолданылмаған талаптарды көрсету және ағымдағы сәтте қолданылуы тоқтатылған талаптардың әсер етуін болдырмау үшін ағымдағы деректер негізінде түзетіледі. Ақша қаражатының болашақ ағындарының өзгерістерін бағалау кезеңдер бойынша тиісті деректерді (жұмыссыздық көрсеткіштерінің, жылжымайтын мүлік және биржалық тауарлардың бағаларының, төлем мәртебесінің немесе осы топқа келтірілген шығындарды және олардың мөлшерін көрсететін басқа факторлардың өзгерістері) көрсетуі және олармен тікелей түзетілуі тиіс. Болашақ ақша ағындарын бағалау кезінде пайдаланылатын әдістемені және жорамалды жүйелі түрде талдаған дұрыс, бұл болжанатын және нақты шығындар арасындағы айырманы қысқартуға мүмкіндік береді.

AG90 AG89-тармағын қолдану мысалы ретінде, ұйым өткен тәжірибе негізінде кредит карталары бойынша несиелерді қайтармаудың негізгі себептерінің бірі қарызшының қайтыс болуы деп белгіледі делік. Ұйым жылдың аяқталуы бойынша қайтыс болу деңгейі бұрынғыша қалғанын растайтын деректер алады. Сонымен қатар, ұйымның кредит карталары бойынша бірнеше несие алушылар өткен жыл ішінде қайтыс болған, бұл осы несиелердің құнсызданғанынан шығындардың болуын, тіпті ұйым жыл аяғында осы қарызшылардың нақты қайсысы қайтыс болғанын әлі білмейтінін көрсетеді. Осы «келтірілген, бірақ ескерілмеген» шығындар бойынша құнсызданудан шығындарды таныған дұрыс болады. Басқаша алғанда, болашақ кезеңдерде күтілетін қарызшылардың қайтыс болуына қатысты құнсызданудан шығындарды тану дұрыс болмаған болар еді, себебі шығынның қажетті оқиғасы (қарызшының қайтыс болуы) әлі болған жоқ.

AG91 Болашақ ақша ағындарын бағалау үшін шығынның өткен көрсеткіштерін пайдаланған кезде, осындай көрсеткіштер туралы ақпарат осы көрсеткіштер белгіленген топтардың сипаттамаларымен үйлесетін сипаттамалары бар топтарға қолданылғаны дұрыс. Осылайша, қолданылатын әдіс өткен шығындар туралы ақпарат бар әрбір топтың ұқсас сипаттамалары және ағымдағы жағдайларды көрсететін объективті маңызды деректері бар активтер тобында жатқызылуын қамтамасыз етуі тиіс.

AG92 Қаржы активтерінің тобындағы құнсызданудан шығындарды (мысалы, неғұрлым ұсақ несиелерге қатысты) анықтау үшін формулаларды немесе статистикалық әдістерді олардың 63-65 және AG87-AG91-тармақтардың талаптарымен үйлесуі шартымен пайдалануға болады. Қандай үлгі пайдаланылса да, ақшаның уақытша құнының ықпал етуін назарға алу, активті қолданудың бүкіл қалған мерзімі бойынша (тек келесі жыл бойынша ғана емес) ақша ағындарын, сондай-ақ портфель құрамындағы несиелердің жасын ескеру қажет және қаржы активін бастапқы тану кезінде құнсызданудан шығынның туындауын болдырмау керек.

Құнсыздануды танудан кейінгі пайыздық кіріс

AG93 Қаржы активінің немесе қаржы активтері тобының құны құнсызданудан шығынның туындауы нәтижесінде ішінара есептен шығарылған болса, пайыздық кіріс құнсызданудан шығынның мөлшерін анықтау мақсатында ақша қаражатының болашақ ағындарын дисконттау үшін қолданылатын пайыздық мөлшерлеме негізінде танылады.

Хеджирлеу (71-102-тармақтар)

Хеджирлеу құралдары (72-77-тармақтар)

Жіктелетін құралдар (72 және 73-тармақтар)

AG94 Сатушысы ұйым болып табылатын опцион бойынша әлуетті шығындар тиісті хеджирленетін бап құнының әлуетті артуынан едәуір көп болуы мүмкін. Басқаша айтқанда, опционды сату хеджирленетін бап бойынша пайданы жоғалту немесе шығын тәуекелдігін азайту тұрғысынан алғанда тиімсіз. Сондықтан опционды сату, ол опционды, оның ішінде басқа қаржы құралына енгізілген опционды (мысалы, қайтарылып алынатын міндеттемені хеджирлеу үшін пайдаланылатын сатып алуға арналып жазылған опционды) сатып алумен үйлесе отырып пайдаланылған жағдайларды қоспағанда, хеджирлеу құралы болып табылмайды. Және керісінше, опционды сатып алу кезінде әлеуетті пайда шығынға тең немесе асып кетеді және сондықтан әділ құнның немесе ақша ағындарының өзгеруінен пайдаға немесе шығынға қарай азаю мүмкіндігін жасайды. Тиісінше, осы опцион хеджирлеу құралына ұсынылатын талаптарға сай келеді.

AG95 Амортизациялық құн бойынша бағаланған қаржылық активтер шетел валюталары мөлшерлемелерінің өзгеруіне байланысты тәуекелдіктерді хеджирлеу құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін.

AG96 [Жойылған]

AG97 Ұйымның өзі шығарған үлестік бағалы қағаздар қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелері болып табылмайды және тиісінше хеджирлеу құралы ретінде пайдаланылмайды.

Хеджирленетін баптар (78-84-тармақтар)

Жіктелетін баптар (78 және 80-тармақтар)

AG98 Ұйымдарды біріктіру барысында ұйымды жою жөніндегі нақты міндеттеме, оның валюта тәуекелдігіне қатысты бөлігін қоспағанда, хеджирленетін бап болып табылмайды, себебі басқа хеджирленетін тәуекелдіктердің дәрежесін дәл анықтауға және бағалауға мүмкін емес. Осы басқа тәуекелдіктер жалпы кәсіпкерлік тәуекелдіктер болып табылады.

AG99 Үлестік инвестициялар әділ құнды хеджирлеу кезінде хеджирленетін бап болмайды, себебі пайдаға немесе шығынға үлестік қатысу бойынша есепке алу әдісі шеңберінде инвестицияның әділ құны емес, инвестордың қауымдасқан ұйымдағы пайдаға немесе шығынға қатысу үлесі танылады. Осындай себеп бойынша еншілес ұйымға инвестиция әділ құны хеджделген жағдайда хеджирленетін бап болмайды, себебі шоғырландырылған есептіліктегі пайдада немесе шығында инвестицияның әділ құнының өзгерісі емес, еншілес ұйымның пайдасы немесе шығыны танылады. Шетелдік ұйымға таза инвестицияларды хеджирлеу өзгеше, себебі бұл жерде әңгіме инвестицияның әділ құны өзгерісінің тәуекелдігі туралы емес, валюта тәуекелдігін хеджирлеу туралы болып отыр.

AG99А 80-тармақта шоғырландырылған қаржы есептілігінде жоғары ықтималды болжанатын топ ішіндегі мәміленің валюта тәуекелдігі мәміленің өзі осы мәмілеге кіретін ұйымның функционалдық валютасы болып табылмайтын валютамен көрсетілуі және валюта тәуекелдігінің шоғырландырылған пайдаға немесе шығынға әсер етуі шартымен, ақша ағындарын хеджирлеу кезінде хеджирленетін бап ретінде жіктеледі. Осы тұрғыдан алғанда ұйымның негізгі, еншілес, қауымдасқан ұйым, бірлескен қызмет немесе филиал мәртебесі болады. Егер болжанатын топішілік мәміленің валюта тәуекелдігі шоғырландырылған пайдаға немесе шығынға әсер етпесе, осындай топішілік мәміле хеджирленетін бап ретінде жіктелмейді. Әдетте, осындай жағдай ғана тиісті сыртқы мәміле орын алған жағдайларды қоспағанда, бірдей топтың арасында басқарушыларға лицензиялық және пайыздық төлемдермен немесе сыйақылармен үйлеседі. Дегенмен болжанатын топішілік мәміленің валюта тәуекелдігі шоғырландырылған пайдаға немесе шығынға әсер етсе, онда топішілік мәміле хеджирленетін бап ретінде жіктеледі. Осының мысалы қорларды бірдей топтың мүшелері арасында сату бойынша болжанатын мәміле осы қорларды кейіннен осы топқа қатысты сыртқы болып табылатын тарапқа сату шартымен болады. Осылайша, негізгі құралдар объектісін оны жасаған топтың бір ұйымының оны өз қызметіне пайдаланатын топтың басқа ұйымына сату жөніндегі болжанатын топішілік мәміле шоғырландырылған пайдаға немесе шығынға әсер етеді. Бұл, мысалы, негізгі құралдар осы объектісін сатып алушы ұйымның амортизациялауы және ол үшін бастапқы танылған соманың өзгеруі себепті болады, егер осы болжанатын топішілік мәміле сатып алушы ұйымның функционалдық валютасы болып табылмайтын валютамен көрсетілсе.

