“Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту жөніндегі
жеделдетiлген шаралардың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы”
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 12 мамырдағы № 450 Қаулысы

(2007.04.07. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)

Қазақстан Республикасының Yкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту жөніндегі жеделдетiлген шаралардың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекітілсiн.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі, басқа мүдделi министрлiктер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынысты және есеп беретiн мемлекеттік органдар Бағдарламаны iске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.

3. Бағдарламаны iске асыруға жауапты мемлекеттік органдар мен мүдделi ұйымдар жыл сайын 5 қаңтарға және 5 шiлдеге дейiн Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігіне Бағдарламаның орындалуы туралы есептердi ұсынсын.

4. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі жарты жылда бір рет есептi кезеңнен кейiнгi айдың 25 күнiнен кешiктiрмей Қазақстан Республикасының Yкіметіне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.

5. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етудi бақылау және үйлестiру Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігіне жүктелсiн.

6. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының

Қазақстан Республикасы

?кіметінiң

2005 жылғы 12 мамырдағы

№ 450 қаулысымен

бекітiлген

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА

КӘСIПКЕРЛIКТI ДАМЫТУ ЖӨНІНДЕГІ ЖЕДЕЛДЕТIЛГЕН

ШАРАЛАРДЫҢ 2005-2007 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН

БАҒДАРЛАМАСЫ

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы    Қазақстан Республикасында шағын және орта

                       кәсіпкерлiкті дамыту жөніндегі жеделдетілген

                       шаралардың 2005-2007 жылдарға арналған

                       бағдарламасы

Бағдарламаны           Қазақстан Республикасы Президентінің

әзірлеу үшiн           «Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және

негіздемелер           саяси жедел жаңару жолында» атты 2005 жылғы

                       18 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауы,

                       «Шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту мен

                       қолдау мәселелерi жөніндегi жұмыс топтарын

                       құру туралы» Қазақстан Республикасы Премьер-

                       Министрінің 2004 жылғы 8 желтоқсандағы

                       № 358-ө өкімі

Әзiрлеушi              Қазақстан Республикасы Экономика және

                       бюджеттік жоспарлау министрлігі

Бағдарламаның          Шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлер

мақсаты                қызметi саласын барынша кеңейтуге және

                       оларды жандандыруға бағытталған

                       институционалдық жағдайларды жетiлдiру

                       есебiнен Қазақстанның бәсекеге қабiлеттiлiгін

                       арттыру

Бағдарламаның          Шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту үшiн

мiндеттерi             барынша ашық заңнамалық негіз құру;

                       экономиканы бюрократиясыздандыру және

                       әкiмшілiк кедергiлердi жою;

                       шағын және орта кәсiпкерлiктe көлеңкелi

                       айналымды қысқарту;

                       мемлекетке бейiндi емес функцияларды

                       рыноктік ортаға, бірiншi кезекте, шағын және

                       орта кәсiпкерлiкке беру;

                       кластерлік-желілiк ұстаным негiзiнде өмiр

                       сүруге қабілетті инфрақұрылымдық жүйе құру

                       және қамтамасыз ету;

                       инновациялық экономикада кәсiпкерлiктің

                       қатысуы.

Iске асыру мерзiмдерi  2005-2007 жылдар

Қаржыландыру көлемi    2005 жыл - 11 181,12;

мен көздерi            2006 жыл - 10 215,12;

                       2007 жыл - 10 000.

                       Көрсетілген мақсатқа жыл сайын бөлiнетiн

                       қаражат шегінде республикалық бюджет

                       қаражаты және Қазақстан Республикасының

                       заңнамасы тыйым салмайтын басқа да көздер

                       есебiнен.

                       Бұл ретте, қаржыландыру көлемi белгiленген

                       тәртiппен тиiстi жыл бюджетiн қалыптастыру

                       мен нақтылау кезiнде нақтыланады. Шағын және

                       орта бизнес субъектiлерiн қаржыландыруға

                       ұлттық компаниялардың қаражаты тартылады.

Күтілетін нәтижелер    Бағдарламаны iске асырудың нәтижесiнде:

                       2005-2006 жылдары Қазақстан Республикасының

                       бірқатар заңнамалық кесiмдерi әзiрленедi

                       және қабылданады;

                       2005 жылы шағын және орта кәсiпкерлiк

                       саласында мемлекеттік органдардың бақылау

                       және қадағалау функцияларын қысқарту мен

                       жүйелендiру жөнiнде шаралар қабылданады;

                       2005 жылы кластерлiк-желілiк ұстаным

                       негiзiнде шағын және орта кәсiпкерлiктi

                       дамытудың экономикалық моделi әзiрленедi;

                       2005 жылы Үлкен қаржылық маркет құрылады;

                       бастапқы кезеңде 2005 жылы негізiнен аудан

                       орталықтар мен шағын қалаларда 160

                       микрокредиттiк ұйымдар құрылады;

                       2005-2006 жылдары кезеңiмен мемлекеттің

                       бейiндi емес функцияларын шағын және орта

                       кәсіпкерлiкке беру жүргiзiледi;

                       үш жыл iшiнде шағын және орта бизнес

                       субъектілерiне кредит беру 95 млрд. теңгеге

                       дейiн ұлғаяды;

                       мемлекеттің жеке сектормен өзара

                       iс-әрекетiнің жаңа идеологиясы жасалады.

