4-ші Халықаралық Қаржылық Есептіліктің Стандарты (IFRS 4)
Сақтандыру Келісім шарттары

Мақсаты

1              Осы Стандарт мақсаты сақтандыру келісімшарттары бойынша аталған келісімшарттарды шығаруды жүзеге асыратын (берілген Стандартта сақтандырушы деп аталады) ұйымның қаржылық есептілігін басқарма сақтандыру келісімшарты бойынша өз жобасының екінші сатысын аяқтаған сәтке дейін сипаттау болып табылады. Атап айтқанда осы Стандарт мыналарды талап етеді:

(а)           сақтандыру келісімшарттары бойынша сақтандырушының бухгалтерлік есебіндегі шектеулі жетілдірулерді;

(b)           сақтандырушының қаржылық есептілігіндегі сақтандыру келісімшарттарына байланысты туындаған сомаларды айқындайтын және түсіндіретін және  қаржылық есептіліктің пайдаланушыларына сақтандыру келісімшарттары бойынша болашақ ақша қаражатының көлемін, уақыт бойынша бөлуін және айқындалмауын түсінуге көмектесетінін ашып көрсетуді.

Қолдану аясы

2              Ұйым осы Стандартты мыналарға қолдануы тиіс:

(а)           ұйым шығаратын сақтандыру келісімшарттарына (қайта сақтандыру келісімшарттарын қоса алғанда) және оның иелігіндегі қайта сақтандыру келісімшарттарына;

(b)           ол қалауы бойынша қатысу құқығымен шығаратын қаржы құралдарына (35-тармақты қараңыз). 7 Қаржы құралдары: ақпаратты ашып көрсету ХҚЕС (IFRS) аталған құқықтары бар қаржы құралдарын қоса алғанда, қаржы құралдары туралы ақпаратты ашып көрсетуді талап етеді.

3              Осы Стандарттың 45-тармақтары өтпелі кезеңнің талаптарын қоспағанда, сақтандырушыларды есепке алу, сақтандырушылардың иелігіндегі қаржы активтерін және сақтандырушылар шығарған қаржы міндеттемелерін (32 ХҚЕС (IАS) Қаржы құралдары: ақпаратты ұсыну және 39 Қаржы құралдары: тану және бағалау ХҚЕС-ты (IАS) және 7 ХҚЕС (IFRS) пен 9 ХҚЕС (IFRS) Қаржы құралдары стандарттарын қараңыз) бухгалтерлік есепке алу сияқты аспектілерін қозғамайды.

4              Ұйым осы Стандартты мыналарға қолданбауы тиіс:

(а)       тікелей өндірушілер, дилерлер немесе бөлшектеп сатушылар ұсынатын өнімге берілген кепілдікке (18 Табыс ХҚЕС(IАS) және 37 Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер (ХҚЕС-ты (IАS) қараңыз);

(b)          жұмыс берушілердің қызметкерлерге сыйақы жоспарлары бойынша активтері мен міндеттемелеріне (19 Қызметкерлерге берілетін сыйақылар ХҚЕС (IАS) және 2 Акция негізіндегі төлемдер ХҚЕС (IFRS) қараңыз) және белгіленген төлемдерге ие зейнетақы жоспарларының есептілігінде көрсетілген аталған жоспарлар бойынша міндеттемелерге (26 Зейнетақымен қамтамасыздандыру бағдарламалары (зейнетақы жоспарлары) бойынша есеп және есептілік ХҚЕС (IАS) қараңыз);

(c)          болашақтағы пайдалануға немесе қаржылық емес бапты пайдалану құқығына қатысты келісімшарттық құқықтарға немесе келісімшарттық міндеттемелерге (мысалы, кейбір лицензиялық төлемдер, роялти, келісімшартты жалдау төлемдері және осындай баптар), сондай-ақ қаржылық жалдауда құрылған жалдаушының тарату құнына берілген кепілдікке (17 Жалдау ХҚЕС (IАS), 18 Табыс ХҚЕС (IАS) және 38 Материалдық емес активтер ХҚЕС-ты(IАS) қараңыз);

(d)          қаржылық кепілдіктер, аккредитивтер немесе сақтандыру келісімшарттары ретінде сипатталатынына не сипатталмайтынына қарамастан, 9 ХҚЕС(IFRS), 32 ХҚЕС(IAS) және 7 ХҚЕС(IFRS) және ұйым беретін немесе берілген стандарт бойынша басқа тарапқа осы Стандартты қолдану аясына кіретін қаржылық активтерді немесе қаржылық міндеттемелерді өткізу кезінде жауапкершілік сақталатын қаржылық кепілдік берулерге қолданбауы тиіс. Эмитент осы таңдауды әрбір жеке келісімшартқа қатысты қолдана алады, бірақ бір рет жасағаннан кейін эмитент одан шегінуге құқылы емес;

(e)          бизнесті біріктіру барысындағы төлемге немесе алуға кіретін келісімшартты өтемге (3 Бизнес бірлестіктері ХҚЕС (IFRS) қараңыз);

(f)                  ұйым иеленген тікелей сақтандыру келісімшарттарына (яғни, ұйым полисті ұстаушы болып табылатын сақтандыру келісімшарттарына). Дегенмен, цедент осы Стандартты ол иеленген қайта сақтандыру келісімшарттарына қолдануы тиіс.

5              Қолайлылық үшін осы Стандартты сақтандыру келісімшартын шығаратын кез келген ұйым, ол заңды немесе қадағалау мақсаты үшін сақтандырушы болып табылатынына не табылмайтынына қарамастан, сақтандырушы деп атайды.

6              Қайта сақтандыру келісімшарты - бұл сақтандыру келісімшартының түрі. Тиісінше сақтандыру келісімшарттарының осы Стандарт аталған барлық ескертулері де қайта сақтандыру келісімшарттарына жатады.

Орнықтырылған туынды құралдар

7               9 ХҚЕС (IFRS) ұйымның негізгі келісімшарттардан кейбір құрылған туынды құралдарды бөлуді, оларды әділ құны бойынша бағалауды және олардың әділ құнының өзгерістерін пайда немесе шығынға енгізуін талап етеді. 9 ХҚЕС (IFRS), құрылған туынды құрал өздігінен сақтандыру келісімшарты болып табылатын жағдайларды қоспағанда, сақтандыру келісімшарттарында құрылған туынды құралдарға қолданылады.

8               9 ХҚЕС (IFRS) талаптардан айырмашылық ретінде сақтандырушыға полисті ұстаушының сақтандыру келісімшартынан белгіленген сома үшін (немесе белгіленген сомаға және пайыздық міндеттеме негізделген сома үшін) бас тарту мүмкіндігін, тіпті егер осы мүмкіндікті пайдалану бағасының негізгі сақтандыру міндеттемесінен айырмашылығы болса да, әділ құны бойынша бөліп көрсету және бағалау қажет емес. Дегенмен 9 ХҚЕС (IFRS)  талабы, егер бас тарту бағасы қаржылық айнымалының (үлестік құралдың немесе тауардың бағасы немесе индекс сияқты) немесе келісімшарт бойынша тарапқа жатпайтын қаржылық емес айнымалының өзгеруіне қатысты өзгерсе, сату опционына немесе сақтандыру келісімшартында құрылған ақша қаражатына айырбас ретінде бас тарту мүмкіндігіне жатады. Сонымен бірге, бұл талап сондай-ақ, егер ұстаушының сату опционын немесе ақша қаражатына айырбас ретінде бас тарту мүмкіндігін пайдалану мүмкіндігі осындай айнымалылықтың өзгеруімен (мысалы, егер қор нарығының индексі белгілі бір деңгейге жетсе, сату опционын пайдалануға болады) болса, қолданылады.

9               8-тармақ тең дәрежеде қалауы бойынша күмәнді қатысы бар қаржылық құралдан бас тарту мүмкіндігіне де қолданылады.

Депозиттік құрамды бөлу есебі

10            Кейбір сақтандыру келісімшарттарының сақтандыру құрамы және сол сияқты депозиттік құрамы бар. Кейбір жағдайларда сақтандырушыдан осы құрамдарды бөлу талап немесе рұқсат етілген:

(а)          егер мына екі талап қанағаттандырылса, бөлу талап етіледі:

(і)            сақтандырушы депозиттік құрамды (бас тартудың құрылған мүмкіндігін қоса алғанда) бөлек (яғни, сақтандыру құрамды есепке алмай) бағалай алады;

(іі)           сақтандырушының есеп саясаты одан өзгеше түрде депозиттік құрамға байланысты туындаған барлық міндеттемелер мен құқықтарды тану талап етілмейді;

(b)           егер сақтандырушы депозиттік құрамды (а)(і) тармағындағыдай бөлек бағалау, бөлу рұқсат етілген, бірақ талап етілмейді, бірақ оның есеп саясаты одан депозиттік құрамға байланысты туындаған барлық міндеттемелер мен құқықтарды, осы құқықтар мен міндеттемелерді бағалау үшін қандай негіз пайдаланылатына қарамастан, тануды талап етеді;

(с)            егер сақтандырушы депозиттік құрамды (а)(і) тармағындағыдай бағалау алмаса, бөлуге тиым салынған;

11            Бұдан әрі сақтандырушының есеп саясаты одан депозиттік құрамға байланысты туындаған барлық міндеттемелерді талап етпейтін жағдайдың мысалы келтіріледі. Цедент қайта сақтандырушыдан шығындар өтемін алады, бірақ келісімшарт цедентті болашақ жылдары осы өтемді кері төлеуге міндеттейді. Бұл міндеттеме депозиттік құрамға байланысты туындайды. Егер цеденттің есеп саясаты керісінше жағдайда оған осы өтемді туындайтын міндеттемелерді танусыз кіріс ретінде тануға рұқсат етсе, онда бөлу талап етіледі.

12            Келісімшартты бөлу үшін сақтандырушы:

(а)            осы Стандартты сақтандыру құрамына қолдануы;

(b)           9 ХҚЕС (IFRS) депозиттік құрамына қолдануы тиіс.

Тану және бағалау

Басқа Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарынан уақытша босату

13            8 Есеп саясаты,  бухгалтерлік есеп бағалауларында болатын өзгерістер және қателіктер ХҚЕС (IАS) 10-12-тармақтары бапқа тікелей қолданылатын Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары болмағанда ұйым есеп саясатын әзірлеу кезінде пайдалануы үшін қажетті талаптарды белгілейді. Дегенмен осы Стандарт сақтандырушыны аталған талаптарды өзінің есеп саясатында қолданудан босатады:

(а)           ол шығаратын сақтандыру келісімшарттарына қатысты (сатып алуға арналған тиісті шығындарды және 31 және 32-тармақтарда жазылған материалдық емес активтерді қоса алғанда); және

(b)           ол иеленген сақтандыру келісімшарттарына.