AG99B Егер болжанатын топішілік мәміле хеджирлеуді есепке алу талаптарына сай келсе, онда басқа толық табыс арқылы танылатын кез келген пайда немесе кез келген шығын 95(а)-тармаққа сәйкес хеджирленетін мәміленің валюта тәуекелдігі шоғырландырылған пайдаға немесе шығынға әсер ететіні сол кезеңнің/кезеңдердің пайдасына немесе шығынына қайта жіктелуі тиіс.

AG99BA Ұйым хеджирленетін баптың әділ құнының немесе ақша ағымдарының барлық өзгерістерін хеджирлеу қарым-қатынасы ретінде тануы мүмкін. Ұйым, сондай-ақ хеджирленетін баптың әділ құнының немесе ақша ағымдарының өзгерістерін тек белгілі бір баға немесе басқа ауыспалыдан (бір жақты тәуекелдік) жоғары не төмен деңгейде тануы мүмкін. Хеджирленетін құралдың сату опционының ішкі бағасы (танылған тәуекелдіктің шарттарымен бірдей басты мүшелері бар деп болжанғанда), бірақ оның уақытша құны емес, хеджирленген баптың бір жақты тәуекелдігін білдіреді. Мысалы, ұйым тауар сатылымының баға өсімінен туындайтын болашақ ақша ағымдары нәтижесінің әр алуандылығын тануы мүмкін. Мұндай жағдайда, тек белгіленген деңгейден жоғары баға өсімінен туындайтын ақша ағымдары шығындары танылады. Хеджирлеу тәуекелдігіне сатылым опционының уақытша құны кірмейді, себебі уақытша құн пайда не шығынға әсер ететін (86(b)-тармақ) болжам операцияларының компоненті болып табылмайды.

Қаржылық баптарды хеджиреленген баптар ретінде тану

(81 және 81А - тармақтар)

АG99С Егер қаржы активі немесе қаржы міндеттемесінің ақша ағындарының бір бөлігі хеджделген бап ретінде танылса, онда танылған бөлік актив немесе міндеттеменің толық ақша ағымынан кем болуы тиіс. Мысалы, тиімді пайыздық мөлшерлемесі ЛИБОР-дан төмен міндеттеме жағдайында ұйым (а) капитал сомасына тең міндеттеме бөлігі плюс ЛИБОР және (b) негативті қалдық бөлікті танымайды. Алайда, ұйым барлық қаржы активі немесе қаржы міндеттемесі бойынша барлық ақша ағындарын хеджирленетін бап ретінде айқындайды және оларды тек бір нақты тәуекелдіктен (мысалы, ЛИБОР өзгерістерімен жалғасатын өзгерістерден) ғана хеджирлейді. Мәселен, тиімді пайыздық мөлшерлемесі ЛИБОР-дан 100 базистік тармаққа төмен қаржы міндеттемесімен ұйым осы барлық міндеттемені (яғни негізгі сома плюс ЛИБОР мөлшерлемесі бойынша пайыз минус 100 базистік тармақ) хеджирлеу объектісі ретінде айқындаса және осы барлық міндеттеме бойынша ақша ағындарының әділ құнының ЛИБОР өзгерістеріне жалғасатын өзгерістерін хеджирлейді. Ұйым сондай-ақ 1:1-ден айырмашылығы бар хеджирлеу коэффициентін AG100-тармағында айтылғандай хеджирлеу тиімділігін арттыру мақсатында хеджирлеу коэффициентін таңдайды.

AG99D Сонымен қатар, егер белгіленген пайыз мөлшерлемесі бар қаржы құралы ол қалыптастырылғаннан кейін біраз уақыт өткеннен кейін хеджделсе, бірақ пайыз мөлшерлемесі осы уақытта өзгеріп үлгерсе, онда ұйым бағдар мөлшерлемеге тең келісімшарттық мөлшерлемеден жоғары бөлігін айқындайды. Егер де ұйым хеджделген бапты алғаш таныған күнде құралды сату болжамы болғанда саналған пайдалы пайыздық мөлшерлеме бағдар мөлшерлемеден төмен болса, ұйым бұл әрекетті іске асыруы мүмкін. Мысалы, ұйым құны 100 а.б. белгіленген пайыз мөлшерлемесі бар және ЛИБОР 4 пайызды құраған кезде тиімді мөлшерлемесі 6 пайыз болатын қаржы активін қалыптастырады. Ұйым осы активті ЛИБОР 8 пайызға дейін ұлғайған, ал активтің әділ құны 90 а.б. дейін азайған уақыттан кейін хеджирлей бастайды. Ұйымның есебі бойынша, егер ол осы активті ол оның сол кездегі 90 а.б. болатын әділ құны бойынша хеджирленетін бап ретінде алғашқы айқындаған кездегі күні сатып алса, онда оның кірістігі 9,5 пайызды құраған болар еді. Ұйым ЛИБОР-дың ішінара шартта көзделген пайыздық төлемдер бойынша ақша ағымдарынан және ішінара ағымдағы әділ құн (яғни 90 а.б.) және өтеу мерзімі басталған кезде төленетін сома (яғни 100 а.б.) арасындағы айырмадан тұратын 8 пайыздық бөлігін айқындайды.

AG99E 81-тармақ ұйымның қаржы құралының толық әділ құнының өзгерісі немесе ақша ағымының ауыспалылығынан басқаларды да тануға рұқсат береді. Мысалы:

(a) қаржы құралының барлық ақша ағымдары кейбір (тек барлық емес) тәуекелдіктерге қатысты ақша ағымдары немесе әділ құн өзгерістеріне қатысты танылуы мүмкін; немесе

(b) қаржылық құралдың кейбір (тек барлық емес) ақша ағымдары барлық не тек кейбір тәуекелдіктерге қатысты ақша ағымдары немесе әділ құн өзгерістерінде танылуы мүмкін (мысалы, қаржы құралының ақша ағымдарының бір бөлігі барлық немесе тек кейбір тәуекелдіктеріне қатысты өзгерістерде танылуы мүмкін).

AG99F Хеджирлеу есебіне сәйкес болу үшін белгіленген тәуекелдіктер мен бөліктер қаржы құралының компоненттерінен толығымен бөлектене алатындай болуы тиіс, ал белгіленген тәуекелдіктер мен бөліктер өзгерісінен туындайтын толық қаржы құралдарының ақша ағымдары мен әділ құнының өзгерістері сенімді түрде өлшенуі міндетті. Мысалы:

(a) тәуекелдікке тәуелді емес немесе бастапқы пайыздық мөлшерлеме өзгерістеріне қатысты әділ құн өзгерістеріне байланысты қаржы құралының белгіленген мөлшерлемесі, тәуекелдікке тәуелді емес немесе бастапқы пайыздық мөлшерлеме қаржы құралының жеке танылатын компоненті ретінде де, сенімді түрде өлшенетін ретінде де қарастырылады;

(b) (с)-тармағындағы талаптар орындалмайынша инфляция жеке танылуы, сенімді түрде өлшенуі және тәуекелдік немесе қаржы құралының бір бөлігі ретінде танылуы мүмкін емес;

(c) танылған инфляцияға қатысты міндеттеменің ақша ағымдарының келісімшартта бекітілген инфляциялық бөлігі (қосымша туындыны жеке бағалау талабы болмаған деп есептесе) қаржы құралының басқа ақша ағымдары инфляциялық бөліктің әсеріне ұшырамаған жағдайда жеке танылады және сенімді түрде өлшенеді.