2. Кiрiспе

Осы Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту жөніндегі жеделдетiлген шаралардың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауына, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрi Д.К.Ахметовтың жетекшiлiгімен өткен кеңестiң 2005 жылғы 19 ақпандағы № 007-222 хаттамасының 11-тармағына сәйкес әзiрлендi.

"Шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту мен қолдау мәселелерi жөніндегі жұмыс топтарын құру туралы" Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2004 жылғы 8 желтоқсандағы № 358-ө өкімімен төрт жұмыс тобы құрылды, олардың жұмыстарының мақсаты шағын және орта кәсiпкерлiкте жұмыстардың жаңа нысандарын айқындауға, оның жедел дамуы, кәсiпкерлiк пен мемлекет арасындағы өзара iс-әрекет тиiмдiлiгi үшiн жағдайлар жасауға, сондай-aқ кәсiпкерлiктi қолдаудың мемлекеттік саясатын қалыптастыруға жаңа ұстанымдар әзiрлеуге бағытталған.

Осы уақытқа дейiн Қазақстанда шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттік қолдау белгiлi бір қысқа мерзiмдi тиiмдiлiк берген салық жеңiлдiктерiн беруге және мемлекеттік қаржы есебiнен жеңiлдiкпен қаржыландыруға назар аударылды, бірақ жүйесiз жүргізiлдi. Бұл, шағын кәсiпкерлiктi дамытудың перспективалары мен мiндеттерi ұзақ мерзiмдi перспективаға арналған мемлекеттің экономикалық дамуының мақсаттары мен басымдықтарының жалпы жүйесiмен өзара байланыссыз оның өз проблемалары тұрғысында қаралуымен түсiндiрiледi.

Негiзгi мақсаты елдiң бәсекеге қабiлеттiлігін арттыру болып табылатын 2015 жылға дейiнгi индустриялық-инновациялық даму стратегиясының қабылдануы мен iске асырылуын ескере отырып, шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың мемлекеттік саясатын қайта қарау және мемлекет пен жеке сектордың өзара iс-әрекетiнiң жаңа идеологиясын жолға қою қажет.

Бүгінде шағын және орта кәсiпкерлiк инновациялық экономикада өз орнын жедел iздеу үшiн өзiнiң икемдiлiгiн, ұтқырлығын, рыноктiк объективтiлігін пайдалануы қажет жағдай пiсiп жетiлдi. Мемлекет, өз кезегiнде кәсiпкерлiк ортаның бастамаларын iске асыру үшiн қолайлы жағдай жасауы және өз көмегiн шағын және орта кәсiпкерлiктiң бәсекеге қабiлеттiлiгi тұрғысынан едәуiр әлеуетi бар кәсiпорындарға және елдiң ғылыми-технологиялық әлеуетiн арттыруға бағыттауы тиiс.

Алға қойылған мiндеттердi iске асыру үшiн Қазақстан Республикасының Үкіметі шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытудың жедел шараларын қабылдауда. Осы бағдарлама кластерлiк-желілік ұстаным негiзінде шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамытудың жаңа мемлекеттік саясатына және мемлекет пен бизнестiң өзара қатынасының жаңа идеологиясына көшудiң өтпелi кезеңi ретiнде қаралады.

3. Шағын және орта кәсiпкерлiктiң қазiргi жағдайы

мен дамуын талдау

§ 1. Жалпы ережелер

Елдегi әлеуметтік-экономикалық жағдайдың тұрақтылығы шағын және орта кәсiпкерлiктiң дамуына оң ықпал еттi.

Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгiнiң мәлiметтерi бойынша 2005 жылғы 1 қаңтарда республикада 208,4 мың заңды тұлғалар тіркелген, оның 195,7 мың шағын кәсiпорындар құрайды, орта кәсiпорындар - 10,67 мың. Бұл ретте, шағын кәсiпкерлiк субъектілерi жалпы санының 93,9%-ын құрайды.

Шағын кәсіпкерлікте (заңды тұлғалар) жұмыспен қамтылған азаматтардың саны 2005 жылғы 1 қаңтарда 524,6 мың адамға жетті, өсу 2003 жылғы тиiстi күнiне 8,7%-ды құрады.