14            Сонымен бірге осы Стандарт сақтандырушыны 8 ХҚЕС-тың (IАS)  10-12-тармақтарындағы кейбір талаптарының ықпалынан босатпайды. Атап айтқанда сақтандырушы:

(а)           сақтандыру келісімшарттары бойынша туындайтын, есепті күні болмаған ықтимал болашақ шағымдар бойынша кез келген бағалау резервтерін міндеттеме ретінде танымауы тиіс (апаттық тәуекелдіктер бойынша бағалау резервтері және шығындылықтың өзгеру резервтері сияқты);

(b)                15-19-тармақтарда жазылған міндеттемелердің баламалығын тексеруі тиіс;

(c)                 сақтандыру міндеттемесін (немесе сақтандыру міндеттемесінің бір бөлігін) қаржылық жағдай туралы есептен, тек ол өтелген кезде, яғни келісімшартта көрсетілген міндеттеме орындалған немесе жойылған немесе оның қолданылу мерзімі аяқталған кезде ғана алып тастауы тиіс;

(d)                мыналарды есепке алуы тиіс емес:

(і)            қайта сақтандыруға байланысты, тиісті сақтандыру міндеттемелері бар активтерді; немесе

(іі)           тиісті сақтандыру келісімшарттары бойынша шығыстары немесе кірістері бар қайта сақтандыру келісімшарттары бойынша кірістерді немесе шығыстарды;

(е)           қайта сақтандыруға байланысты активтердің құнсызданғанын не құнсызданбағанын талдауы тиіс (20-тармақты қараңыз).

Міндеттемелердің жеткіліктілігін тексеру

15           Сақтандырушы әрбір есепті күні оның сақтандыру міндеттемелерінің тепе-тең болып табыла ма әлде жоқ па екенін өзінің сақтандыру келісімшарттары бойынша ақша қаражатының болашақ ағындарының ағымдағы есептік бағалауын пайдалана отырып бағалауы тиіс. Егер осындай бағалау оның сақтандыру міндеттемелерінің қаржылық жағдай есебі құны (мысалы, 31 және 32-тармақтарда жазылған сияқты сатып алу және материалдық емес активтер үшін бөлінген тиісті шығындарды шегергенде) ақша қаражатының болашақ ағымдарының осындай есептері кезінде балама болмаса, онда айырманы толық көлемде пайдада немесе залалда  таныған жөн.

16            Егер сақтандырушы міндеттемелердің тепе-теңдігін тексерсе және ол белгілі бір ең төменгі талаптарды қанағаттандырса, онда осы Стандарт қосымша талаптар жүктемейді. Ең төменгі талаптар төменде келтірілген:

(а)            тексеру кезінде келісімшарт бойынша ақша қаражатының барлық ағындарының және ақша қаражатының шағымдарды қарау бойынша шығыстар сияқты тиісті ағындарының, сондай-ақ ақша қаражатының жан-жақты опциондардан және кепілдік берулерден туындайтын ағындарының ағымдағы есептік бағалауы ескерілуі тиіс;

(b)           егер тексеру міндеттеменің баламалы емес екенін көрсетсе, онда айырма толық көлемде пайда немесе залал  ретінде танылады.

17            Егер сақтандырушының есеп саясаты міндеттемелердің 16-тармақтағы ең төменгі талаптарды қанағаттандыратын баламалығын тексеруді талап етпесе, онда сақтандырушы:

(а)            тиісті сақтандыру міндеттемелерінің^[1] қаржылық жағдай есебі құнын мыналардың қаржылық жағдай есебі құнын шегере отырып айқындауы тиіс:

(і)            сату үшін бөлінген тиісті шығындардың; және

(іі)           бизнесті біріктіру немесе портфельді өткізу кезінде сатып алынатын тиісті материалдық емес активтердің (31 және 32-тармақтарды қараңыз). Дегенмен қайта сақтандыруға байланысты тиісті активтер қаралмайды, себебі сақтандырушы оларды жеке есепке алады (20-тармақты қараңыз);

(b)           егер тиісті сақтандыру міндеттемелері 37 Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер ХҚЕС (IАS)  қолдану аясына кірсе, (а) тармағында жазылған сома қажетті болатын қаржылық жағдай есебі құнына қарағанда аз ба және жоқ па екенін айқындауы тиіс. Егер ол аз болса, онда сақтандырушы айырманы толық көлемде пайдада немесе залал тануы тиіс және сатып алу немесе тиісті материалдық емес активтер үшін бөлінген тиісті шығыстардың қаржылық жағдай есебі құнын азайтуы немесе тиісті сақтандыру міндеттемелерінің қаржылық жағдай есебі құнын ұлғайтуы тиіс.

18            Егер міндеттемелердің тепе-теңдігін тексеру 16-тармақтағы ең төменгі талаптарды қанағаттандырса, онда сақтандырушы оны осы тексеру үшін көрсетілетін қорыту деңгейі үшін жүргізуі тиіс. Егер міндеттемелердің тепе-теңдігін тексеру осы ең төменгі талаптарды қанағаттандырмаса, онда 17-тармақта жазылған салыстыруды олар ұқсас тәуекелдіктермен иеленген және бірге бірыңғай портфель ретінде басқарылатын келісімшарттар портфелінің деңгейі үшін жүргізуі қажет.

19            17(b)-тармақта жазылған сома (яғни 37 ХҚЕС (IАS)  қолдану нәтижесі) 17(а)-тармақта жазылған сома да осы маржаны көрсететін жағдайларда ғана болашақ инвестициялық болашақ пайданы (27-29-тармақтарды қараңыз) көрсетуі тиіс.

Қайта сақтандыруға байланысты активтердің құнсыздануы

20            Егер цеденттің қайта сақтандыруға байланысты активі құнсызданса, онда цедент тиісті түрде оның қаржылық жағдай есебі құнын азайтуы және құнсыздандудан болған осы залалды пайдада немесе залалда тануы тиіс. Қайта сақтандыруға байланысты актив, егер:

(а)            қайта сақтандыруға байланысты активті бастапқы танығаннан кейін болған, цедент келісімшарттың талаптары бойынша оған тиесілі барлық соманы ала алмайтын оқиғаның нәтижесінде туындаған объективті куәлік болса; және

(b)           осындай оқиғаның цеденттің қайта сақтандырушыдан алатын сомаларына әсерін шынайы бағалауға болса, құнсызданады.

Есеп саясатындағы өзгерістер

21            22-30-тармақтар ХҚЕС (IFRS) қолданып отырған сақтандырушы жасаған өзгерістерге де және ХҚЕС-ты (IFRS) бірінші рет қолданып отырған сақтандырушы жасаған өзгерістерге де қолданылады.

22           Сақтандырушы өзінің есеп саясатын сақтандыру келісімшарттарына қатысты өзгеріс қаржылық есептілікті пайдаланушылардың экономикалық шешімдер қабылдауы үшін неғұрлым орынды етіп, оның сенімділігін төмендетпей, немесе оны неғұрылым сенімді жасап, оның осы мақсаттар үшін қолайлығын төмендетпей жасаған жағдайда ғана өзгертеді. Сақтандырушы 8 ХҚЕС (IАS)  талаптары негізінде орындылық және сенімділік туралы талқылауы тиіс.

23            Есеп саясатының сақтандыру келісімшарттарына қатысты өзгерісін негіздеу үшін сақтандырушы осы өзгерістің қаржылық есептіліктің 8 ХҚЕС (IАS) талаптарға көп сәйкес келетініне әкеп соғатынын, бірақ осы өзгерістің осы талаптарға толық сәйкес келтіру талап етілмейтінін көрсетуі тиіс. Бұдан әрі мынадай нақты мәселелер талқыланады:

(а)           ағымдағы пайыздық мөлшерлемелер (24-тармақты қараңыз);

(b)             бар іс-тәжірибені пайдалануды жалғастыру (25-тармақты қараңыз);

(c)              сақтық (26-тармақ);

(d)             болашақ инвестициялық пайда (27-29-тармақтар); және

(e)              балама есепке алу (30-тармақ).

Ағымдағы нарықтық пайыз мөлшерлемелері

24            Сақтандырушыға есеп саясатын белгілі бір сақтандыру міндеттемелерін^[2] ағымдағы нарықтық мөлшерлемелерді көрсету және осы міндеттемелердің өзгерісін пайдада немесе залал  тану үшін қайтадан бағаланатындай түрде өзгертуге рұқсат етілгенімен талап етілмейді. Осы уақытта ол сондай-ақ есеп саясатының белгілі бір міндеттемелерге қатысты ағымдағы басқа бағалауларды және жорамалдарды қолдануды талап ететін аспектілерін қабылдайды. Осы тармақтағы таңдау мүмкіндігі сақтандырушыға өзінің есеп саясатын белгілі бір міндеттемелерге қатысты, оны барлық ұқсас міндеттемелерге жүйелі түрде қолданбай, керісінше жағдайда 8 ХҚЕС (IАS) талап ететіндей өзгерту мүмкіндігі беріледі. Егер сақтандырушы осы мүмкіндікті пайдаланса және міндеттемелерді айқындаса, онда ол ағымдағы нарықтық пайыздық мөлшерлемелерді (және егер қолданылатын болса, ағымдағы басқа бағалаулар мен жорамалдарды) барлық кезеңдерде барлық міндеттемелерге, олар өтеліп болғанша жүйелі түрде пайдалануды жалғастыруы тиіс.

Қолданыстағы тәжірибені пайдалануды жалғастыру

25            Сақтандырушы мынадай тәжірибені пайдалануды жалғастыра алады, бірақ оны бастауды 22-тармаққа қайшы келетіндіктен, бірінші рет қолдана алмайды:

(а)            сақтандыру міндеттемелерін дисконтталмаған негізде бағалау;

(b)           ұқсас қызмет түрлері үшін нарықтың басқа қатысушылары алатын ағымдағы сыйақылармен салыстыру арқылы алынған әділ құннан асатын сомадағы инвестицияларды басқару үшін болашақ сыйақыларға келісімшарттық құқықтарын өзгерту. Әділ құнның осы келісімшарттық құқықтар туындаған кезде дайындық жұмыстарының төленген шығындары, инвестицияларды басқару үшін болашақ сыйақылар және оларға байланысты шығындар нарықтық салыстырма деректермен сәйкес келмейтін жағдайларды қоспағанда тең болуы ықтимал;

(с)            24-тармақта рұқсат етілген жағдайларды қоспағанда, еншілес ұйымдардың сақтандыру келісімшарттарына (және егер бар болса, сатып алу және материалдық емес активтер үшін тиісті бөлінген шығыстарға) қатысты бірдей емес есеп саясатын пайдалану. Егер аталған есеп саясаты бірдей болмаса, онда сақтанушы оны, егер өзгеріс есеп саясатындағы тағыда үлкен айырмашылыққа әкелмесе, ал осы Стандарттың басқа талаптарын қанағаттандырған жағдайда өзгерте алады.