Қаржылық емес баптарды хеджирленетін баптар ретінде айқындау (82-тармақ)

AG100 Қаржылық емес активтің немесе қаржылық емес міндеттеменің құрамдас бөлігінің немесе элементінің өзгерісі, әдетте, барлық баптың бағасына алдын ала немесе жеке бағалауға сай келетіндей әсер етпейді, оны, мысалы, нарықтық пайыз мөлшерлемесінің облигация бағасына әсер етуімен салыстыруға келмейді. Сондықтан қаржылық емес актив немесе қаржылық емес міндеттеме тұтас немесе валюта тәуекелдігіне қатысты ғана хеджирленетін бап ретінде болады. Егер хеджирлеу құралы және хеджирленетін баптың айырмашылығы болса (мысалы, осыған ұқсас жағдайды алатын болсақ, Бразилия кофесін сатып алу болжамын хеджирлеуде Колумбия кофесін сатып алу үшін форвардтық келісімшартты пайдалану), онда осы хеджирлеу қатынасы, сонымен қатар 88-тармақтың барлық талаптарын, оның ішінде хеджирлеудің жоғары тиімділігі туралы талапты орындау шартымен осындай ретте жіктелуі мүмкін. Егер бұл хеджирлеу қатынасының тиімділігін арттыруға мүмкіндік берсе, онда хеджирлеу құралы хеджирленетін баптан көп немесе аз сомамен ұсынылуы мүмкін. Мысалы, хеджирленетін бап (мысалы, Бразилия кофесіне байланысты бизнестік операция) және хеджирлеу құралы (мысалы, Колумбия кофесіне байланысты бизнестік операция) арасындағы статистикалық арақатынасты белгілеу үшін регрессивтік талдау жүргізуге болады. Айнымалылар арасындағы (яғни, Бразилия және Колумбия кофелерінің бірлігінің арасындағы бағасы) нақты статистикалық арақатынас болған кезде, регресс сызығының көлбеуі бойынша тиімділіктің күтілетін деңгейін барынша арттыратын хеджирлеу коэффициентін айқындауға болады. Мысалы, егер регресс сызығының көлбеуі 1.02 құраса, онда хеджирлеу бабының 0.98 бірлігінің және хеджирлеу құралының 1.00 бірлігінің арақатынасы бойынша есептелген хеджирлеу коэффициенті тиімділіктің күтілетін деңгейін барынша арттырады. Дегенмен хеджирлеу қатынасы тиімсіз болуы да мүмкін және осындай тиімсіздік хеджирлеу қатынасын қолдану мерзімі ішінде пайдада немесе шығында тануға жатады.

Баптар тобын хеджирленетін баптар ретінде айқындау (83 және 84-тармақтар)

AG101 Жалпы сальдоланған позицияны (мысалы, белгіленген мөлшерлемесі бар және шамамен бірдей өтеу мерзімдері бар барлық активтердің және міндеттемелердің сальдосы) нақты баппен бірге хеджирлеу кезінде есепке алу талабына сай келмейді. Дегенмен, базистік баптардың бөлігін хеджирленетін позиция ретінде айқындай отырып, осы хеджирлеу қатынасын есепке алу кезінде таза пайдаға немесе шығынға жобамен тура осылай әсер етуге болады. Мысалы, егер банктің активтері 100 а.б., ал осындай тәуекелдіктері және талаптары бар міндеттемелері 90 а.б. болса, және ол 10 а. б. мөлшеріндегі айырманы хеджирлесе, онда ол 10 а. б. сомасындағы активтерді хеджирленетін бап ретінде айқындайды. Егер осы активтер және міндеттемелер белгіленген пайыздық мөлшерлемесі бар құралдар болып табылса, онда активті осындай пайдалану әділ құнды хеджирлеуді, ал айнымалы пайыздық мөлшерлеме кезінде ақша қаражатының ағындарын хеджирлеуді білдіреді. Егер ұйымда 100 а.б. мөлшерінде шетел валютасын сатып алу туралы нақты келісім және 90 а. б. мөлшерінде шетел валютасын сату туралы нақты келісім бар болса, ол 10 а. б. сальдоланған соманы туынды құралды сатып алу және оны 100 а.б. мөлшерінде сатып алу туралы нақты келісімге байланысты хеджирлеу құралы ретінде пайдалану арқылы хеджирлейді.

Хеджирлеуді есепке алу (85-102-тармақтар)

AG102 Әділ құнды хеджирлеудің мысалы - пайыздық мөлшерлеме өзгеруінің нәтижесінде белгіленген мөлшерлемесі бар борыштық қаржы құралының әділ құны өзгерістерінің тәуекелдігін хеджирлеу болып табылады. Осындай хеджирлеуді эмитент және сол сияқты қаржы құралын ұстаушы жүзеге асырады.

AG103 Ақша ағындарын хеджирлеудің мысалы свопты өзгермелі мөлшерлемесі бар борыштан белгіленген мөлшерлемесі бар борышқа аудару үшін пайдалану болып табылады (яғни, болашақ мәмілені хеджирлеу, бұл ретте болашақта хеджирленетін ақша ағындары алда төленетін пайыздар болып табылады).

AG104 Нақты келісімді хеджирлеу (мысалы, электр ұйымының белгіленген баға бойынша отын сатып алуға танылмаған шарттық міндеттемесіне байланысты отын бағасы өзгерісінің тәуекелдігін хеджирлеу) әділ құн өзгерісінің тәуекелдігін хеджирлеу болып табылады. Тиісінше осындай хеджирлеу әділ құнды хеджирлеу болып табылады. Дегенмен, 87(а)-тармаққа сәйкес нақты келісімге жалғасатын хеджирлеу есепке алуда және ақша ағындарын хеджирлеу ретінде көрсетіледі.

Хеджирлеу тиімділігін бағалау

AG105 Егер төменде берілген екі талап та орындалған жағдайда ғана хеджирлеу тиімді болып саналады:

(a) хеджирлеу басталғанда және келесі кезеңдерде хеджирлеу қатынасы айқындалған кезең ішіне хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылған ақша ағындарының әділ құнының өзгерістерін өтеу тұрғысынан алғанда хеджирлеу тиімді болады. Осындай күту түрлі тәсілдермен көрсетіледі, оның ішінде әділ құнның бұрынғы өзгерістерін немесе хеджирленетін баптың хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылған ақша ағындарын және әділ құнның бұрынғы өзгерістерін немесе хеджирлеу құралының ақша ағындарын салыстыру арқылы не әділ құн немесе хеджирленетін баптың және хеджирлеу құралының ақша ағындары арасындағы статистикалық түзетудің жоғары дәрежесін анықтау арқылы көрсетіледі. Ұйым 1:1-ден айырмашылығы бар хеджирлеу коэффициентін AG100-тармағында айтылғандай хеджирлеу тиімділігін арттыру мақсатында хеджирлеу коэффициентін таңдайды;

(b) осындай хеджирлеудің нақты нәтижелері 80-125 пайыз диапазонында болады. Мысалы, егер нақты қол жеткізілген нәтижелер хеджирлеу құралы бойынша шығын 120 а.б., ал ақша нарығындағы құрал бойынша пайда 100 а.б. тең болса, онда өтемақыны 120/100 деңгейінде, яғни 120 пайыз немесе 100/120, яғни 83 пайыз деңгейінде бағалауға болады. Егер осы мысалдың мәтінінде осы хеджирлеуді (а) тармағының талаптарына сай келетін екені болжанса, онда ұйым осы жоғары тиімділік туралы тұжырым жасауға құқылы.

AG106 Хеджирлеудің тиімділігін бағалау кемінде ұйымның жылдық немесе аралық қаржы есебін дайындау сәтінде жүргізілуі тиіс.