Шағын кәсiпкерлiктiң ЖIӨ-ге қосқан үлесi 2003 жылы 16,2%-ды құрады, яғни салыстырмалы түрде шағын және орта кәсiпкерлiк шамамен 25%-ды бередi.

Заңды тұлғалар - шағын кәсiпкерлiк субъектілерiнiң тауарлар мен қызметтердi сатудан түскен кiрiстерiнiң артуы 2004 жылы 2003 жылға қарағанда 8,7 %-ды құрады.

Шағын кәсiпорындардың қалыптасқан салалық құрылымы соңғы жылдары мүлдем дерлік өзгерген жоқ. Белсендi заңды тұлғалар - шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң жалпы санынан сауда, автомобиль жөндеу және үйде қолданатын бұйымдар саласы - 40,5%-ы басым жағдайды иеленген, шағын кәсiпкерлiк саласында белсендi халықтың жиынтық саны 163,6 мыңы жұмыспен қамтылған (шағын кәсiпкерлiкте жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 31 %-ы).

2003 жылы көлеңкелi экономиканың үлесi ЖIӨ-ден 22,6%-ды құрады, әйтседе 1992 жылдан 1998 жылдар кезеңiнде аталған көрсеткiш орташа 30-38%-ға дейiнгi аралықта бағаланды.

Бүгiнгi күнде кәсiпкерлер қос бухгалтерлiк жүргiзе отырып, астыртын өндiрiспен және жалған мәмiлелермен айналысып не басқа да көлеңкелі операцияларға қатысып өз қызметтерiн салықтардан жасыруға тырысады.

§ 2. Шағын және орта кәсiпкерлiк саласындағы

заңнамаға талдау

Бүгiнде Қазақстандағы экономикалық өзгерістер құқық саласындағы қайта құрылымдауды басып озуда. Мұндай жағдай шағын және орта кәсiпкерлiк саласында да қалыптасқан.

Мысалы, қолданыстағы құқық жүйесiнде "де юре" әрекет етуiн жалғастырып жатыр, кейiн қабылданған нормативтiк құқықтық кесiмдерге қайшы келетiн, қайшылықтар туғызатын не құқықтық мәнiн жоғалтып, ескiрген кiшi заңи кесiмдер бар.

Жоғарыда аталғандар, уәкiлеттi органдар тарапынан өздерiнiң нормативтiк құқықтық кесiмдерiне және басқа да мемлекеттік органдардың олардың бастамасы бойынша қабылданған кесiмдерiне тұрақты мониторинг жүргiзбегендiктен.

2004 жылғы 15 желтоқсандағы жағдай бойынша 10 195 ?кімет қаулылары, оның iшiнде жою және өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша қолданыста деп есептеледi. ?кіметтiң қолданыстағы қаулыларының 420-сы дербес нормативтiк құқық кесiмдер тiкелей кәсiпкерлiк қызметтi реттейдi.

Оларды қарау қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Yкіметінiң 2005 жылғы 9 ақпандағы № 124 қаулысымен Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетінің, Қазақстан Республикасы Yкіметінiң 357 қаулысының күші жойылды деп танылды.

Бір жағынан қолданыстағы заңнаманың қолданыстағы заңнама жүйесiнен заңсыз кесiмдердi "болдырмауды" қамтамасыз ететiн тетiктерi жоқ.

Шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық кесiмдi қабылдау қажеттiгiн негіздеу кезiнде орындылығын жан-жақты талдау және шағын және орта кәсiпкерлiктiң жекелеген проблемаларын мемлекеттік реттеудiң одан әрі тиiмдiлігі жүзеге асырылмайды.

Бұдан басқа, қазiргi уақытта нормативтiк құқықтық кесiмдер әрекетiнiң одан әрi нәтижелiлiгiн қадағалап отыру тетiгi мүлдем дерлiк жоқ, мұндай нәтижелiлiктiң көрсеткiштерi мен өлшемдерi айқындалмаған.

Әкiмшiлiк кедергiлер жеткiлiктi кездесетiн шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң тыныс тiршiлiгiн үш кезеңге бөлуге болады;

тiркеу және қайта тiркеу;

әрекет етуi және дамуы;

тарату.

Жоғарыда аталған әрбір кезеңде шағын және орта кәсiпкерлiктiң икемдiлiгiне, белсендiлiгiне және ұтқырлығына әсер ететiн көптеген проблемалар кездеседi, нәтижесiнде олардың дамуын тежейдi.

Тiркеу, қайта тiркеу және тарату кезеңдерiнде.

216 заңнамалық кесiмдердi қамтитын рұқсат ету жүйесiнiң қолданыстағы заңнамалық базаны ерекше айта кету керек және бизнес жүргiзу жөніндегі жоғары шегерiмдердiң себебi болып табылады.