Сақтық

26            Сақтандырушыдан артық сақтық жасауды болдырмас үшін өзінің есеп саясатын сақтандыру келісімшарттарына қатысты өзгерту талап етілмейді. Дегенмен, егер сақтандырушы өзінің сақтандыру келісімшарттарын жеткілікті сақтықпен бағаласа, онда ол оны ұлғайтпауы тиіс.

Болашақ инвестициялық табыс

27            Сақтандырушыдан болашақ инвестициялық табысты болдырмас үшін өзінің есеп саясатын сақтандыру келісімшарттарына қатысты өзгерту талап етілмейді. Дегенмен, егер сақтандырушы табыстылық келісімшарттар бойынша төлемдерге ықпал ететін жағдайларды қоспағанда, сақтандыру келісімшарттарын өзгерту кезінде болашақ инвестициялық табысты көрсететін есеп саясатын қабылдаса, сақтандырушының қаржылық есептілігінің орындылығы және сенімділігі аз болады деген жорамал бар. Осындай маржаны көрсететін есеп саясатының екі мысалы:

(а)            сақтандырушы активтерінің есептік кірістілігін көрсететін дисконттау мөлшерлемесін пайдалану; немесе

(b)           осындай активтер бойынша кірістіліктің есеп айырысу мөлшерлемесі бойынша кірістерін болжау, басқа мөлшерлеме бойынша болжанатын кірістерді дисконттау және нәтижені міндеттемелерді бағалауға енгізу.

28            Сақтандырушы, егер есеп саясатының басқа аспектілері оның қаржы есептілігінің орындылығын және сенімділігін мұның орындылық пен сенімділіктің болашақ инвестициялық табыстылықты енгізуге байланысты туындаған азаюынан асып түсетіндей дәрежеге дейін ұлғайтатын болса ғана, 27-тармақта жазылған теріске шығарылатын жорамалды назарға алмайды. Мысалы, сақтандыру келісімшартына қатысты есеп саясатына оларды жасау кезінде қабылданған, артық сақтық жасалатын жорамал және реттеуші орган нарықтық талаптарды ескермей, сондай-ақ кейбір тысқары опциондар мен кепілдіктерді елемей ұйғарған дисконттау мөлшерлемесі кіреді деп айталық. Сақтандырушы өзінің қаржылық есептілігінің орындылығын оның сенімділігін азайтпай, инвесторға бағдарланған, кеңінен қолданылатын және мыналар кіретін кешендік есепке алуға өту арқылы ұлғайта алады:

(а)            ағымдағы бағалаулар және жорамалдар;

(b)                тәуекелдікті және айқындалмаушылықты көрсету үшін қисынды (бірақ аса сақтықпен емес) түзету;

(c)                 орнықтырылған опциондар мен кепілдіктердің ішкі және сол сияқты уақытша құнын көрсететін бағалау; және

(d)                егер тіпті дисконттау мөлшерлемесі сақтандырушы активтерінің есептік кірістілігін көрсетсе, дисконттаудың ағымдағы нарықтық мөлшерлемесі.

29            Бағалаудың кебір тәсілдері дисконттау мөлшерлемелері пайданың болашақ маржасының келтірілген құнын айқындау үшін пайдаланылады. Одан кейін пайданың табыстылығы формулаға сәйкес жекелеген кезеңдер арасында бөлінеді. Осы тәсілдер дисконттау мөлшерлемесі міндеттемені бағалауға тек жанама ықпал етеді. Атап айтқанда, сәйкес келмейтін дисконттау мөлшерлемесін пайдаланудың шектеулі ықпал етуі бар немесе туындаған кезде міндеттемені бағалауға ықпал етпейді. Дегенмен басқа тәсілдерде дисконттау мөлшерлемесін міндеттемелерді бағалауға тікелей ықпал етеді. Соңғы жағдайда активтерге негізделген дисконттау мөлшерлемесін қолданудың неғұрлым шамалы ықпалы бар, мүмкін, сақтандырушы 27-тармақта жазылған теріске шығарылатын жорамалды ескермейтін болады.

            Балама есепке алу

30            Есепке алудың кейбір үлгілерінде сақтандырушының активтері бойынша іске асырылған пайдалар немесе залалдар (а) оның сақтандыру міндеттемелерінің, (b) 31 және 32-тармақтарда жазылған сияқты сатып алу және (с) материалдық емес активтер үшін тиісті бөлінген тиісті шығыстардың бір бөлігін немесе барлығын өзгертуге тікелей ықпал етеді. Сақтандырушыға есеп саясатын актив бойынша танылған, бірақ іске асырылмаған пайда немесе залалын осындай өзгертуге оларға іске асырылған пайда немесе залалын ықпал еткендей ықпал ететін түрде өзгеруге рұқсат етілген, бірақ талап етілмеді. Сақтандыру міндеттемесін (немесе сату немесе материалдық емес активтер үшін бөлінген шығыстарды) тиісті түзету басқа толық табыс арқылы, егер іске асырылмаған пайда немесе залалын тікелей басқа толық табыс арқылы танылса ғана, танылуы тиіс. Осындай тәжірибені кейде «балама есепке алу» деп айтады.

         Бизнесті біріктіру немесе портфельді беру кезінде сатып алынған сақтандыру келісімшарттары

31            Бизнесті біріктіру кезінде 3 Бизнес бірлестіктері ХҚЕС-ын (IFRS) сақтау үшін сақтандырушы сатып алу күніне әділ құн бойынша қолданылатын сақтандыру міндеттемелерін және сақтандыруға байланысты сатып алынатын активтерді бағалауы тиіс. Дегенмен сақтандырушыға сатып алынған келісімшарттардың әділ құны екі құрамға бөлінетін кеңейтілген көріністі пайдалануға рұқсат етіледі, бірақ талап етілмейді:

(а)            шығарылған сақтандыру келісімшарттары бойынша сақтандырушының есеп саясатын сәйкес бағаланған міндеттеме; және

(b)           (і) сақтандыру келісімшарттары бойынша сатыла алынған құқықтардың және қабылданған сақтандыру міндеттемелерінің әділ құны және (іі) (а) тармағында жазылған сома арасындағы айырманы білдіретін материалдық емес актив. Осы активтің кейінгі өзгерісі оған байланысты сақтандыру міндеттемесін бағалауға сәйкес келуі тиіс.

32            Сақтындыру келісімшарттарының портфелін сатып алған сақтандырушы 31-тармақта жазылған, кеңейтілген көріністі пайдаланады.

33            31 және 32-тармақтарда жазылған материалдық емес активтер 36 Активтердің құнсыздануы ХҚЕС (IАS)  және 38 Материалдық емес активтер ХҚЕС-тарын (IАS) қолдану аясынан алып тасталады. Дегенмен 36 ХҚЕС (IАS) және 38 ХҚЕС (IАS) клиенттердің тізіміне және бизнесті біріктіру немесе портфельді өткізу күніндегі сақтандыру келісімшарттары және келісімшарттық сақтандыру міндеттемелері бойынша құқықтардың бір бөлігі болып табылатын болашақ келісімшарттарға қатысты күтулерді көрсететін клиенттермен қатынастарға қолданылады.

Қалауы бойынша қатысу мүмкіндігі

Қалауы бойынша сақтандыру келісімшарттарына қатысу құқығы

34            Кейбір сақтандыру келісімшарттарында қалауы бойынша қатысу құқығы және кепілдік берілген төлемдердің элементтері бар. Осындай келісімшарттың эмитенті:

(а)            кепілдік берілген төлемдердің элементін қалауы бойынша қатысу құқығынан бөлек таниды, бірақ міндетті емес. Егер эмитент оларды бөлек танымаса, онда ол барлық келісімшартты міндеттеме ретінде жіктеуі тиіс. Егер эмитент оларды бөлек жіктесе, онда ол кепілдік берілген төлемдердің элементін міндеттеме ретінде жіктеуі тиіс;

(b)                егер ол қалауы бойынша қатысу құқығын кепілдік берілген төлемдердің элементінен бөлек таныса, онда ол осындай құқықты міндеттеме ретінде не меншікті капиталдың жекелеген компоненті ретінде жіктеуі тиіс. Осы ХҚЕС (IFRS) эмитент осындай құқық міндеттеме немесе капитал болып табылатынын не табылмайтынын айқындауы тиіс екенін белгілемейді. Эмитент осындай қалауы бойынша қатысу құқығын міндеттемелердің және меншікті капиталдың компоненттеріне бөледі және осындай бөлуге қатысты жүйелі есеп саясатын пайдалануы тиіс. Эмитент осы қалауы бойынша қатысу құқығын міндеттеме де және сол сияқты меншікті капитал да болып табылмайтын аралық санат ретінде жіктемеуі тиіс;

(c)                  алынған барлық сыйлықақыларды меншікті капиталдың компонентіне жатпайтын бөлігін бөлмей, түсім ретінде таниды. Кепілдік берілген төлемдер элементінің және қалауы бойынша қатысу құқығының бір бөлігінің туындаған, міндеттеме ретінде жіктелген өзгерісі пайдада немесе залалыда көрсетілуі тиіс. Егер қалауы бойынша қатысу құқығының бір бөлігі немесе барлығы меншікті капиталда жіктелсе, онда пайданың немесе залалдың бір бөлігі осы мүмкіндікке жатқызылады (осылайша, оның бір бөлігі ретінде азшылық үлесіне жатқызылады). Эмитент пайданың немесе залалдың қалауы бойынша қатысу құқығының құқығын меншікті капитал компонентіне жатқызылатын бір бөлігін шығыс немесе кіріс ретінде емес, пайданы немесе залалды бөлу ретінде тануы тиіс (1 Қаржы есептілігін ұсыну ХҚЕС (IАS) қараңыз);

(d)                егер келісімшартта 9 ХҚЕС (IFRS) қолдану аясына кіретін орнықтырылған туынды құрал бар болса, 9 ХҚЕС (IFRS) осы орнықтырылған туынды құралға қолдану қажет;

(e)                 14-20 және 34 (а)(d)-тармақтарда жазылмаған барлық аспектілер үшін, егер ол осы есеп саясатын 21-30-тармақтарға сәйкес келетін тәсілмен өзгертпесе, қолда бар есеп саясатын осындай келісімшарттарға қатысты пайдалануын жалғастыруы тиіс.