AG107 Осы Стандартта хеджирлеудің тиімділігін бағалаудың бірыңғай әдісі белгіленбеген. Хеджирлеудің тиімділігін бағалау үшін ұйым таңдаған әдіс ол қабылдаған тәуекелдікті басқару стратегиясына қатысты болады. Мысалы, егер ұйым жүзеге асыратын тәуекелдіктерді басқару стратегиясының хеджирленетін позициядағы өзгерістерді көрсету үшін хеджирлеу құралының құнын жүйелі түзету мақсаты болса, онда ұйым оның хеджирлеу құралының құнын келесі түзетуге дейінгі кезеңге ғана осы хеджирлеудің жоғары тиімділігіне сүйенуі қажет. Кейбір жағдайларда ұйым хеджирлеудің бірнеше түрі үшін әртүрлі әдістерді қолданады. Ұйымның ол қабылдаған хеджирлеу стратегиясына қатысты құжаттамасында оның тиімділігін бағалаудың қолданылатын рәсімдерінің сипаты кіруі тиіс. Осы рәсімдерде хеджирлеу құралы бойынша барлық пайданың немесе шығынның бағалауға ұшырайтыны не ұшырамайтыны немесе хеджирлеу құралының уақытша құны оны қараудан алынып тасталатыны көрсетілуі тиіс.

AG107А Егер ұйым бап бойынша келетін шығынды 100 пайыздан төмен хеджирлесе, мысалы 85 пайыз, онда ол хеджделген бапты 85 пайызға шығын болады деп көрсетуі тиіс және көрсетілген 85 пайыздық шығынды өзгеріске негізделген тиімсіздігін бағалауы тиіс. Дегенмен, көрсетілген 85 пайыз шығынын хедждегенде, ұйым AG100- тармақта түсіндірілгендей бір-де-бір бөлек хедждеу коэфициентін қолдана алады, егер ол хедждеудің күтілетін тиімділігін дәлелдейтінде болса.

AG108 Егер хеджирлеу құралының және хеджирленетін активтің, міндеттеменің, нақты келісімнің немесе жоғары ықтималды болжанатын мәміленің негізгі талаптары бірдей болса, онда әділ құнның және ақша ағындарының хеджирлеу тәуекелдігімен байланысты өзгерістері хеджирлеудің басында және сол сияқты хеджирлеудің аяғында бірін-бірі толық көлемде өтеуі мүмкін. Мысалы, егер номиналдық және негізгі сома, мерзімдер, пайыздық мөлшерлемені қайта қарау күндері, пайыздарды немесе негізгі соманы алу және төлеу күні, сондай-ақ пайыздық мөлшерлемелерді бағалау әдістері хеджирлеу құралы және хеджирленетін бап үшін бірдей болса, пайыздық своп хеджирлеудің тиімді тәсілі болуы мүмкін. Сонымен қатар, форвардтық шарт бойынша тауарды жоғары ықтималды сатып алуды хеджирлеудің тиімділігі жоғары болуы мүмкін, егер:

(a) форвардтық келісімшарт сол тауардың бірдей санын сатып алуға хеджирлеу мәні болып табылатын күтілетін сатып алу мәмілесі жасалған сол уақытта және сол жерде жасалса;

(b) форвардтық келісімшарттың әділ құны ең басынан бастап нөлге тең болса; және

(c) не хеджирлеу тиімділігін бағалаудан форвардтық келісімшарт бойынша дисконттың немесе сыйақының өзгерісі алынып тасталса және тікелей пайдаға немесе шығынға жатқызылса не жоғары ықтималды күтілетін мәмілелерден болжанған ақша ағындарының өзгерісі тауардың форвардтық бағасына қатысты болса.

AG109 Кейде хеджирлеу құралы хеджирленетін тәуекелдікті тек ішінара азайтады. Мысалы, хеджирлеу құралы және хеджирленетін бап мөлшерлемелері бір-біріне қатысты өзгеретін әртүрлі валюталармен көрсетілген кезде хеджирлеуді жеткілікті түрде тиімді деп санауға болмайды. Сонымен қатар, пайыздық тәуекелдікті туынды құралдың көмегімен хеджирлеу, егер туынды құралдың әділ құнының өзгеруіне контрагенттің кредиттік тәуекелдігі ішінара себеп болса, толық тиімді болмайды.

AG110 Хеджирлеу кезінде арнайы есепке алуға, егер хеджирлеу ұйымның шаруашылық қызметінің жалпы тәуекелдігін емес, нақты айқындалған және белгіленген тәуекелдікті қозғаған және қорытындысында ұйымның пайдасына және шығынына әсер еткен жағдайда ғана рұқсат етіледі. Активтің моральдық тозуының тәуекелдігін немесе мүлікті мемлекеттік органдардың тәркілеуі тәуекелдігін хеджирлеу кезінде есепке алу талаптарына сай келмейді; тиімділік дәрежесін айқындауға болмайды, себебі көрсетілген тәуекелдіктер жеткілікті шынайы бағалауға сай келмейді.

AG110A 74(а)-тармағы ұйымның опционның ішкі құны мен уақытша құнын бөлектеуіне және хеджделген құрал ретінде тек опцион келісімшартының ішкі құнын тануға рұқсат етеді. Егер де болжам операциясы және хеджирлеу құралының басты мүшесі бірдей болған жағдайда, осындай тану болжам операциясының хеджделген біржақты тәуекелдігіне қатысты қаржы ағымдарының өтемдік өзгерістеріне жетуде аса тиімді болатын хеджирлеу қатынасына әкелуі мүмкін.

AG110B Егер ұйым сатылым опционын толығымен болжам операциясынан туындайтын біржақты тәуекелдіктің хеджирлеу құралы ретінде таныса, хеджирлеу қатынасы толығымен тиімді болмайды. Себебі, опционға төленген сақтандыру үлесіне уақытша құн да кіреді, сондай-ақ AG99BA-тармағында айтылғандай танылған біржақты тәуекелдікке опционның уақытша құны кірмейді. Сондықтан бұндай жағдайда төленген сақтандыру үлесі опционының уақытша құнына қатысты ақша ағымдары және танылған хеджирлеу тәуекелдігі арасында ешқандай өтеу болмайды.

AG111 Пайыздық тәуекелдік жағдайында хеджирлеу тиімділігінің дәрежесін әрбір кезең бойынша барлық таза ашық пайыздық позицияның тәуекелдігін, осындай таза тәуекелдіктің осы таза тәуекелдік туындайтын нақты активке немесе міндеттемеге (немесе нақты активтер тобына немесе міндеттемеге, не осындай топтың нақты бөлігіне) байланысты болуы шартымен бағалауға болады және хеджирлеудің тиімділігі осындай актив немесе міндеттеме бойынша бағаланады.

AG112 Ұйымның хеджирлеу тиімділігін бағалау кезінде, әдетте, ақшаның құнын уақыт бойынша есепке алуға тура келеді. Хеджирленетін бап бойынша белгіленген мөлшерлеме әділ құнды хеджирлеу кезінде пайдаланылатын своп бойынша белгіленген мөлшерлемемен сәйкес келуі міндетті емес. Пайыздық кіріс әкелетін актив немесе міндеттеме бойынша өзгермелі мөлшерлеме да дәл солай ақша ағындарын хеджирлеу кезінде пайдаланылатын своп бойынша өзгермелі мөлшерлемемен сәйкес келуі міндетті емес. Своптың әділ құны қарама-қарсы талаптарды есепке алу арқылы есеп айырысуларда анықталады. Своп бойынша белгіленген және өзгермелі мөлшерлемелер өзгеруі мүмкін, бірақ бұл екі мөлшерлеме да бірдей мөлшерде өзгеруі шартымен қарама-қарсы талаптарды есепке алуда көрсетілмейді.

AG113 Егер ұйым хеджирлеу тиімділігінің талаптарын орындамаса, онда ол осындай талаптар орындалған соңғы күннен бастап хеджирлеуді есепке алуды тоқтатады. Дегенмен, егер ұйым тиімділік талаптарын орындамауға әкеп соққан оқиғаны немесе жағдайдың өзгеруін бірегейлендірсе және осындай оқиға немесе жағдайлардың өзгеруі болғанға дейін хеджирлеудің тиімді болғанын көрсетсе, ол осындай оқиға немесе жағдайлардың өзгеруі болған күннен бастап хеджирлеуді есепке алуды тоқтатады.