Қолданыстағы заңнамаға сәйкес тiркеу және қайта тiркеу рәсiмдерi әр жерде орналасқан, түрлi ұйымдар беретiн көптеген құжаттарды қажет етедi. Рыноктiң конъюнктурасына байланыстығын ескере отырып, шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерi қызмет түрлерiн үнемi өзгертiп отырады. Бұл, құрылтай құжаттарға өзгерістер мен толықтырулар енгізуге және тiркеушi органға хабарлауға, сондай-ақ рұқсаттардың көптеген түрлерiн алуға әкелiп соғады.

Көптеген елдерде шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілері қызметiн қолдау үшiн "бip терезе" қағидаты бойынша тiркеу мен қайта тiркеуге жағдай жасалған. Мысалы, 2,4 млн. шағын және орта бизнес субъектілері бар Францияда тiркеу процесі 24 сағатты құрайды, қалған заңды тұлғалар "бip терезе" қағидаты бойынша 10 күн iшiнде тiркеледi. Бүгінде Қазақстанда бизнес - қоғамдастық құптаған осындай жүйе енгiзiлдi.

Әрекет етуi мен даму кезеңiнде.

Кәсiпкерлердiң қызметiнде көпшiлiк жағдайларда негізiнен әкiмшілiк бұзушылықтар орасан көп бақылау-қадағалау функцияларға ие мемлекеттік органдар жүргiзетiн тексерулердiң нәтижесiнде анықталады.

Мұнда:

тексеру, бақылау және қадағалау мәселелерiн реттейтiн құқықтық нормалар әртүрлi нормативтік құқықтық кесiмдерде және бұл мәселе бойынша бірыңғай заңнамалық кесiм жоқ;

заңнамалық кесiмдерде (Салық, Әкiмшiлiк кодекстерде, кейбір мемлекеттік органдардың мәртебесiн айқындайтын заңдарда және т.б) шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерін тексеруге ерекше ұстанымдар көзделмеген және сондықтан да мемлекеттік органдардың кәсiпкерлерге қатынасы олардың қызметiнiң ауқымына қарамастан бірдей;

тексеру, бақылау және қадағалау мәселелерi бойынша рәсiмдердiң нақты бірыңғай сипаты мен бірыңғай глоссарилерi жоқ. Әртүрлi мемлекеттік органдар тексерулердiң түрлi сыныптамасын (рейдтiк, кешендi, қарама-қарсы, жоспарлы, жоспардан тыс, хронометражды, ағымдағы және т.б) қолданады;

бақылау-қадағалау органдары жұмысының тиiмдiлігін бағалаудың қазiргі практикасы анықталған бұзушылықтар мен салынған айыппұлдардың санына байланысты;

кәсiпкерлiк субъектiлердiң қызметiнде төтенше жағдай туындағанда (ғимараттың құлауы, жаппай улану, кiсi өлiмi және т.б) аталған объектiге тексеру жүргізген лауазымды тұлғаның жауапкершілігі бір мезетте қаралмайды.

Қазақстан Республикасы Әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы кодекстiң жекелеген ережелерi шағын және орта кәсiпкерлiктiң тұрақты дамуына кедергi келтiредi.

Атап айтқанда, салық салу саласындағы әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар үшiн айыппұлдарды қоспағанда, әкiмшiлiк айыппұлдардың еселенген мөлшерi шағын кәсiпкерлiк үшiн де және iрi бизнес үшiн де бірдей белгіленген.

Лауазымды тұлғаның барынша аз және барынша көп мөлшерде (5-тен 2000 айлық есептiк көрсеткiшке дейiн) белгіленген айыппұлдың сомасын өз қалауы бойынша таңдау мүмкіндігі әрбір құқық бұзушыға қатысты жемқорлықтың туындауына әкеліп соғады.

Сонымен қатар, айыппұлдардың жоғары ставкасы кәсiпкерлердiң өзiн заңға сәйкес айыппұл төлеу не "аз" пара берiп құтылуды таңдауға итермелейдi.

Лицензиялауға, акредаттауға, стандарттауға, сертификаттауға жататын жұмыстардың, тауарлар мен қызмет түрлерiнiң қазiргi кең көлемдi тiзбесi iскерлiк белсендiлiктiң, кәсiпкерлiк бастаманың өсуiне кедергі келтiредi. Бұдан басқа, лицензияны беру ретiнде, және одан әрi лицензиялық қызметтi негiздейтiн қосымша рұқсат беру жүйесi (рұқсат беру, қорытындылау, келiсу) бар. Бұл iс жүзiнде елде кәсiпкерлiктiң және әсiресе шағын және орта кәсiпкерлiктiң қызмет етуi мен дамуын тежейдi.