Қалауы бойынша қаржы құралдарына қатысу құқығы

35            34-тармақтың талаптары сондай-ақ қалауы бойынша қатысу құқығы бар қаржы құралдарына қолданылады. Сонымен бірге:

(а)           егер эмитент қалауы бойынша қатысу құқығын міндеттеме ретінде жіктесе, онда ол 15-19-тармақтарда жазылған міндеттемелердің барлық келісімшартқа (яғни, кепілдік берілген төлемдердің элементіне де және қалауы бойынша қатысу құқығын да) баламалығын тексеруі тиіс. Эмитенттен 9 ХҚЕС-ын (IFRS) кепілдік берілген төлемдердің элементіне қолдану нәтижесінде туындауы мүмкін соманы айқындау талап етілмейді;

(b)                егер эмитент осындай құқықтың бір бөлігін немесе толық меншікті капиталдың жеке компоненті ретінде жіктесе, онда барлық келісімшартқа қатысты танылған міндеттеме 9 ХҚЕС-ында (IFRS)  кепілдік берілген төлемдердің элементіне қолдану нәтижесінде туындауы мүмкін сомадан аз болмауы тиіс. Осы сома келісімшарттан бас тарту мүмкіндігінің ішкі құнын кіргізуі тиіс, бірақ егер 9-тармаққа сәйкес осындай мүмкіндік әділ құны бойынша бағалаудан босатылса, оны уақытша құнға кіргізу талап етілмейді. Эмитенттен 9 ХҚЕС-ында (IFRS)  кепілдік берілген төлемдердің элементіне қолдану нәтижесінде туындауы мүмкін соманы ашып көрсету және осы соманы бөлек ұсыну талап етілмейді. Сонымен бірге, егер танылған жиынтық міндеттеме одан анық көп болса, эмитенттен осындай соманы айқындау талап етілмейді:

(c)                 осы келісімшарттар қаржы құралдары болып табылса да, эмитент осындай келісімшарттар бойынша сыйақыларды түсім ретінде тануды және міндеттеменің қаржылық жағдай есебі құнының туындаған ұлғаюын шығыс ретінде тануды жалғастырады;

(d)                мұндай келісімшарттар, қаржы құралдарын білдіретініне қарамастан, 7 ХҚЕС-ының (IFRS) 20 (b)-тармағын қолданатын эмитент қалауы бойынша қатысу құқығы бар келісімшартқа пайдалар мен залалдар туралы есепте танылған жиынтық пайыздық шығыстарды ашып көрсетуге тиіс, бірақ пайыздың тиімді міндеттемесі әдісі бойынша осындай пайыздық шығыстардың есебін жүргізуге міндетті емес.

Ақпаратты ашып көрсету

Танылған сомаларды түсіндіру

36           Сақтандырушы оның қаржылық есептілігіндегі соманы бірегейлендіретін және түсіндіретін, сақтандыру келісімшарттарына байланысты туындайтын ақпаратты ашып көрсетуі тиіс.

37            Сақтандырушы 36-тармаққа сәйкес мыналарды ашып көрсетуі тиіс:

(а)           сақтандыру келісімшарттарына және оларға байланысты активтерге, міндеттемелерге, кірістерге және шығыстарға қатысты өзінің есеп саясатын;

(b)           сақтандыру келісімшарттарына сәйкес туындаған, танылған активтерді, міндеттемелерді, кірістерді және шығыстарды (және егер ол ақша қаражатының қозғалысы туралы өзінің есебіне ұсыну үшін тікелей әдісі қолданса, онда ақша қаражатының ағындарын). Сонымен қатар, егер сақтандырушы цедент болып табылса, онда ол мыналарды ашып көрсетуі тиіс:

(і)            пайдада немесе залалда танылған, қайта сақтандыруды сатып алудан кірістер мен шығындар; және

(іі)           егер цедент қайта сақтандыруды сатып алуға байланысты туындаған пайдалар мен залалдарды кейінге қалдырса және амортизацияласа, онда кезеңдегі амортизацияны және кезеңнің басындағы және соңындағы амортизацияланбаған сомаларды.

(с)            танылған, (b) тармағында жазылған сомаларды өзгерісіне көп әсер ететін жорамалдарды айқындау үшін пайдаланылатын тәсілді. Егер нақты жүзеге асырылатын болса, сақтандырушы осындай жорамалдар бойынша сандық ақпаратты ашып көрсетуді ұсынуы тиіс;

(d)           қаржылық есептілікке елеулі әсер етуін әрбір өзгерістің ықпалын жеке ұсына отырып, сақтандыруға байланысты активтерді және сақтандыру міндеттемелерін бағалау кезінде пайдаланылатын жорамалдардағы өзгерістердің әсерін;

(e)      қайта сақтандыруға байланысты сақтандыру міндеттемелеріндегі, активтердегі өзгерістерді және бар болған кезде сатып алу үшін бөлінген тиісті шығындарды салыстырып тексеру.

Сақтандыру келісімшарттарына байланысты туындайтын тәуекелдіктердің сипаты мен дәрежесі

38           Сақтандырушы пайдаланушыларға сақтандыру келісімшартына байланысты туындаған тәуекелдіктердің сипаты мен дәрежесін бағалауға көмектесетін ақпаратты ашып көрсетуі тиіс.

39            Сақтандырушы 38-тармаққа сәйкес мыналарды ашып көрсетуі тиіс:

(а)           сақтандыру келісімшарттары бойынша туындаған тәуекелдіктерді басқару жөніндегі мақсатын және осындай тәуекелдіктерді азайту жөніндегі саясатын;

(b)                [жойылған]

(c)                 мынадай ақпаратты қоса алғанда, сақтандыру тәуекелдігі туралы ақпарат (қайта сақтандыру нәтижесінде ол азайғанға дейін және кейін):

(і)            сақтандыру тәуекелдігіне сезімталдылығы туралы (39-тармаққа қараңыз);

(іі)           концентрацияны басшылық анықтайтынын жолдар және әрбір концентрацияны бірегейлендіретін жалпы сипаттаманы сақтандыру тәуекелдігінің концентрациялары туралы (мысалы, сақтандыру оқиғасының, географиялық ауданның немесе валютаның);

(ііі)          өткен есеп айырысу бағаларымен салыстырғандағы нақты шағымдар (яғни, шағымдарды шешу барысы). Шағымдарды шешу барысы туралы ақпаратты ашып көрсету шағымдар бойынша төлемдердің көлеміне және уақыт бойынша бөлуге қатысты әлі де айқындалмаушылық бар ең ерте маңызды шағымдар туындаған сәттен басталатын кезеңді қамтиды, бірақ он жылдан асатын кезеңді қамтуды талап етпейді. Сақтандырушыдан шағымдар бойынша төлемдердің көлеміне және уақыт бойынша бөлуге қатысты айқындалмаушылықты шешу әдетте бір жыл ішінде болатын шағымдар туралы ақпаратты ашып көрсету талап етілмейді;

(d)           егер сақтандыру келісімшарттары 7 ХҚЕС (IFRS) қолдану аясына кіретін болса, пайыздық тәуекелдік және кредиттік тәуекелдік туралы 7 ХҚЕС-ының (IFRS) 31-42-тармақтарына сәйкес талап етілетін ақпаратты. Алайда:

(i)                  сақтандырушы, егер осының орнына ол сақтандыру бойынша міндеттемелерді танудан туындайтын ақша қаражаттарының таза ағынын болжанатын мерзімдері туралы ақпаратты ашса, 7 ХҚЕС-ының (IFRS)  39(а)-тармағы талап ететін өтеу мерзімдерінің талдауын ұсынуға міндетті емес;

(ii)                 егер сақтандырушы нарықтық жағдайларға байланыстың сезімталдылығының баламалы әдісін, мысалы, орнатылған құн негізіндегі әдісті пайдаланса, ол мұндай сезімталдылық талдауының нәтижелерін 7 ХҚЕС-ының (IFRS) 40(а)-тармағының талаптарын орындау үшін пайдалана алады. Мұндай сақтандырушы 7 ХҚЕС-ының (IFRS) 41-тармағында талап етілетін ашуларды жүргізуге міндетті;

(е)           егер сақтандырушыдан орнықтырылған туынды құралдарды әділ құны бойынша бағалау талап етілмесе және ол бағаламаса, негізінен сақтандыру келісімшартында бар орнықтырылған туынды құралдарға қатысты пайыздық тәуекелдікке немесе нарықтық тәуекелдікке ұшыраушылық туралы ақпаратты.

39А        39(с)(і)-тармағын орындау үшін сақтандыру не (а), не (b) ашып көрсетуге тиіс:

(a)                 пайдаға немесе залалға және капиталға ықпалды көрсететін сезімталдылықты талдау, егер есепті күнге тиісті тәуекелдіктің ауыспалы құрамында қисынды өзгерістер болса; сезімталдылықты талдау кезінде пайдаланылған әдістер мен жорамалдар; сондай-ақ алдыңғы кезеңмен салыстырғанда әдістер мен жорамалдарда пайдаланылған кез келген өзгерістер. Алайда, егер сақтандырушы нарықтық жағдайларға байланысты сезімталдылықтың баламалы әдісін пайдаланса, мысалы, орнатылған құн негізіндегі талдау негізінде қолданса, ол бұл талапты осындай сезімталдылықты баламалы талдауды ұсыну және 7 ХҚЕС-тың (IFRS)  41-тармағында талап етілетін ашуларды орындай алады;

(b)                 сезімталдылыққа қатысты сапалы сипаттағы ақпарат, сондай-ақ сақтандырушының болашақ ақша қаражаттарының ағындарының белгісіздігінің көлеміне, мерзімдеріне және дәрежесіне елеулі ықпал ететін сақтандыру келісімшарттарының талаптары мен ережелері туралы ақпарат.

40            ХҚЕС (IFRS) қолданып отырған ұйымның осы Стандарт бірінші қолданған жағдайына да және сол сияқты ұйым ХҚЕС-ты (IFRS) бірінші рет (ХҚЕС-ты (IFRS) бірінші рет қолданған ұйым) қолданған жағдайда да өтпелі кезеңнің 41-45-тармақтардағы талаптары қолданылады.