AG113A Күмәннан жалтару үшін, түпкі контрагентті клирингтік контрагенттпен алмастырудың ықпалы және 91(a)(ii) мен 101(a)(ii) тармақтарында сипатталған байлаулы өзгерістерді жасау хеджерлеу құралының бағалауында, хеджерлік тиімділігінің бағалауында және хеджерлік тиімділігінің өлшеуінде тойтарылуы тиіс.

Пайыз мөлшерлемесін портфельдік хеджирлеу кезінде әділ құнды хеджирлеуді есепке алу

AG114 Қаржы активтерінің немесе қаржы міндеттемелерінің портфеліне жалғасатын пайыз мөлшерлемесі тәуекелдігінің әділ құнын хеджирлеу кезінде ұйым осы Стандарттың талаптарын орындайды, егер төменде көрсетілген (а)-(і) тармақтарда және AG115-AG132-тармақтарда көзделген рәсімдерді сақтайтын болса:

(a) ұйым жүзеге асыратын тәуекелдіктерді басқару процесінің контексінде ол пайыз мөлшерлемесінің тәуекелдігін хеджирлеуге ниетін білдіретін баптардың портфелін бірегейлендіреді. Осындай портфель тек активтерден, тек міндеттемелерден немесе активтерден және міндеттемелерден тұрады. Ұйым екі немесе одан көп портфельді бірегейлендіреді және осы жағдайда ол төменде келтірілген ұсыныстарды жеке алғанда әрбір портфельге қатысты негізге алуы тиіс;

(b) ұйым портфельді шартта көзделген емес, күтілетін қайта қарау даталарын негізге ала отырып, пайыз мөлшерлемесін қайта қарау кезеңдері бойынша бөледі. Пайыз мөлшерлемесін қайта қарау кезеңдеріне бөлу әртүрлі тәсілдермен жүргізіледі, оның ішінде ақша ағындарын олардың түсуі күтілетін кезеңдер бойынша тіркеп жазу не шарттық негізгі сомаларды пайыз мөлшерлемелерін қайта қараудың күтілетін күнге дейін барлық кезеңдер бойынша тіркеп жазу арқылы;

(c) осындай бөлу негізінде ұйым ол хеджирлеуге ниетін білдіретін позицияны айқындайды. Ұйым хеджирленетін бап ретінде бірегейлендірілетін портфельдің құрамындағы активтердің немесе міндеттемелердің хеджирленетін ретінде айқындауға ниетін білдіретін құнға тең құнын айқындайды. Бұл құн сондай-ақ AG126(b)-тармағына сәйкес эффективтілікті бағалау үшін қолданылатын пайыздық өлшемді анықтайды.

(d) Ұйым хеджирлеуге ниетін білдіріп отырған пайыз мөлшерлемесінің тәуекелдігін айқындайды. Осы тәуекелдік хеджирленетін позицияның құрамындағы әрбір бап бойынша пайыздық бағдар-мөлшерлеме (мысалы, ЛИБОР) сияқты пайыз мөлшерлемесі тәуекелдігінің бөлігін білдіреді.

(e) Ұйым әрбір пайыз мөлшерлемесін қайта қарау кезеңі үшін бір немесе одан көп хеджирлеу құралын айқындайды.

(f) Жоғарыда келтірілген (с)-(е) тармақтарға сәйкес жүргізілген анықтамалар негізінде ұйым ең басында және келесі кезеңдерде онда осы құрал айқындалған кезеңге қатысты осы хеджирлеу құралының жоғары тиімділігіне қатысты күтулердің болуын айқындайды.

(g) Ұйым хеджирленетін баптың ((с) тармаққа сәйкес айқындалған) әділ құнының хеджирленетін тәуекелдікке ((d) тармаққа сәйкес айқындалған) жатқызылған өзгерісінің дәрежесін жүйелі түрде айқындайды. Ұйым қолданатын құжаттандырылған бағалау әдісінің хеджирлеудің жоғары тиімділігін растауы шартымен, ұйым хеджирленетін баптың әділ құнының өзгерісін пайда және шығын шотындағы пайда немесе залал, сондай-ақ 89А-тармақта жазылғандай қаржылық жағдай туралы есептегі екі сызықтық баптың бірі ретінде таниды. Әділ құнның өзгерісін жеке алынған активтерге немесе міндеттемелерге жатқызбаған дұрыс.

(h) Ұйым хеджирлеу (құралының/құралдарының (е) тармаққа сәйкес айқындалған) әділ құнының өзгерісін айқындайды және оны пайдалар мен шығындар шотында пайда немесе залал ретіне таниды. Хеджирлеу құралының/құралдарының әділ құны қаржылық жағдай туралы есепте актив немесе міндеттеме ретінде танылады.

(i) Кез келген тиімсіздік3 пайдалар мен шығындар шотында (g) тармағына сәйкес және (h) тармағына сәйкес әділ құн өзгерісінің арасындағы айырма ретінде танылуы тиіс.

AG115 Осы тәсілдің неғұрлым толық сипаты төменде келтірілген. Осы тәсіл қаржы активтерінің немесе қаржы міндеттемелерінің портфеліне жалғасатын пайыз мөлшерлемесі тәуекелдігінің әділ құнын хеджирлеу кезінде ғана қолданылады.

AG116 АG114(а)-тармақта жазылған портфельдің құрамында активтер және сол сияқты міндеттемелер болуы мүмкін. Басқа жағдайларда әңгіме тек активтерден немесе тек міндеттемелерден құралған портфель туралы болуы мүмкін. Осындай портфель ұйым хеджирлеуге ниет білдіретін активтердің немесе міндеттемелердің құнын айқындау үшін пайдаланылады. Дегенмен, портфельдің өзі хеджирленетін бап ретінде айқындалуы мүмкін.

AG117 АG114(b)-тармақты қолдана отырып, ұйым қандай да болмасын бап бойынша пайыз мөлшерлемесін қайта қараудың күтілетін күнін осы бап бойынша өтеу мерзімі басталатын немесе ол бойынша пайыз мөлшерлемесі нарықтық мөлшерлемелер ескеріле отырып қайта қаралатын күндердің ең ертесі ретінде айқындайды. Пайыз мөлшерлемесін қайта қараудың күтілетін күндері хеджирлеу басталар және хеджирлеудің бүкіл мерзімі бойы тарихи тәжірибелер және қолда бар басқа ақпарат, оның ішінде алдын ала ақы төлеу коэффициентіне, пайыз мөлшерлемесіне және олардың арасындағы өзара іс-әрекетке қатысты ақпарат және күтулер негізінде айқындалады. Өзінің шығын тәжірибесі жоқ немесе тәжірибесі жеткіліксіз ұйымдар қаржы активтерінің салыстырмалы топтар үшін осындай ұйымдардың тәжірибесін пайдалануы тиіс. Осындай бағалаулар жүйелі түрде талданады және сатып алынған тәжірибе негізінде жаңартылады. Алдын ала төленетін, белгіленген мөлшерлемесі бар³ Осы контексте барлық Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының контексіндегідей маңыздылық тұжырымдары бар актив болған кезде, осы актив бойынша алдын ала ақы төлеу күтілген күн қайта қараудың күтілетін күні болып саналады, егер пайыз мөлшерлемесін қайта қарау нарықтық мөлшерлемелерге сәйкес неғұрлым ерте күнге жүргізілмесе. Ұқсас активтер тобына қатысты уақытша кезеңдерге бөлу пайыз мөлшерлемесін қайта қараудың күтілетін күндер негізінде, әрбір уақытша кезеңге жекелеген активтерді емес, осы топтан пайызды бөлу нысанында жүзеге асырылады. Ұйым осындай бөлу мақсаты үшін басқа әдістемелерді қолданады. Мысалы, ол пайыз мөлшерлемесін қайта қараудың күтілетін күндері негізінде амортизацияланған несиелерді уақытша кезеңдерге бөлу үшін алдын ала ақы төлеу коэффициентінің коэффициентін пайдаланады. Дегенмен, осындай бөлу әдістемесі ұйымның тәуекелдіктерді басқару мәселелеріндегі рәсімдері мен міндеттеріне сәйкес келуі тиіс.