Осылайша, әкiмшiлiк кедергiлердiң ауыртпалығы негiзгi кемшiлiк болып табылады:

тiкелей әрекет етпейтiн кесiмдер, көптеген кiшi заңи кесiмдер бар;

мәнi бойынша мемлекеттік функциялар берiлген, мемлекеттік органдар уәкiлеттiк еткен көптеген мемлекеттік кәсiпорындар, акционерлік қоғамдар қызмет етедi;

шектен тыс статистикалық және салықтық есептiлiк бар;

жекелеген мемлекеттік органдар өздерiнiң бақылау-қадағалау, рұқсат беру және келiсу функциялары мен өкiлеттiктерiн қысқартуға дайын емес.

Мемлекеттік мұқтаждықтар үшiн тауарларды (жұмыстар мен қызметтердi) жеткiзiп беруде шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң ашықтығын және олардың барынша көп қатысуын қамтамасыз етуi тиiс "Мемлекеттік сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының аясында мемлекет пен шағын және орта кәсiпкерлiктiң өзара қатынасын жеке атап өту керек. Алайда, практикада мемлекеттік тапсырыс берушiлер шағын және орта кәсiпкерлiк үшiн заңда көзделген жеңiлдiктердi мүлдем дерлiк қолданбайды.

§ 3. Кәсiпкерлiктi қолдаудың инфрақұрылымдары

Экономикалық дамудың осы кезеңiнде мемлекеттің негiзгi рөлi кәсiпкерлiктi қолдаудың инфрақұрылымдарын жасау болуы тиiс.

Кәсiпкерлiктi қолдаудың инфрақұрылымы - бұл субъектiлердiң дамуына жәрдемдесетiн және оларға кәсiпкерліктің дамуы үшiн қажеттi қызмет көрсететiн және кәсiпкерлiк ортаның тыныс тiршiлiгiне орта мен жағдайды қамтамасыз ететiн ұйымдар мен бірлестiктердiң жиынтығы.

Қазiргi уақытта кәсiпкерлiктi қолдау саласында көптеген түрлi институттар бар, қолдаудың базалық қағидаттары, нысандары мен тетiктерi қалыптасқан.

Институттардың құрылымының функционалдық бағытына байланысты инфрақұрылымдар былай айқындалады:

қаржы институттары;

қоғамдық ұйымдар, салалық қауымдастықтар;

бизнес-инкубаторлар, индустриялық және технологиялық парктер;

ақпараттық-талдамалық маркетингтiк, консалтингтік, оқыту орталықтары;

халықаралық институттар.

Мемлекет бастамасы бойынша құрылған қаржы институттары мынадай ұйымдардан көрiнедi:

"Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" акционерлік қоғамы және оның өңiрлiк бөлiмшелерi;

лизингтiк компаниялар;

микрокредиттік және микроқаржы ұйымдары.

"Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" (бұдан әрi - Қор).

Қор қызметiнiң негiзгi мақсаты - өз қаржы қаражатын және мемлекеттің шағын кәсiпкерлiктi дамытуға бөлген қаражатты тиiмдi пайдалану.

Қордың барлық облыс орталықтарында және Астана қаласында бөлiмшелерi бар. Қордың несие портфелi өз қаражаты, республикалық бюджет қаражаты және Еуропа Қайта Құру және Даму Банкi және Азия Даму Банкi қарыздары есебiнен 2005 жылғы 1 қаңтарда 15,4 млрд. теңге құрады. ЕҚКДМ-мен қарыз туралы келісімге сәйкес 2005 жылы үлкен қаржы ресурстары кетуi күтiлуде.

Қордың қаражаты шағын кәсiпкерлiктiң қалыптасу процесiнде оң рөл атқарды, бірақ соңғы қарыз алушы үшiн пайыздық ставкаларды нақты төмендетудi қамтамасыз етпедi және ұзақ мерзiмдi өндiрiстiк жобаларды iске асыруға жәрдемдеспедi.

Қор қызметi басталғаннан берi қазiргi уақытта тек ғана өз қаражаты есебiнен 6,3 млрд. теңге сомаға 577 жоба қосымша қаржыландырылды. Аталған қаражат бойынша ағымдағы берешек 5,9 млрд. теңге құрайды.

Берiлген қаражаттың салалық құрылымы мынадай: қаржыландырудың негiзгi көлемi өнеркәсiптiк өндiрiске - 39 %, ауыл шаруашылығы және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеуге - 29,5 %, қызметтер мен көлiк саласына - 23 % келедi.

Қордың шағын кәсiпкерлiк субъектілерін қаржылай қолдауы республиканың барлық өңiрлерiнде 250 мың жұмыс орнын құруға мүмкiндiк бердi.