41            Ұйым осы Стандарт 2005 жылғы 1 қаңтардан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдер үшін қолдануы тиіс. Мерзімінен бұрын қолдануды құптауға болады. Егер ұйым осы Стандарт 2005 жылғы 1 қаңтардан басталатын кезең үшін қолданса, оның осы фактіні ашып көрсеткені жөн.

41А        2005 жылдың тамызында жарияланған Қаржылық кепілдік келісімшарттары (39 ХҚЕС (IAS) пен 4 ХҚЕС (IFRS) түзетулер) 4(d), B18(g) және B19(f) тармақтарына өзгерістер енгізеді. Ұйым аталған түзетулерді 2006 жылғы 1 қаңтардан басталатын және осы күннен кейінгі жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға міндетті. Мерзімінен бұрын қолдану құпталады. Егер ұйым аталған түзетулерді неғұрлым ерте кезеңдерге қолданатын болса, ол бұл фактіні ашып көрсетуге және 39 ХҚЕС (IAS) және 32 ХҚЕС (IAS)^[3] тиісті түзетулермен бірге қолдануға міндетті.

41В         1 ХҚЕС (IAS) (2007 жылғы редакция) бойынша ХҚЕС-тарында (IFRS)  қолданылған терминологияға түзету енгізілді. Сонымен бірге 30 тармаққа түзетулер енгізілді. Ұйым осы түзетулерді жылдық кезеңдер үшін 2009 жылдың 1 қаңтарынан немесе осы күннен кейін бастап қолдануы тиіс. Егер ұйым 1 (2007 жылғы редакция) ХҚЕС-ын (IAS) ертерек мерзімде қолданса, осы түзетулер сол ертерек мерзім ішінде қолданылуы тиіс.

41С         [жойылған]

41D         2010 жылы қазанда шығарылған 9 ХҚЕС (IFRS) 3, 4(d), 7, 8, 12, 34(d), 35, 45 және В18-В20 және А Қосымшасына тармақтарына өзгерістер енгізді және  41С -тармағын жойды. Ұйым 2010 жылдың қазан айында шыққан 9 ХҚЕСты (IFRS) пайдаланғанда, сол өзгерістерді  қолдануы тиіс.

41Е         2011 жылы мамырында шығарылған 13 ХҚЕС (IFRS) Әділ құнның анықтамасындағы А Қосымшасына өзгерістер енгізді. Ұйым  13 ХҚЕС (IFRS) пайдаланғанда сол өзгерісті  қолдануы тиіс.

Ақпаратты ашып көрсету

42            Ұйымнан осы Стандарт ашып көрсету жөніндегі талаптарды 2005 жылғы 1 қаңтарда басталатын жылдық кезеңдерге қатысты салыстырмалы ақпаратқа қолдануды, 37(а) және (b) тармақтарда талап етілетін есеп саясатын және танылған активтерді, міндеттемелерді кірістер мен шығыстарды ашып көрсетуді қоспағанда, талап етілмейді (ал егер ол ақша қаражатының қозғалысы туралы есебін ұсыну үшін тікелей әдісті қолданса, онда ақша қаражатының ағындарын да).

43            Егер 10-35-тармақтардың нақты талабын 2005 жылғы 1 қаңтарда басталатын жылдық кезеңдерге қатысты салыстырмалы ақпаратқа қолдануға іс жүзінде мүмкін болмаса, онда ұйым осы фактіні ашып көрсетуі тиіс. Осындай салыстырмалы ақпаратқа қатысты міндеттемелердің (15-19-тармақтар) баламалығын тексеруді қолдану кейде іс жүзінде мүмкін емес, бірақ 10-35-тармақтардың басқа талаптарын осындай салыстырмалы ақпаратқа қолдану іс жүзінде мүмкін еместігі екіталай. 8 ХҚЕС (IАS) «іс жүзінде мүмкін емес» терминінің мәнін түсіндіреді.

44            39(с)(ііі) тармағын қолдану кезінде ұйымнан ол осы Стандартты  қолданған бірінші қаржы жылының соңына дейін кем дегенде бес жыл неғұрлым ерте кезеңдегі шағымдарды шешу барысы туралы ақпаратты ашып көрсету талап етілмейді. Сонымен қатар, егер ұйым осы Стандартты қолданған кезде ұйымның осы Стандартқа сәйкес салыстырмалы ақпаратты ұсынатын тым ерте кезең басталғанға дейін орын алған шағымдарды шешу барысы туралы ақпарат дайындауына іс жүзінде мүмкін болмаса, онда ұйым осы фактіні ашып көрсетуі тиіс.

Қаржы активтерін қайта сыныптау

45            9 ХҚЕС (IFRS)  4.4.1- тармағының шартына қарамастан сақтандырушы өзінің есеп саясатын сақтандыру міндеттемелеріне қатысты өзгертсе, онда «пайда немесе залал арқылы әділ құн бойынша» ретінде есепке алынатын кейбір немесе барлық қаржылық активтерді қайта жіктеуге рұқсат етіледі, бірақ талап етілмейді. Егер сақтандырушы өзінің есеп саясатын осы Стандартты алғашқы қолданған кезде өзгертсе және саясатының 22-тармақта рұқсат етілген өзгерісін жасаса, осы қайта жіктеуге рұқсат етіледі. Бұл қайта жіктеу есеп саясатының өзгерісі болып табылады және оған 8 ХҚЕС  (IAS) стандарты қолданылады.

А Қосымшасы

Терминдердің анықтамасы

Бұл қосымша осы Стандарттың ажырамас бөлігі болып табылады.

В Қосымшасы

Сақтандыру келісімшартының анықтамасы

Бұл қосымша осы Стандарттың ажырамас бөлігі болып табылады.

В1           Осы қосымшада А қосымшасынан сақтандыру келісімшартын айқындау жөніндегі нұсқау бар. Ол мынадай мәселелерді қозғайды:

(а)           «туындауы белгісіз болашақ оқиға» (В2-В4-тармақтар);

(b)           заттай нысандағы төлемдер (В5-В7-тармақтар);

(с)           сақтандыру тәуекелдігі және басқа да тәуекелдіктер (В8-В17-тармақтар);

(d)           сақтандыру келісімшарттарының мысалдары (В18-В21-тармақтар);

(e)           елеулі сақтандыру тәуекелдігі (В22-В28-тармақтар); және

(f)            сақтандыру тәуекелдігінің деңгейін өзгерту (В29-В30-тармақтар).

Туындауы белгісіз болашақ оқиғалар

В2           Белгісіздік (немесе тәуекелдік) сақтандыру келісімшартының мәні болып табылады. Тиісінше, кем дегенде мыналардың бірі сақтандыру келісімшартын қолдану басталарда белгісіз болуы тиіс:

(а)            сақтандырылған оқиға болуы мүмкін бе;

(b)           ол болатын уақыты; немесе

(с)            егер ол болса, сақтандырушы қандай соманы төлеуі тиіс.

В3           Кейбір сақтандыру келісімшарттарында келісімшартты қолдану мерзімі ішінде зиянды анықтау, тіпті осы зиян сақтандыру келісімшартын қолдану басталғанға дейін болған оқиға нәтижесінде анықталса да, сақтандырылған оқиға болып табылады. Басқа сақтандыру келісімшарттарында келісімшартты қолдану мерзімі ішінде болған оқиға, тіпті туындаған зиян сақтандыру келісімшартын қолдану аяқталғаннан кейін анықталса да, сақтандырылған оқиға болып табылады.

В4           Кейбір сақтандыру келісімшарттары болған, бірақ біреудің қаржылық жағдайы әлі де белгісіз болып қалып отырған оқиғаны қамтиды. Тікелей сақтандырушының полистер ұстаушылар ұсынған шағымдарды шешудің жағымсыз барысына байланысты шығындары өтелетін қайта сақтандыру келісімшарты осының мысалы бола алады. Осындай шағымдар бойынша шығындардың түпкілікті сомасын анықтау аталған келісімшарттар бойынша сақтандырылған оқиға болып табылады.

Заттай нысандағы төлемдер

В5           Кейбір сақтандыру келісімшарттары бойынша заттай нысандағы төлемдерді жүзеге асыру талап немесе рұқсат етілуі мүмкін. Сақтандырушы ұрланған затты айырбастауды тікелей ұсынған, бірақ оның құнын полис ұстаушыға өтемейтін жағдай осының мысалы бола алады. Сақтандырушы келісімшарттармен өтелетін медициналық қызмет көрсетулерді ұсыну үшін өзінің ауруханалары мен медициналық қызметкерлерін пайдаланатын жағдай осының басқа мысалы болады.

В6           Белгіленген сыйақы үшін қызмет көрсетулерді ұсынуға арналған, ол бойынша қызмет көрсетулер туындауы белгісіз оқиғаға қатысты болатын кейбір келісімшарттар осы Стандарттың сақтандыру келісімшартының анықтамасына сай келеді, бірақ кейбір елдерде сақтандыру келісімшарттары ретінде реттелмейді. Қызмет көрсетуге арналған келісімшарт мысалдардың бірі болып табылады, ол бойынша қызмет көрсетуді жеткізуші белгілі бір жабдықты ол бұзылған кезде жөндеуге міндеттенеді. Ұсынылған қызмет көрсету үшін белгіленген сыйақы межелі бұзылу санына негізделді, бірақ нақты станоктың сынатынына не сынбайтынына қатысты белгісіздік бар. Жабдықтың бұзылуы меншік иесіне жағымсыз әсер етеді және келісімшарт бойынша меншік иесіне өтемақы ұсынылады (ақша қаражатымен емес, заттай нысанда). Автомобиль бұзылған жағдайда қызмет көрсетуді ұсыну келісімшарты басқа мысал ретінде болады, ол бойынша қызмет көрсетуді жеткізуші белгілеген жылдық сыйақы үшін автомобиль жолда бұзылған кезде техникалық көмек көрсетуге немесе автомобильді жақын жердегі техникалық қызмет көрсету станциясына тіркеп апаруға міндеттенеді. Соңғы келісімшарт, тіпті егер қызмет көрсетуді жеткізуші жөндеу немесе тетіктерді ауыстыру жөнінде міндеттемелер қабылдамаса да, сақтандыру келісімшартының анықтамасын қанағаттандыруы мүмкін.