AG118 AG114(c) тармағында көрсетілген белгінің мысалы ретінде, егер қайта бағалаудың белгілі бір кезеңінде ұйым 100 а.б. тіркелген мөлшерлемесі мөлшерінде салынған активтері және 80 а.б. тіркелген мөлшерлемесі мөлшерінде салынған пассивтері бар деп шешсе, және 20 а.б. мөлшеріндегі барлық таза айқындамаларын хеджирлеуге шешім қабылдаса, ол хеджирленетін бабы бойынша активтерін 20 а. б. (актив бөлігі)⁴ мөлшерінде көрсетеді. Белгілеу дербес активтерге қарағанда «валюта саны» ретінде (мысалы доллар, евро, фунт немесе рэнд саны) көрсетіледі. Осыдан шығатын - хеджирленетін саны алынған барлық активтер (немесе пассивтер) - яғни жоғарыда аталған мысалда көрсетілген 100 а.б. активтерінің барлығы мынадай болуға тиіс:

(a) әділ құны хеджирленетін пайыздық мөлшерлемедегі өзгерістерге жауап ретінде өзгеретін баптар; және

(b) егер олар дербес хеджирленетін ретінде құрылған болса, әділ құнды хеджирлеуді есепке алу бойынша жіктелуге тиіс баптар. Әсіресе, 9 ХҚЕС (IFRS) бойынша талап етілгенге дейінгі функциясымен қаржы активтерінің әділ құны (мысалы, талап етуге дейінгі депозиттер және жедел жарналардың кейбір түрлері) төленуге талап етілген саны пайда болған бірінші күннен бастап талап етуге дейін төленетін санға қарағанда кем болуға тиіс болғандықтан, бап әділ құнды хеджирлеуді есепке алу бойынша ұстаушы төлеуді талап ете алатын ең қысқа уақыт кезеңінің ішінде жіктеле алмайды. Жоғарыда көрсетілген мысалда хеджирленетін айқындама - бұл активтер саны. Сондықтан мұндай пассивтер белгіленген хеджирленетін баптың бөлігі болып табылмайды, бірақ ұйым хеджирленетін ретінде белгілейтін активтер санын анықтау үшін пайдаланады. Егер ұйым хеджирлеуді қалайтын айқындама пассивтер саны болса, онда белгіленген хеджирлеу санын білдіретін сан ұйым неғұрлым ерте уақыт кезеңінде өтеуді талап ететін пассивтерге қарағанда тіркелген активтер бойынша пассивтерден алынуға тиіс және AG126(b)-тармаққа сәйкес хедждің тиімділігін бағалау үшін пайдаланылатын пайыздық шара осы өзге пассивтердің пайыздары ретінде есептелуге тиіс. Мысалы, айталық, ұйым қайта бағалаудың белгілі бір кезеңінде 40 а.б. талап етуге дейінгі депозиттерден және 60 а.б. талап етуге дейінгі функцияларсыз пассивтерден тұратын 100 а.б. активтері және тіркелген мөлшерлемемен салынған 70 а. б. пассивтері бар деп бағалайды. Егер ұйым 30 а.б. мөлшеріндегі барлық таза айқындамаларын хеджирлеуге шешім қабылдаса, ол хеджирленетін баптың пассивтері ретінде 30 а.б. мөлшерінде немесе талап етуге дейінгі функцияларынсыз 50 пайыз⁵ мөлшеріндегі пассивтер түрінде көрсетеді.

AG119 Осымен қатар, ұйым 88(а)-тармақтың хеджирлеу қатынастарын айқындауға және құжаттандыруға қатысты басқа талаптарын орындауы тиіс. Пайыз мөлшерлемесінің тәуекелдігін портфельдік хеджирлеуге қатысты ұйым хеджирленетін соманы айқындау кезінде қолданылатын барлық айнымалыларға қатысты өзінің саясатын, сондай-ақ хеджирлеу тиімділігін бағалау тәсілдерін құжаттандырылуы тиіс, оның ішінде:

(a) портфельдік хеджирлеуге жататын активтерді және міндеттемелерді, сондай-ақ осы портфельдің құрамынан шығуға арналған негізді бірегейлендіруді;

(b) пайыз мөлшерлемелерін және осындай бағалауларды өзгертуге арналған негіздер тұрғысынан алғанда алдын ала ақы төлеу коэффициенттеріне қатысты жорамалды қоса алғанда, пайыз мөлшерлемелерін қайта қарау күндерін ұйымның болжау тәсілдерін көрсетуді. Осы әдіс активті немесе міндеттемені хеджирленетін баптардың портфеліне енгізу сәтіндегі бастапқы бағалауды алу үшін және осы бағалауларды кез келген кейіннен түзетулер үшін пайдаланады;

(c) пайыз мөлшерлемелерін қайта қарау кезеңдерінің санын және ұзақтығын;

(d) ұйымның тиімділікті қаншалықты жиі бағалайтынын көрсетуді;

(e) ұйым көмегімен хеджирленетін бап ретінде айқындайтын активтердің немесе міндеттемелердің сомасын белгілейтін әдістемесін ұсынуды;

(f) ұйымның әрбір қайта қарау кезеңі бойынша жеке, барлық кезең бойынша жиынтықпен тиімділікті бағалауға немесе осы әдістердің қайсысын да болмасын пайдалануға ниеті бар не ниеті жоқ екенін көрсетуді.

Хеджирлеу қатынасын айқындау және құжаттандыру кезінде көрсетілетін саясат ұйымның тәуекелдіктерді басқару мәселелеріндегі рәсімдерге және міндеттерге сәйкес келуі тиіс. Осындай саясатты өз еркінше өзгертуге жол берілмейді. Осындай өзгерістердің негізі нарықтық талаптардың өзгеруі және басқа факторлар болуы тиіс, бұл ретте олар ұйымның тәуекелдіктерді басқару мәселелеріндегі рәсімдеріне және міндеттеріне негізделуі және оларға сәйкес келуі тиіс.

AG120 AG114(е)-тармағында әңгіме болған хеджирлеу құралы жеке алынған туынды құрал немесе туынды құралдарының портфелі болуы мүмкін, олардың әрқайсысы AG114(d)-тармаққа сәйкес хеджирлеу мәні ретінде айқындалған пайыз мөлшерлемесінің тәуекелдігіне ұшыраған (мысалы, пайыздық своп портфелі, олардың әрқайсысы ЛИБОР өзгеру тәуекелдігіне ұшыраған). Туынды құралдардың осындай портфелінде тәуекелдіктің өзара есепке алынған позициялары болады. Дегенмен, оған жазылған опциондарды немесе жазылған таза опциондарды енгізуге болмайды, себебі осы Стандартта⁶ осындай опциондарды хеджирлеу құралдары ретінде айқындауға болмайды (жазылған опцион сатып алынған опционмен өзара есепке алуға арналған). Егер хеджирлеу құралы AG114(с)-тармағында белгіленген соманы пайыз мөлшерлемелерін қайта қараудың кемінде бір кезеңі ішінде хеджирлеуді қамтамасыз етсе, онда ол барлық хеджирлеу кезеңіне жатқызылуы тиіс. Бұл ретте, дегенмен, хеджирлеу құралы осы кезеңдерге толық көлемде жатқызылуы тиіс, себебі осы Стандартта⁷ хеджирлеу қатынасын хеджирлеу құралының толық емес айналыс кезеңі ішінде пайдалануға рұқсат етілмейді.