Қордың проблемалары: бұл - оларда кепiлдiк қаражаттың жеткiлiксiздiгi салдарынан шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн инвестициялық қаражаттың қолжетiмсiздігі.

Микрокредиттiк және микроқаржы ұйымдары елдiң кредит беру жүйесiнiң 3-шi деңгейi болып табылады және банк секторы мүдделілігінiң бірқатар объективті факторларын (мол әкiмшiлiк шығыстар, кредиттiк тарихтың, рентабелдi жобалар және өтімділіктi қамтамасыз етудiң болмауы) қамтымаған кәсiпкерлердiң қаржы қызметтерiне қажеттілігін қанағаттандыруға тартылған. Ұсақ кәсiпкерлер үшiн өз капиталы, гранттары мен бағдарламаларға қатысушылардың жарналары есебiнен кредит берудi жүзеге асыратын микрокредиттік және микроқаржы ұйымдары кредиттiк қатынастар жүйесi деңгейiн мемлекет тарапынан аз реттелушi болып табылады. Сонымен қатар, жоғары операциялық және үстеме шығыстар, қарыз берушiлердiң нысаналы топтарына қызмет етумен байланысты тәуекелдердi ескере отырып, аталған операциялардың қызметi басқа кредиттiк мекемелердiң қызметiмен салыстырғанда шығын көлемi көп болып табылады. Сондай-ақ микрокредиттiк және микроқаржы ұйымдары өз қызметiнде микро кредиттер берумен қатар өз тәуекелдерiн төмендету үшiн әлеуеттi қарыз алушыларды шағын бизнестi жүргiзу жөнiнде оқытумен және консультациялық көмектер көрсетумен айналысады. Осылайша экономикалық мiндеттердi шешумен қатар микрокредиттiк және микроқаржы ұйымдары кәсiпкерлiк бастаманы дамытуға, халықтың экономикалық белсендi бөлiгінiң өз-өзiн жұмыспен қамтуын қамтамасыз етуге оның жалпы өмiр сүру деңгейiн арттыру мен кредиттiк мәдениетке баулуға бағытталған әлеуметтiк мiндеттердi шешуге тартылған. Сондай-ақ микрокредит беру саласын дамыту мiндеттерiнiң бірi ұсақ қаржы делдалдарын заңдастыру және көлеңкелi сектордан шығару болып табылады.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік статистикалық тiзiлiм мәлiметтерi бойынша микрокредиттiк ұйымдардың саны 2005 жылғы 1 қаңтарда 177 бірлiкті құрады, олардың нақты жұмыс iстейтiндерi

40,7 % (72 бірлiк) құрайды, уақытша бостары - 10,2 % (18 бірлiк), бір ұйым тарау процесiнде, қалғандары қалыптасу сатысында.

Микрокредиттiк және микроқаржы ұйымдарының проблемалары - осы уақытқа дейiн микрокредит беру жүйесiнiң дамуын тежейтін негiзгi факторлар микрокредит беру жүйесiнiң дамуына тұжырымдамалық қағидаттарды, әлеуеттi инвесторлар үшiн микрокредиттiк ұйымдардың одан әрі тартымдылығын арттыру үшiн аталған саланы мемлекет тарапынан кешендi қолдаудың болмауы.

Микрокредит беру саласын дамыту проблемалары, бұл:

одан әрi орналастыру үшiн қорлардың тапшылығы мен қымбаттылығы;

микрокредиттiк ұйымдарының қаражатының жеткiлiксiздiгi;

микрокредиттiк ерекшелiкпен таныс біліктi кадрлардың жетiспеушiлiгi;

микрокредиттiк жүйеге қатысушылар үшiн әдiстемелер мен оқыту бағдарламаларының болмауы;

техникалық және ресурстық базаның болмауы;

микроқаржы саласының жағдайын, үрдiстерi мен оның дамуының перспективаларын, олардың дамушы құрылымына жетекшiлiк ететiн бірыңғай органның және оларды бағалау әдiсiнiң болмауы;

дамыған мониторинг жүйесiнiң, iшкi бақылаудың болмауы;

қаржы ресурстарын тартуға қиындықтар туғызатын отандық банктер мен басқа да банктiк емес ұйымдардың микрокредиттеу ұйымдарымен әлсiз өзара іс-әрекеті;

микрокредиттiк ұйымдардың мемлекеттік басқару органдармен және мемлекеттік даму институттарымен ынтымақтастығының пысықталмаған кестесi.

Қоғамдық ұйымдар мен салалық бірлестiктер (қауымдастықтар) азаматтық қоғам қалыптастыру мәселелерiнде әлеуметтiк проблемаларды шешуде мемлекет пен азаматтар арасындағы байланыстырушы рөл атқарады және кәсiпкерлiк ортада қоғамдық қатынастарды реттеу тетiктерiнiң бірi болып табылады.