В7           Осы Стандарттың В6-тармақта жазылған келісімшарттарға қолдану, ең алдымен, егер  келісімшарттар аталған Стандартты қолдану аясынан тыс болса, қолданылуы мүмкін Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартын қолданғанша шамалы жүктеме берілген болар еді:

(а)           кездескен бұзылулар немесе іркілістер бойынша елеулі міндеттемелер болуы екі талай;

(b)           егер 18 Табыс ХҚЕС-ы (IАS)  қолданылса, онда қызмет көрсетулерді жеткізуші түсімді аяқталу сатысын (немесе басқа белгілі бір талаптарды) ескере отырып таныған болар еді. Осы тәсілге сондай-ақ осы Стандартқа сәйкес рұқсат етіледі, ол бойынша қызмет көрсетулерді жеткізушіге (і) оларға 14-тармақта тиым салынған практиканы кіргізген жағдайларды қоспағанда, осы келісімшарттар үшін қолда бар есеп саясатын пайдалануды жалғастырады және (іі) егер 22-30-тармақтарда рұқсат етілсе, есеп саясатын өзгертеді;

(с)           қызмет көрсетулерді жеткізуші қызмет көрсетулерді ұсыну жөніндегі келісімшарттық міндеттемелерді орындау бойынша шығындардың аванспен алынған түсімнен асатынын не аспайтынын талдауды жүргізуі тиіс. Бұл үшін ол осы Стандарттың 15-19-тармақтарында жазылған міндеттемелердің баламалығын тексеруі тиіс. Егер осы Стандарт көрсетілген келісімшарттарға қолданылмаса, онда қызмет көрсетулерді жеткізуші келісімшарттардың жүктеме берілген болып табылатынын анықтау үшін 37 Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер ХҚЕС (IАS) қолданған болар еді;

(d)           келісімшарттар бойынша осы Стандартты ашып көрсету бойынша талаптардың басқа Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары талап ететін ашып көрсетулер көлемін біршама ұлғайтатыны екіталай.

Сақтандыру тәуекелдігінің басқа тәуекелдіктерден айырмашылығы

В8           Сақтандыру келісімшартының анықтамасында осы Стандарт келісімшартты ұстаушыдан эмитентке өтетін қаржы тәуекелдігінен өзгеше тәуекелдік ретінде айқындайтын сақтандыру тәуекелдігіне сілтеме бар. Эмитентті қаржы тәуекелдігіне ұшырататын, біршама сақтандыру тәуекелдігі жоқ келісімшарт сақтандыру келісімшарты болып табылады.

В9           А қосымшадағы қаржы тәуекелдігінің анықтамасына қаржылық және қаржылық емес айнымалылар тізбесі кіреді. Осы тізбеге келісімшарт бойынша тараптарға жатқызылмаған, белгілі бір аймақтағы зілзаладан шығындардың индексі немесе белгілі бір қаладағы температуралар индексі ретіндегі қаржылай емес айнымалылар кіреді. Тізбеге келісімшарт бойынша тараптарға жататын келісімшарт бойынша тарапқа тиесілі активті бүлдіретін немесе бұзатын өрттің туындауы немесе туындамауы сияқты қаржылық емес айнымалылар кірмейді. Сонымен бірге қаржылай емес активтің әділ құнының өзгеру тәуекелдігі, егер әділ құн осындай активтердің (қаржылық айнымалы) нарықтық бағаларының өзгерісін ғана емес, сонымен қатар келісімшарт бойынша тарап ұстап тұратын белгілі бір қаржылық емес активтің (қаржылай емес айнымалы) жай-күйін де көрсетсе, қаржы тәуекелдігі болып табылмайды. Мысалы, егер белгілі бір автомобильдің тарату құнына кепілдік беру гарантты автомобильдің нақты жай-күйі өзгерістерінің тәуекелдігіне ұшыратса, онда осы тәуекелдік қаржылық емес, сақтандыру тәуекелдігі болып табылады.

В10         Кейбір келісімшарттар бойынша сақтандырушы сақтандыру тәуекелдігімен қатар қаржы тәуекелдігіне ұшырайды. Мысалы, көптеген өмірді сақтандыру келісімшарттары полисті ұстаушылардың ең төменгі кірістілігіне кепілдік береді (қаржы тәуекелдігін жасай отырып) және сол сияқты қайтыс болған жағдай бойынша, кейде полис ұстаушының шотындағы қаржылық жағдай есебі біршама асып түсетін төлемдерді жасау міндеттемесі болады (қайтыс болу тәуекелдігі түріндегі сақтандыру тәуекелдігін жасай отырып). Осындай келісімшарттар сақтандыру келісімшарттары болып табылады.

В11         Кейбір келісімшарттар бойынша сақтандырылған оқиға баға индексіне қатысты сомаларды төлеуге әкеп соғады. Осындай келісімшарттар сақтандыру келісімшарттары болып табылады, бұл ретте сақтандырылған оқиғаға қатысты төлемдердің көлемі едәуір болуы мүмкін. Мысалы, өмір сүру деңгейіне байланысты өмірлік зейнетақы сақтандыру тәуекелдігін өткізеді, себебі төлем туындауы белгісіз оқиға - аннуитенттің өміріне қатысты болады. Бағаларға байланысты болу орнықтырылған туынды құрал болып табылады, бірақ ол сондай-ақ сақтандыру тәуекелдігін өткізеді. Егер өткізілетін сақтандыру тәуекелдігі едәуір болса, онда орнықтырылған туынды құрал сақтандыру келісімшартының анықтамасына сай болады және осы жағдайда оны әділ құн бойынша бөліп алу және бағалау талап етілмейді (Стандарттың 7-тармағын қараңыз).

В12         Сақтандыру тәуекелдігінің анықтамасында сақтандырушы полис ұстаушыдан қабылдайтын тәуекелдікке сілтеме бар. Басқаша айтқанда, сақтандыру тәуекелдігі - бұл болып отырған, полис ұстаушыдан сақтандырушыға өтетін тәуекелдік. Осылайша, келісімшартта жасалатын жаңа тәуекелдік сақтандыру тәуекелдігі болып табылмайды.

В13         Сақтандыру келісімшартының анықтамасында полис ұстаушыға жағымсыз әсерге сілтеме бар. Анықтама сақтандырушы төлемдерінің мөлшерін жағымсыз әсер етудің қаржылық ықпалына тең сомамен шектемейді. Мысалы, анықтама полис ұстаушыға бұзылған ескі активті жаңасына ауыстыру үшін жеткілікті өтем төленетін «ескі үшін жаңа» сақтандыру өтемін жоққа шығармайды. Анықтама дәл солай, өмірлік сақтандыру келісімшарты бойынша төлемдердің мөлшерін қайтыс болған адамның асырауындағыларға келтірілген қаржылық шығынға тең сомамен шектемейді және алдын ала анықталған сомаларды төлеу төлем мөлшері қайтыс болуы немесе жазатайым жағдай салдарынан келтірілген шығынды сандық бағалау болып табылуы үшін кедергі жасамайды.

В14         Кейбір келісімшарттар бойынша, егер туындауы белгісіз ескертілген оқиға болса, өтем төлеу талап етіледі, бірақ полис ұстаушыға міндетті талап ретінде жағымсыз әсер етудің болуы талап етілмейді. Осындай келісімшарт тіпті, егер полис ұстаушы осы келісімшартты оның негізінде жатқан тәуекелдікке ұшырауды төмендету үшін пайдаланса да, сақтандыру келісімшарты болып табылмайды. Мысалы, егер полис ұстаушы туынды құралды құралдың негізінде жатқан, ұйымның активінен ақша қаражатының қозғалысына байланысты қаржылық емес айнымалыны хеджирлеу үшін пайдаланса, онда туынды құрал сақтандыру келісімшарты болып табылмайды, себебі өтем төлеу полис ұстаушы активтен ақша қаражаты ағындарының азаюы салдарынан жағымсыз әсерге ұшырағанына не ұшырамағына қатысты болмайды. Және керісінше, сақтандыру келісімшартының анықтамасында туындауы белгісіз және полис ұстаушыға жағымсыз әсері келісімшарттың төлемді жүзеге асыру үшін міндетті талабы болып табылатын оқиғаға сілтеме бар. Келісімшарттың осы міндетті талабы сақтандырушыдан оқиға шын мәнінде жағымсыз әсері болғанын не болмағын зерттеуді талап етпейді, бірақ сақтандырушыға, егер ол оқиға жағымсыз әсер еткеніне сенімді болмаса, төлемнен бас тартуына рұқсат етеді.

В15         Келісімшартты мерзімінен бұрын бұзу немесе неғұрлым ұзақ қолдану тәуекелдігі (яғни, келісімшарттың бағасын құру кезінде келісімшарт бойынша қарама-қарсы тарап келісімшарттан эмитент күтіп отырғаннан ерте немесе кешірек бас тарту тәуекелдігі) сақтандыру тәуекелдігі болып табылмайды, себебі келісімшарт бойынша қарама-қарсы тарапқа төлем жасау туындауы белгісіз және оған әсер етуі жағымсыз болатын оқиғаға қатысты емес. Осылайша, жоғары шығыстардың тәуекелдігі (яғни, сақтандырылған оқиғаларға байланысты шығыстар емес, келісімшартқа қызмет көрсетуге байланысты әкімшілік шығыстардың көзделмеген ұлғаюы) сақтандыру тәуекелдігі болып табылмайды, себебі шығыстардың көзделмеген ұлғаюы келісімшарт бойынша қарама-қарсы тарапқа жағымсыз әсер етпейді.

В16         Сондықтан эмитенті келісімшартты мерзімінен бұрын бұзу тәуекелдігіне, келісімшарттың неғұрлым ұзақ қолдану тәуекелдігіне немесе жоғары шығыстардың тәуекелдігіне ұшыратқан келісімшарт, ол эмитентті сақтандыру тәуекелдігіне де ұшыратқан жағдайларды қоспағанда, сақтандыру келісімшарты болып табылмайды. Дегенмен, егер осы келісімшарттың эмитенті осы тәуекелдіктің бір бөлігін үшінші тарапқа беру үшін қосымша келісімшартты пайдалана отырып осындай тәуекелдікті азайтса, онда осы қосымша келісімшарт үшінші тұлғаны сақтандыру тәуекелдігіне ұшыратады.

В17         Ұйым сақтандырушыны полис ұстаушыдан бөлген болып табылған жағдайда ғана сақтандырушы полис ұстаушыдан едәуір сақтандыру тәуекелдігін қабылдайды. Өзара сақтандырушымен болған жағдайда өзара сақтандырушы әрбір полис иеленушіден тәуекелдікті қабылдайды және оларды пулға біріктіреді. Полис ұстаушылары меншік иелері ретінде бірлесіп осы біріктірілген тәуекелдікті көтерсе де, өзара сақтандырушы сақтандыру келісімшартының мәні болып табылатын осы тәуекелдікті қабылдайды.