AG121 Ұйым алдын ала төленетін баптың әділ құнының өзгерісін AG114(g)-тармаққа сәйкес бағаласа, пайыз мөлшерлемелері өзгерісінің осы алдын ала төленетін әділ құн үшін екіжақты салдары болады: ол шартта көзделген ақша ағындарының әділ құнына және алдын ала төленетін бапта бар алдын ала төленетін опционның әділ құнына әсер етеді. Осы Стандарттың 81-тармағында ұйымға хеджирленетін бап ретіндегі жалпы тәуекелдікке ұшыраған қаржы активінің немесе қаржы міндеттемесінің бөлігін айқындауға рұқсат етілген, бірақ хеджирлеу тиімділігін бағалау шартымен. Алдын ала төленетін баптар үшін 81A-тармағы бұл жағдайға жету үшін әділ құнның көрсеткіштеріндегі хеджирлеу баптарын тануды қарастырады, бұл жердегі әділ құн келісімшарттық қайта баға орнатуға қарағанда күтілген қайта баға орнату негізіндегі танылған пайыздық мөлшерлемелердің өзгерістеріне тән. Алайда, хеджделген пайыздық мөлшерлемелердегі өзгерістердің күтілген қайта баға орнату күніне деген ықпалы хеджделген баптың әділ құнының өзгерісін анықтауға жатқызылуы тиіс. Нәтижесінде егер күтілген бағаны қайта орнату күндері қайта өзгертілсе немесе сол күнгі бағаны қайта орнату күні күтілгеннен басқа болса, AG126-тармағында сипатталған тиімсіздік пайда болады. Керісінше, күтілген бағаны қайта орнату күндеріндегі өзгерістер (a) хеджирлеу пайыздық мөлшерлемесінің өзгерістерінен басқа факторлардан туындайды, (b) хеджделген пайыздық мөлшерлемесінің өзгерістерімен байланыспаған және (с) хеджделген пайыздық мөлшерлемеге қатысты өзгерістерден сенімді түрде бөлінген (мысалы, демографиялық факторлар немесе салықтық реттеулердегі өзерістерден туындайтын алдын ала төлеулерден гөрі пайыздық мөлшерлемедегі өзгерістер), бұл өзгерістер хеджделген баптың әділ құнының өзгерісін анықтауда алынып тасталады, себебі олар хеджирлеу тәуекелдігіне қатысты емес. Егер күтілген бағаны қайта орнату күндеріне өзгертулерге себеп болатын факторлар жөнінде нақты ақпарат болмаса немесе ұйым басқа факторлардан туындайтын хеджделген пайыздық мөлшерлемеден пайда болатын өзгерістерді сенімді түрде бөлектей алмаған жағдайда, өзгеріс хеджделген пайыздық мөлшерлемедегі өзгерістерден пайда болады деп жорамалданады.

AG122 Осы Стандартта AG114(g)-тармақта айтылған мөлшерді айқындау тәсілі жазылмаған, атап айтқанда: хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылған хеджирленетін баптың әділ құнының өзгеруі. Егер статистикалық немесе басқа бағалай әдістері осындай бағалауға қолданылатын болса, басқарушылар хеджделген бабын құрайтын барлық жеке активтер мен міндеттемелерді бағалаудан болатын нәтижеге жақын нәтижелер күтуіне тура келеді. Хеджирленетін баптың әділ құнының өзгеруі хеджирлеу құралының өзгерісіне ұқсас деп жорамалдаған дұрыс емес.

AG123 89А-тармаққа сәйкес, егер пайыз мөлшерлемелерін қайта қараудың нақты кезеңінде хеджирленетін бап ретінде актив айқындалса, онда оның құнының өзгеруі активтер бөліміндегі бөлек сызықтық баппен ұсынылады. Және, керісінше, егер пайыз мөлшерлемелерін қайта қараудың нақты кезеңінде хеджирленетін бап ретінде міндеттеме айқындалса, онда оның құнының өзгеруі міндеттемелер бөліміндегі бөлек сызықтық баппен ұсынылады. AG114(g)-тармақта айтылған бөлек сызықтық баптар дегенміз осы. Бөлек активтерге (міндеттемелерге) арнайы жатқызу талап етілмейді.

AG124 AG114(і)-тармақта тиімсіздіктің себебі туынды хеджирлеу құралының әділ құнының өзгеруімен хеджирленетін тәуекелдікке жалғасатын хеджирленетін баптың әділ құнының сәйкес келмеуі болып табылады. Осындай сәйкес келмеу бірқатар себептер бойынша туындауы мүмкін, оның ішінде:

(a) қайта бағалаудың нақты күндері күтілгендерден ерекшеленеді немесе қайта бағалаудың күтілетін күндері қайта қаралады;

(b) хеджирленетін портфель құрамындағы баптардың құнсыздануы немесе тануды тоқтату нәтижесінде;

(c) хеджирлеу құралы және хеджирленетін бап бойынша төлем күндерінің сәйкес келмеуі; және

(d) басқа себептер (мысалы, бірнеше хеджирленетін баптардың деңгейдегі пайызы хеджирленетін ретінде құрылған базистік деректерге орай төмен деңгейде болса және нәтижесінде тиімсіздік мұндай жоғары болмайды, демек тұтастай алғанда портфолио хеджирлеуді есепке алу үшін жіктеле алмайды).

Осындай тиімсіздік8 бірегейлендірілуі және пайда және шығындар шотына жатқызылуы тиіс.

AG125 Жалпы жағдайда хеджирлеу тиімділігі мынадай жағдайларда артады:

(a) егер ұйым әртүрлі сипаттамалары бар алдын ала ақыны алдын ала ақы төлеу мәселелеріндегі іс-қимылдағы айырмашылық ескерілетін жүйелілікпен орналастыруды қалыптастырса;

(b) портфель көп баптардан тұратын болса. Егер баптардың бірі бойынша алдын ала ақы төлеу күтілетін мерзімнен ерте немесе кеш жүргізілсе, портфельдің құрамында тек бірнеше бап болса, тиімсіздіктің барынша жоғары деңгейі болуы ықтимал. Және керісінше портфельдің құрамында көп бап болса, алдын ала ақы төлеу мәселелеріндегі іс-қимыл неғұрлым дәл болжануы мүмкін;

(c) мөлшерлемелердегі қайта қараудың неғұрлым қысқа кезеңдері пайдаланылған кезде (мысалы, 3 ай емес 1 ай). Мөлшерлемелерді қайта қараудың неғұрлым қысқа кезеңдері хеджирленетін бап бойынша қайта қарау және төлем күндері (қайта қарау кезең шегінде) хеджирлеу құралы бойынша тиісті күндер арасындағы кез келген салдарды азайтады;

(d) хеджирленетін баптың өзгерістерін көрсету үшін хеджирлеу құралының қаржылық жағдай туралы есептік мөлшерін түзету неғұрлым жиі жүргізілсе (мысалы, алдын ала ақы төлеуге қатысты күтулердегі өзгерістерге байланысты).

AG126 Ұйым тиімділікті кезеңдік негізде бағалауы тиіс. Ұйым тиімділікті мерзім сайын тістелейді.

Егер қайта бағалау күндерінің жорамалдары ұйым тиімділікті бағалайтын бір күннің арасында өзгеретін болса, ол тиімділіктің мөлшерін мына екі тәсілдің бірімен есептеп шығаруы тиіс:

(a) хеджирлеу құралының ұқсас бағаларының өзгерісі (AG114(h)-тармағына қараңыз) мен хеджирленетін пайыздық мөлшерлеме өзгерістеріне жазылатын хеджирленетін баптың бүкіл мөлшерінің өзгерісі арасында (хеджирленетін пайыздық мөлшерлемелердегі өзгеріс ықпалы алдын ала төлемнің кез келген ұсынылған нұсқасының ұқсас бағасына әсер етеді); немесе

(b) мына жақын белгіленімдерді пайдалана отырып: Ұйым:

(i) тиімділік тестіленген соңғы күнге қайта бағалаудың болжамды күндерінің негізінде хеджделген қайта бағалаудың әрбір уақыт кезеңіне активтердің (немесе пассивтердің) пайыздық мәнін есептеп шығарады.

(ii) осы пайыздық мағынаны қайта қаралған болжамның негізінде хеджирленетін баптың мөлшерін есептеп шығару үшін қайта бағалаудың уақытша кезеңінде қолданады.

(iii) хеджирленетін тәуекелдікке жатқызылатын және AG114(g)- тармағында баяндалғандарды білдіретін қайта қаралған болжамды хеджирленетін әділ құнының өзгерістерін есептеп шығарады.

(iv) (iii) тармақта белгіленген мөлшер мен хеджирлеу құралының ұқсас

 бағасындағы өзгерістер арасындағы айырмаға тең тиімсіздікті таниды (AG114(h)-тармағына қараңыз).