Қазақстандық үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдар салыстырмалы түрде әлi жас. Қазiргi ұйымдардың көпшілігі соңғы бес жылдың iшiнде тiркелген және кәсiпкерлiктi дамыту жобаларын iске асыруда жеткiлiктi тәжiрибе жинақтаған жоқ, мемлекеттік органдар үшін де, және нысаналы аудитория үшiн де байсалды әрiптестiк имидж құрған жоқ.

Сондықтан үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдар бытыраңқы, бір-бірiмен байланыссыз әрекет етедi, олардың қызметi бір бірiне қайшы келедi. Қазақстандық үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдардың едәуiр бөлiгi шетелдiк және халықаралық донорлық ұйымдардың гранттары үшiн бәсекелеседi, осыған байланысты олар шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерiнiң нақты проблемалары мен қажеттiлiктерiне емес донордың миссиялары мен бағдарламаларымен үндес жобаларды әзiрлейдi және iске асырады.

Қазiргi уақытта экономиканың басым салаларын дамытуда және нақты шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерін алғанда мемлекет мүддесiнiң жүйесiне жалғауға қабiлеттi барабар үкiметтiк емес ұйым жоқ. Осыған байланысты, YEҰ-ның қызметi қалың бұқарада нақты жобаға бекітусiз және мiндеттердiң нақты қорытындамасынсыз жалпы мәселелердi шешуге тiреледi, жергілiктi атқарушы органдар үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдарды тең құқықты әрiптес ретiнде қарамайды және шешiм қабылдаудың нақты процесiне тартпайды.

Бизнес-инкубаторлар, индустриялық және технологиялық парктер. Қазiргi уақытта Қазақстанда 44 бизнес-инкубатор мен инновациялық орталықтар қызмет етедi. Олардың мүлдем барлығы дерлігі жергілiктi атқарушы органдардың бастамасы бойынша құрылды және өздерiнiң қалыптасу кезеңiнде.

Бизнес-инкубаторлар - өз алаңдарына арнайы жеңілдiк жағдайда iріктелген шағын кәсiпорындарды орналастыратын және оларға консалтингтік, оқыту, бухгалтерлiк және офистік қызметтер, оқыту бойынша қызмет көрсететiн құрылым. Бизнес-инкубаторлардың негiзгi мақсаты оның аумағында орналасқан шағын кәсiпорындардың орнықты қызмет етуiн қамтамасыз ету болып табылады.

Негізiнен жоғары оқу орындарының базасында немесе ғылыми-зерттеу институттарының базасында осы жоғары оқу орындарының ғылыми әлеуетiн пайдалану және технопарк аумағында орналасқан инновациялық кәсiпорындарды құру және дамыту арқылы әзiрленген технологияларды коммерциализациялау мақсатында құрылған технопарктер бар.

Көптеген бизнес-инкубаторлар инфрақұрылымның аталған нысанын құру тұжырымдамасының халықаралық практикасына сәйкес емес: офистiк және өндiрiстiк үй-жай ұсынумен заңды тұлғаны ұйымдастырумен шектеледi және өзiнiң нақты мiндетiн әлсiз орындайды не мүлде орындамайды:

бизнес-инкубаторлардың менеджерлерi мен ұйымдастырушыларының теориялық және практикалық даярлығының әлсiздігіне;

билiктiң жергілiкті органдары тарапынан бизнес-инкубаторларды түсiну мен қажеттi қолдаудың болмауына;

қаржы қаражаты мен ақпараттың болмауына әкелiп соғады.

Технопарктер қаржылық дербестікке жеткен жоқ және мемлекет пен басқа ұйымдар тарапынан қолдауды қажет етедi.

Ақпараттық-талдамалық, маркетингтiк, консалтингтiк, оқыту орталықтары.

Шағын және орта кәсiпкерлiк құрылудың бірiншi кезеңiнде бірқатар проблемалармен түйiседi, олар: шағын және орта кәсiпкердi тiркеу куәлiгiн қалай алу, қандай салық режимiн таңдау, қаржыландыру мәселесi бойынша қайда бару керек. Сондықтан осы кезеңде негiзгi рөл консалтингтiк компанияларға берiлетiн болады.

Консалтингтiк компаниялар шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне мынадай бағыттар бойынша қызметтер көрсетедi:

құқықтық қамтамасыз ету:

аудит және бухгалтерия;

маркетингтiк зерттеулер;

бизнес-жоспарлау;

салық заңнамасы;

кедендiк рәсiмдер және т.б.