Сақтандыру келісімшарттарының мысалдары

В18         Төменде өткізілетін сақтандыру тәуекелдігі едәуір болуы келісімшартымен сақтандыру келісімшарттары болып табылатын келісімшарттардың мысалдары келтірілген:

(а)           мүліктің ұрлануы немесе шығын келтіру жағдайына сақтандыру;

(b)                тауар өндірушілердің жауапкершілігін, кәсіби жауапкершілігін, азаматтық жауапкершілігін сақтандыру немесе сот шығыстарын сақтандыру;

(c)                 өмірді сақтандыру және жерлеу бойынша шығыстардың сақтандыру жоспарлары (қайтыс болу белгісіз болса да, қайтыс болған немесе өмірді сақтандырудың кейбір түрлері үшін сақтандырумен қамтылған кезең ішінде қайтыс болған сәт белгісіз болып табылады);

(d)                өмірлік зейнетақылар және зейнетақылар (яғни, олар бойынша туындауы белгісіз болашақ оқиғаға (аннуитенттің немесе зейнеткердің өмірі) қатысты өтем аннуитентке немесе зейнеткерге керісінше жағдайда оның өміріне жағымсыз әсер етуі мүмкін белгілі бір өмір деңгейін қамтамасыз ету үшін қамтамасыз етілетін келісімшарттар);

(e)                 мүгедектікті сақтандыру және медициналық сақтандыру;

(f) кепілдік бондтары, алаяқтық, басшылық пен қызметкерлер тарапынан талан-тараж тәуекелдіктерін сақтандыру, міндеттемені табысты орындауды сақтандыру, оферттерді орындауды сақтандыру (яғни олар бойынша өтем ұсынылатын, егер басқа тарап келісімшарттық міндеттемелерді орындай алмаса, мысалы, үй салу міндеттемесін);

(g)                белгілі бір борышкер борыштық құралдың бастапқы немесе өзгерген мерзімдердің басталуы кезінде төлемдерді жүзеге асырмауына байланысты келтірілген шығынның иесіне өтем үшін белгілі бір төлемдер көзделетін кредиттік сақтандыру. Осындай келісімшарттардың кредиттер бойынша міндеттемелерін немесе сақтандыру келісімшарттарын орындамауға қатысты әр түрлі қаржылық кепілдік беру, аккредитив, туынды құралдар сияқты заңдық нысандары болуы мүмкін. Сөйіп, мұндай келісімшарттар сақтандыру келісімшартының анықтамасына жауап бергенмен, олар сондай-ақ 9 ХҚЕС-та (IFRS) қаржылық кепілдік келісімшартының анықтамасына сай келеді және осы Стандарттың емес, 32ХҚЕС (IAS)^[4] пен 9 ХҚЕС (IFRS) қолданысына түседі (4(d)-тармаққа қараңыз). Дегенмен де, егер қаржылық кепілдік келісімшартының эмитенті мұндай келісімшарттарды сақтандыру келісімшарттары деп санайтынын мәлімдесе және сақтандыру келісімшартына қатысы есеп рәсімдерін пайдаланса, ол мұндай қаржы кепілдігінің келісімшарттарына 32 ХҚЕС (IAS) пен 9 ХҚЕС(IFRS)  немесе осы Стандартты қолдануды таңдай алады.^[5]

(h)                өнімге кепілдік беру. Өндіруші, дилер немесе бөлшек сатушы сатқан тауарларға басқа тарапқа ұсынылған өнімге кепілдіктер осы Стандартты қолдану аясына кіреді. Дегенмен тікелей өндіруші, дилер немесе бөлшек сатушы ұсынған өнімге кепілдіктер оның қолданылу аясына кірмейді, себебі олар 18 Табыс ХҚЕС (IАS) және 37 Міндеттемелер, келісімшартты міндеттемелер және келісімшартты активтер  ХҚЕС (IАS) қолдану аясына кіреді;

(i)             меншік иесі мәртебесін сақтандыру (яғни, жерге меншік иесі мәртебесінің кемшіліктерін анықтау жағдайына сақтандыру, олардың болуы сақтандыру келісімшартын жасау сәтінде айқын болмаған). Осы жағдайда сақтандыру оқиғасы ақаудың өзін емес, меншік иесі мәртебесінің ақауын анықтау болып табылады;

(j)             саяхаттау уақытына сақтандыру (яғни, полис ұстаушыларына олардың саяхаттау уақыты ішінде келтірілген шығынды ақша қаражатымен немесе заттай нысанда өтеу). В6 және В7-тармақтарында осындай түрдегі келісімшарттар қарастырылады;

(k)                 егер белгілі бір оқиғалар облигациялардың эмитентіне жағымсыз әсер етсе, негізгі соманың, пайыздардың сомаларын немесе қандай да болмасын басқа сомалардың төлемдерін азайту көзделетін апаттар бойынша облигациялар (келісілген оқиға едәуір сақтандыру тәуекелдігін жасамаса, мысалы, егер осындай оқиға пайыздық мөлшерлемені немесе валютаның айырбас бағамын өзгерту болып табылса);

(l)             негізінде төлемдердің мөлшері климаттық, геологиялық немесе келісімшарт тараптарының біріне жатқызылатын басқа да физикалық айнымалыларға негізделетін сақтандыру своптары және басқа да келісімшарттар;

(m)               қайта сақтандыру келісімшарттары.

В19         Төменде сақтандыру келісімшарттары болып табылмайтын баптардың мысалдары келтірілген:

(а)           сақтандыру келісімшартының заңды нысаны бар, бірақ сақтандырушыны сақтандыру тәуекелдігіне ұшыратпайтын инвестициялық келісімшарттар, мысалы, негізінде сақтандырушы қайтыс болудың едәуір тәуекелдігіне ұшырамайтын өмірді сақтандыру келісімшарттары (осы келісімшарттар сақтандырылмайтын қаржы құралдары немесе қызмет көрсету ұсынылатын келісімшарттар болып табылады, В20 және В21-тармақтарын қараңыз);

(b)                сақтандырудың заңды нысаны бар, бірақ барлық маңызды сақтандыру тәуекелдігін полис ұстаушыға заңдық күші бар және жоюға жатпайтын, полис ұстаушы жүзеге асыратын, сақтандырылған шығындарға тікелей қатысты болашақ төлемдерді түзететін механизм арқылы кері өткізілетін келісімшарттар, мысалы, кейбір қаржылық қайта сақтандыру келісімшарттары немесе кейбір топтық келісімшарттар (осындай келісімшарттар әдетте сақтандыру емес қаржылық құралдар немесе қызмет көрсету келісімшарттары болып табылады, А20 және В21-тармақтарды қараңыз):

(c)                 өзін-өзі сақтандыру, басқаша айтқанда сақтандырумен өтелуі мүмкін тәуекелдікті өткізбеу (сақтандыру келісімшарты болып табылмайды, себебі басқа тараппен келісім жоқ);

(d)                егер туындауы белгісіз, бірақ полис ұстаушыға жағымсыз әсер ететін оқиғаның болуы төлем үшін міндетті келісімшарт талабы ретінде болуы талап етілмейтін келісілген оқиға болса, өтем бөлу талап етілетін келісімшарттар (құмар полистер сияқты). Дегенмен бұл қайтыс болу немесе жазатайым жағдай сияқты келісілген оқиға келтірген шығынды сандық бағалауды көрсететін өтемнің мөлшерін алдын ала белгілеуге кедергі жасамайды (В13-тармақты қараңыз);

(e)                 тараптардың бірін сақтандыру емес, қаржылық тәуекелдікке ұшырататын туынды құралдары, себебі олар бойынша тараптардың бірі бір немесе бірнеше айналмалылардың: белгілі бір пайыздық мөлшерлеменің, қаржы құралы бағасының, тауардың бағасын белгілеудің, валютаның айырбас бағамының, кредиттік бағалардың немесе мөлшерлемелер индексінің, кредиттік рейтингтің немесе кредиттік индекстің немесе айналымалының басқа өзгерісіне негізделген төлемдерді қаржылық емес айнымалы жағдайында ол келісімшарттық бойынша тараптарға жатқызылмау келісімшартымен жүзеге асыруы талап етіледі (9 ХҚЕС (IFRS) қараңыз);

(f)             қаржылық кепілдік беру келісімшарты (немесе аккредитив, кредиттер бойынша міндеттемелердің орындалмауына қатысты туынды құрал немесе кредиттік сақтандыру келісімшарты), ол бойынша, тіпті егер ұстаушы борышкердің уақтылы төлемдерді жүзеге асыруға мүмкіндігі болмауы салдарынан шығын келтірмесе де, өтем төлеу талап етіледі (9 IFRS қараңыз);

(g)                төлем келісімшарт тараптарының біріне қатысты болмайтын климаттық, геологиялық немесе басқа физикалық айнымалыларға (әдетте метеорологиялық туынды құралдар деп аталатын) негізделетін келісімшарттар;

(h)                негізгі соманың, пайыздар сомасының немесе келісімшарт тараптарының біріне қатысты болмайтын климаттық, геологиялық немесе басқа физикалық айнымалыларға негізделген қандай да болмасын соманың төлемдерін азайту көзделген апаттық облигациялар.

В20         Егер В19-тармақта жазылған келісімшарттар қаржылық активтерді немесе қаржылық міндеттемелерді құраса, онда олар 9 ХҚЕС (IFRS) қолдану аясына кіреді. Бұл басқаша алғанда келісімшарт бойынша тараптардың кейде депозиттік есепке алу деп аталатын есепке алуды пайдаланады, онда:

(а)           тараптардың бірі алынған өтемді түсім ретінде емес, қаржылық міндеттеме ретінде таниды;

(b)           ал басқа тарап төленген өтемді шығыс ретінде емес, қаржылық актив ретінде таниды.

В21         Егер В19-тармақта жазылған келісім-келісімшарттар қаржылық активті немесе міндеттемелерді құрамаса, онда 18 ХҚЕС (IАS) қолданылады. Егер операцияның нәтижесі сенімді түрде бағаланса, 18 ХҚЕС (IАS) сәйкес қызмет көрсету болжанған операция бойынша түсім, операцияның аяқталу сатысы негізінде танылады.

Маңызды сақтандыру тәуекелдігі

В22         Келісімшарт, егер ол бойынша маңызды сақтандыру тәуекелдігі өткізілген жағдайда ғана сақтандыру келісімшарты болып табылады. В8-В21-тармақтарында сақтандыру тәуекелдігі қарастырылады. Келесі тармақтарда сақтандыру тәуекелдігі маңызды болып табылатыны не табылмайтыны қаралады.