AG127 Тиімділікті бағалау кезінде ұйым қолданылып жүрген активтерді (немесе міндеттемелерді) қайта қараудың және жаңа активтерді (немесе міндеттемелерді) қалыптастырудың күтілетін күндеріне түзетулер арасындағы айырманы жүргізеді, себебі тиімсіздік бірінші жағдайда ғана туындайды. Бағаларды қайта орнатудың болжанған күндерін барлық қайта қараулар (AG121-тармағына сәйкес алынып тасталғандардан басқа), белгілі бір уақыт аралықтарында орын алған кез келген қайта орналастыруларды қоса алғанда, AG126(b)(ii)-тармағына сәйкес және кейін тиімділікті бағалау кезінде белгілі бір уақыт аралығындағы болжанған соманы қайта қарауға енгізілген. Жоғарыда жазылғандай, тиімсіздікті танудан кейін ұйым, тиімділікті соңғы бағалау уақытынан бастап қалыптастырылған жаңа активтерді (немесе міндеттемелерді) қоса алғанда, мөлшерлемелерді қайта қараудың әрбір кезеңінде барлық активті (немесе міндеттемелерді) жаңадан бағалауды жүргізеді және хеджирленетін бап ретінде жаңа қаржылық жағдай туралы есептік өлшемді және хеджирленетін арақатынас ретінде жаңа пайыздық арақатынасты айқындайды. AG126(b)-тармағында жазылған рәсімдер тиімділік бағаланғаннан кейін келесі күні қайталанады.

AG128 Мөлшерлемелерді қайта қараудың кестесіне бастапқыда енгізілген активтерді тану құнсыздану немесе сату себебі бойынша мерзімінен бұрын өтеу немесе есептен шығару себепті тоқтатылды. Осы жүргізілген кезде, AG114(g)-тармақта айтылған бөлек сызықтық бапта көрсетілетін, тануы тоқтатылған активтің әділ құнының өзгеру мөлшері қаржылық жағдай туралы есептен шығарылады және осы активті тануды тоқтату салдарынан туындайтын пайдаға немесе шығынға енгізіледі. Осы мақсатта тануы тоқтатылған активтің мөлшерлемелерді қайта қараудың нақты қай кезеңіне/кезеңдеріне жатқызылғанын білу қажет, себебі бұл мөлшерлемелерді қайта қараудың осы актив алынып тасталуы тиіс кезеңін/кезеңдерін айқындайды, сондай-ақ тиісінше AG114(g)-тармақта айтылған бөлек сызықтық баптан есептен шығаруға жатады. Қандай да болмасын өзге активті тану тоқтатылған кезде ол осы уақытша кезеңнен оның кестеге кезінде енгізілген нақты кезеңнің айқындалуы шартымен алынып тасталады. Егер мұны айқындауға мүмкін болмаса, ол тану күтілгеннен гөрі неғұрлым едәуір алдын ала ақы төлеу салдары болып табылуы шартымен ең ерте кезеңнен алынып тасталады, не, егер осы актив сатылса немесе құнсызданса, жүйелі және ұтымды негізде есептен шығарылған актив кіретін барлық уақытша кезеңдерге жатқызылады.

AG129 Сонымен қатар, нақты уақыт кезеңіне жатқызылған, тануы осы кезең аяқталғанға дейін тоқтатылмаған кез келген өлшем ағымдағы сәттегі пайдада немесе шығында танылады (89А-тармақты қараңыз). Мысалы, ұйым баптарды үш уақыт кезеңіне жіктейді деп болжайық. Алдыңғы қайта тану кезінде қаржылық жағдай туралы есептегі бір сызықты бап бойынша тапсырылған әділ құндағы өзгерістер активке 25 а.б. қамтиды. Бұл сәйкесінше 7 а.б., 8 а.б. және 10 а.б. 1, 2 және 3-нші кезеңдерге қатысты соманы көрсетеді. Келесі қайта тану кезінде 1-нші кезеңге қатысты активтер танылады немесе басқа кезеңдерге қайта жоспарланады. Сондықтан 7 а. б.-ның қаржылық жағдай туралы есеп бойынша танылуы тоқтатылап, пайда және шығын бойынша танылады. 8 а.б. және 10 а.б. сәйкесінше 1 және 2-нші кезеңдерге қатысты. Осы қалған кезеңдер бұдан кейін қажет жағдайда AG114(g)-тармағында сипатталғандай әділ құны өзгерістеріне сәйкес өзгертіледі.

AG130 Алдыңғы екі тармақтың талаптарын көрнекілендіруші ретінде ұйым активтердің тізімін қайта бағалаудың әрбір уақыт кезеңіне портфолио пайыздың мәнін орналастыру жолымен жасады делік. Сондай-ақ алғашқы екі уақыттық кезеңнің әрқайсысында 100 а.б. қамтиды. Қайта бағалаудың бірінші уақыттық кезеңі аяқталған кезде күтілетін және күтілмейтін төлемдерге орай активтерді а.б. тану жойылады. Бұл жағдайда бірінші уақыттық кезеңге қатысты AG114(g)-тармағында көрсетілген жолдың элементін қамтитын сандардың барлығы қаржылық жағдай туралы есептік есептен алып тасталады, оған екінші уақыттың кезеңге жатқызылатын 10 пайыз саны қосылады.

AG131 Егер мөлшерлемелерді қайта қарау кезеңінде хеджирленетін өлшем азайса, бірақ бұл ретте тиісті активтерді (немесе міндеттемелерді тану тоқтатылмаса, онда AG114(g)-тармақта айтылған бөлек сызықтық бапқа енгізілген, осы азаюға байланысты өлшем 92-тармаққа сәйкес амортизациялануға жатады.

AG132 Ұйым AG114-AG131-тармақтарда берілген тәсілді бұрын есепте 39 ХҚЕС-на (IAS) сәйкес ақша ағындарын хеджирлеу ретінде көрсетілген портфельдік хеджирлеуге де қолдануға құқылы. Осы жағдайда ұйым 101(d)-тармаққа сәйкес бұрын айқындалған ақша қаражатын хеджирлеуді жоюы және осы тармақтағы талаптарды орындауы тиіс. Сонымен қатар, ол осы хеджирлеу қатынасын әділ құнды хеджирлеу ретінде қайта айқындауы және AG114-AG131-тармақтарда берілген тәсілді келесі есептік кезеңдерге қатысты перспективалық негізде қолдануы тиіс.

Өту кезеңі (103-108С тармақтары)

AG133 Болжанатын топішілік мәмілені хеджирленетін бап ретінде 2005 жылғы 1 қаңтардан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңнің басында (не салыстырмалы ақпаратты қайта қарау мақсатында, алдыңғы салыстырмалы кезеңнің басында) осы Стандартқа сәйкес хеджирлеуді есепке алу талаптарына сәйкес келетін хеджирлеу қатынасы шеңберінде тағайындауына болады (80-тармақтың соңғы сөйлемінде көзделген түзетулерді ескере отырып). Осындай ұйым осы тағайындауды 2005 жылғы 1 қаңтардан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңнің басынан (не салыстырмалы ақпаратты қайта қарау мақсатында, алдыңғы салыстырмалы кезеңнің басынан) бастап хеджирлеуді есепке алуды шоғырландырылған қаржы есептілігінде қолдану үшін пайдаланады. Осындай ұйым AG99A және AG99В-тармақтарын 2005 жылғы 1 қаңтардан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңнің басынан бастап қолдануға міндетті. Дегенмен, AG108В-тармағына сәйкес ол AG99В-тармағын өткен кезеңдердің салыстырмалы ақпаратына қолдануға міндетті емес.

^[1] 7 ХҚЕС-ын (IFRS) қолданғанда 32 ХҚЕС-на (IAS) жасалатын сілтеме 7 ХҚЕС (IFRS) сілтемесіне ауыстырылды

² 37 ХҚЕС-ң (IAS) 39-тармағы мүмкін болатын шешімдердің ауқымынан ең тиімді бағалауды таңдау нұсқаулықтарын көрсетеді.

³ Бүкіл ХҚЕС-да қолданылатындай, осы контекстіде де материалдылық ұғымы қолданылады.

⁴ Стандарт қол жетімді жіктелетін активтердің немесе пассивтердің кез келген санын белгілеуге мүмкіндік береді, яғни мысалда 0 а.б. мен 100а.б. арасындағы кез келген сан.

⁵ 30а.б. ÷ (100а.б. - 40а.б.) = 50 пайыз

⁶ 77 және AG94 тармақтарын қараңыз

⁷ 75-тармақты қараңыз

⁸  Бүкіл ХҚЕС-да қолданылатындай, осы контекстіде де материалдылық ұғымы қолданылады.