В23         Сақтандыру тәуекелдігі, егер сақтандырған оқиға нәтижесінде сақтандырушыға коммерциялық маңызы жоқ жағдайларды қоспағанда, кез келген негізде маңызды қосымша сыйақы төлеуге тура келген жағдайда ғана маңызды болады. Егер маңызды қосымша сыйақылар коммерциялық мазмұны бар жағдайларда төлеуге жатса, онда алдыңғы сөйлемдегі талап, тіпті егер келісімшартты ақша ағындарының межелі (яғни, ықтималдылық негізінде бағаланған) келтірілген құны келісімшарт бойынша қалған ақша қаражаты ағындарының межелі келтірілген құнымен салыстырғанда шамалы болып табылса да, орындалуы мүмкін.

В24         В23-тармағында келтірілген қосымша сыйақылар, егер сақтандыру оқиғасы болмаса, төлеуге жататын сомалардан артық сомаларға жатқызылады (коммерциялық мазмұны бар жағдайларды қоспағанда). Осы қосымша сомаларға шағымдарды қарау және оларды бағалау шығындары кіреді, бірақ мыналар қосылмайды:

(а)           полис ұстаушыдан болашақ қызмет көрсетулер үшін ақы алу мүмкіндігінің шығыны. Мысалы, инвестицияға байланысты сақтандыру келісімшарты бойынша, полис ұстаушының қайтыс болуы сақтандырушының бұдан әрі инвестициялауды басқару жөніндегі қызмет көрсетуді ұсынбайтынын және ол үшін ақы алмайтынын білдіреді. Дегенмен, өзара қормен болған, оның басқарушысы клиенттің қайтыс болуы мүмкіндігіне қатысты сақтандыру тәуекелдігін қабылдаған жағдайдағыдай сақтандырушының экономикалық шығыны сақтандыру тәуекелдігін көрсетпейді. Сондықтан инвестицияларды басқару үшін болашақ сыйақылар шығындарының әлуеттік мүмкіндігі келісімшарт бойынша сақтандыру тәуекелдігі қандай көлемде ауыстырылатынын бағалау кезінде орынды болып табылмайды.

(b)             қайтыс болған жағдайда келісімшарт тоқтатылған немесе одан бас тартқан жағдайда келтірілуі мүмкін шығыстардан бас тарту. Осы шығыстар келісімшарттың нәтижесінде туындағандықтан, онда осы шығыстардан бас тарту полис ұстаушыға болған тәуекелдік үшін өтем жасамайды. Сондақтан олар келісімшарт бойынша сақтандыру тәуекелдігі қандай көлемде ауыстырылатынын бағалау кезінде орынды болмайды;

(c)              туындаған кезде келісімшартты ұстаушы маңызды шығындар көтермейтін оқиғаға қатысты төлем. Мысалы, егер нәтижесінде полис ұстаушы бір ақша бірлігіне тең шамалы экономикалық шығын көтеруі нәтижесінде активке нақты шығын келсе, сақтандырушы бір миллион ақша бірлігін төлеуі тиіс келісімшарт бар. Осы келісімшарт бойынша полис ұстаушы сақтандырушыға бір ақша бірлігінің шамалы шығын тәуекелдігін өткізеді. Сол уақытта келісімшарт, егер белгілі бір оқиға болса, эмитент 999 999 ақша бірлігін төлеуі тиіс сақтандыру емес тәуекелдігін жасайды. Эмитент полис ұстаушыдан маңызды сақтандыру тәуекелдігін қабылдайтындықтан, осы келісімшарт сақтандыру келісімшарты болып табылады;

(d)             қайта сақтандыру келісімшарты бойынша алынған шығындарды өтеу мүмкіндігі. Сақтандырушы оларды бөлек есепке алуы тиіс.

В25         Сақтандырушы келісімшарттар бойынша сақтандыру тәуекелдігінің маңыздылығын қаржылық есептілік негізінде олардың маңыздылығы негізінде емес, жеке негізде бағалауы тиіс.^[6] Осылайша, сақтандыру тәуекелдігі, тіпті, барлық есепке алынған келісімшарттар бойынша маңызды шығындардың ең төменгі ықтималдылығы болған жағдайда да маңызды болуы мүмкін. Келісімшарттардың жеке негізде осылай бағалануы келісімшарттарды сақтандыру келісімшарттары ретінде жіктеуді жеңілдетуге көмектеседі. Дегенмен, егер шағын келісімшарттардың біртекті тобы сақтандыру тәуекелдіктері өткізілетін келісімшарттардан тұратыны белгілі болса, онда сақтандырушының шамалы сақтандыру тәуекелдігі өткізілетін туынды емес құралдар болып табылатын бірнеше келісімшарттарды анықтау үшін осы топтың әрбір келісімшартын жеке талдауы үшін талап етілмейді.

В26         В23-В25-тармақтардан, егер осы келісімшарт бойынша қайтыс болу жағдайы бойынша өмір сүру кезінде төленетін сомадан асатын өтем төленсе, онда осы келісімшарт қайтыс болу жағдайы бойынша қосымша төлемдер шамалы болған жағдайды қоспағанда, сақтандыру келісімшарты болып табылатынын (бұл келісімшарттардың барлық тобына емес, келісімшарттың өзіне қатысты бағаланады) айтуға болады. В24(b)-тармақта аталып өткендей, қайтыс болған жағдайда келісімшарт тоқтатылған немесе одан бас тартылған жағдайда келтірілуі мүмкін шығыстардан бас тарту, егер осы бас тарту нәтижесінде полисті ұстаушыға болып отырған тәуекелдік өтелмесе, осындай бағалауға кірмейді. Осылайша полисі ұстаушының өмірінің қалған кезеңі ішінде жүйелі төлемдер жүргізілетін зейнетақы келісімшарты қалған өмір сүру кезеңіне қатысты жиынтық төлемдер шамалы болып табылатын жағдайларды қоспағанда сақтандыру келісімшарты болып табылады.

В27         В23-тармақ қосымша сыйақыларға жатқызылады. Осы қосымша сыйақыларға, егер сақтандырылған оқиға ерте болса және төлем ақшаның уақытша құнын ескере отырып түзетілмесе, сыйқыларды мерзімінен бұрын төлеу жөніндегі талап кіруі мүмкін. Белгіленген сомаға өмірлік сақтандыру осының мысалы болып табылады (басқаша айтқанда, қайтыс болған жағдайда белгіленген төлемдер жүргізілетін және өтеудің аяқталу мерзімі жоқ сақтандыру). Полис ұстаушы қайтыс болуы анықталды, бірақ қайтыс болу күні анықталмаған болып қалады. Сақтандырушы, тіпті егер тұтастай алғанда келісімшарттар тобы бойынша шығын болмаса да, ұстушылары қайтыс болған жекелеген келісімшарттар бойынша шығынды көтереді.

В28         Егер сақтандыру келісімшарты депозиттік және сақтандыру құрамдарына бөлінсе, онда өткізілетін сақтандыру тәуекелдігінің маңыздылығы сақтандыру құрамы негізінде бағаланады. Орнықтырылған туынды құрал бойынша өткізілетін сақтандыру тәуекелдігінің маңыздылығы орнықтырылған туынды құрал негізінде бағаланады.

Сақтандыру тәуекелдігінің деңгейін өзгерту

В29         Кейбір келісімшарттар бойынша сақтандырушыға сақтандыру тәуекелдігі оларды қолданудың басында, олар бойынша сақтандыру тәуекелдігі кешірек берілсе де, өткізіледі. Мысалы, белгілі бір инвестициялық кіріс көзделетін және полис ұстаушы үшін инвестиялардан түсімдерді оны өтеу мерзімі басталған кезде сақтандырушы басқа жаңа аннуитенттерге ұсынатын және осы мүмкіндікті полис ұстаушы пайдаланған сәтте қолданылатын аннуитент бойынша ағымдағы мөлшерлемелер бойынша өмірлік зейнетақыны сатып алу үшін пайдалану мүмкіндігі енгізілген келісімшартты қарастырамыз. Келісімшарт бойынша сақтандыру тәуекелдігі осындай мүмкіндік пайдаланылған сәтке дейін сақтандырушыға өткізілмейді, себебі сақтандырушыда осы сәтте сақтандырушыға өткізілетін сақтандыру тәуекелдігін көрсететін негізде аннуитентті бағалау кезінде таңдау еркі қалады. Дегенмен, егер келісімшартта аннуитент бойынша мөлшерлемелер (немесе аннуитент бойынша мөлшерлемелерді белгілеу үшін қолданылатын негіз) келісілсе, онда ол бойынша сақтандыру тәуекелдігі сақтандырушыға осындай келісімшартты қолданудың басында өткізіледі.

В30         Сақтандыру келісімшартының анықтамасына енгізілетін келісімшарт барлық құқықтар мен міндеттемелер орындалғанша немесе мерзімі өткенше осындай болып қалады.

^[1]                     Тиісті сақтандыру міндеттемелері - бұл сақтандырушының есеп саясаты 16-тармақтағы ең төменгі талаптарды қанағаттандыратын баламалықты тексеруді талап етпейтін сақтандыру міндеттемелері (сондай-ақ сатып алу және материалдық емес активтер үшін  бөлінген тиісті шығындар)

_[2]              Бұл тармақта сақтандыру міндеттемелері сатып алуға және материалдық емес активтерді, мысалы, 31 және 32-тармақтарында

                   сипатталғандарды сатып алуға бөлінген шығындарды қамтиды

^[3]              Ұйым 7 ХҚЕС (IFRS) қолданғанда 32 ХҚЕС (IAS)- қа берілген сілтеменің орнына  7 ХҚЕС (IFRS) -ы олданылады

^[4]                     Ұйым 7 ХҚЕС (IFRS) пайдаланғанда, 32 ХҚЕС-на (IAS)  сілтеме 7 ХҚЕС-на (IFRS) сілтемемен алмастырылады.

^[5]                     Ұйым 7 ХҚЕС (IFRS) пайдаланғанда, 32 ХҚЕС-на (IAS)  сілтеме 7 ХҚЕС-на (IFRS) сілтемемен алмастырылады.

^[6]                     Осы мақсат үшін, бір мезгілде бір тараппен жасалған келісімшарттар (немесе қандай да болмасын өзгеше түрде өзара қатысты болып  табылатын келісімшарттар) бір келісімшарт ретінде қаралады.