Консалтингтiк компаниялардың қызметтерi қымбат және әрбір шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң оларды пайдалануға мүмкiндігі жоқ. Консалтингтiк қызметтер рыногi тiптi iрi қалаларда толық емес, ал орталықтан алыс өңiрлерде мүлдем дерлік жоқ.

Халықаралық институттар. Бүгiнгі күнде қазақстандық шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне ресурстық, әдiстiк және ақпараттық қолдау көрсететiн Қазақстан Республикасының аумағында 150 астам акредиттелген шетелдiк халықаралық ұйымдар әрекет етуде.

Қазақстанда халықаралық ұйымдар мен шетелдiк қорлардың өкiлдiктерi іске асыратын жобалар мен бағдарламалардың көп түрлігінен хабардар және талдайтын және Қазақстан Республикасының Үкіметі мен қолдаудың шетелдiк институттары арасындағы тиiмдi керi байланысты қолдайтын бірыңғай орган жоқ.

Көптеген шетелдiк ұйымдар үшiн олардың жұмыстарының басты нәтижесi тапсырыс берушіге бөлiнген қаражатты "игеру" нәтижелерi туралы сындарлы есеп болып табылатыны практикаға айналды (бұл ретте тапсырыс берушiден басқа ешкiмге жұмыстардың нәтижелерi ұсынылмайды, орындалатын жұмыстар туралы тек органдар, яғни қандайда бір жоба оған қатысты iске асырылса ғана ақпарат алады). Қазақстанда түрлі шетелдiк және халықаралық институттар бастамашы болған қайталанатын жобаларды халықаралық ұйымдар жиi iске асырады.

Құрамына мемлекеттік органдар мен республикалық қоғамдық бірлестiктердiң өкiлдерi кiретiн Қазақстан Республикасының Үкіметі жанынан 2002 жылы Шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерi жөнiндегі комиссия (бұдан әрi - Комиссия) құрылды. Комиссия консультативтiк-кеңес орган болып табылады және оның шешiмi ұсынымдық сипат алады.

2002-2003 жылдары мемлекеттік органдар жанынан құрамына олардың қызметкерлерi және кәсiпкерлер қауымдастықтары мен қоғамдық бірлестiктерiнiң өкiлдерi кiретiн Шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамыту мәселелерi бойынша сараптама кеңесi (бұдан әрi - Кеңес) құрылды. Кеңестiң шешiмi ұсынымдық сипат алады.

Комиссия мен Кеңестiң негiзгi мiндеттерi шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамыту жөнiнде ұсыныстар мен ұсынымдар әзiрлеу болып табылады.

Шағын және орта кәсiпкерлiктiң субъектілері мен қолдаудың инфрақұрылымдары арасындағы негiзгі проблема - бұл қатысушылар арасында өзара iс-әрекеттi бастайтын және ұйымдастыратын бірыңғай үйлестірушi орган немесе институттың болмауы.

§ 4. Кәсiпкерлiктi қолдаудың әлемдік тәжiрибесi

Жаңа жұмыс орындарын құру мен экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ету басымдығы тұрғысынан шетелдерде шағын кәсiпкерлiктiң дамуына үлкен мән берiледi.

БҰҰ-ның даму бағдарламасы бойынша шағын кәсiпорындардың саны барлық кәсiпорындардың жалпы санынан 95 %-ға артық. Әлемдiк экономикада мұндай кәсiпорындардың үлесiне жұмыспен қамтылғандардың 60 % астамы келедi, ал олардың ЖIӨ-дегі үлесi 50 %-ға жетедi.

Рыноктiк қатынастардың қалыптасуы кезiнде әсiресе шағын кәсiпкерлiк мемлекеттік қолдауға мұқтаж болатындығына әлемдiк тәжiрибе куә. Бұл ретте, тiреледi бизнестi бәсекеден қорғауға немесе ол үшiн ерекше "жұмсақ" жағдайлар құруға емес технологиялық жетілдірудiң генерациясы фирмаiшiлiк процестi үнемi ынталандыратын және фирманың бәсекеге қабілеттігін арттыру үшiн оқытатын жағдайларды қамтамасыз етушi шағын және орта кәсiпкерлiктi мемлекеттік қолдаудың нысаны мен мақсаты шешушi мәнге ие. Мұны соңғы уақытта экономикада iлгерiлiк жасаған көптеген елдердiң тәжiрибесi көрсетедi.

Шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау шаралары:

жаңа технологияларға (технологиялар мен экономикалық ақпараттар ұсыну, консультация және оқыту) қол жетiмдiлiктi жеңiлдетуге;

рынок капиталына (салық жеңiлдiктерi, амортизацияның ерекше нормалары, мемлекеттік субсидиялар, рыноктiк және жеңiлдiктi кредиттi ставкалар арасындағы айырмашылықты қаржыландыру түріндегі жеңiлдiкпен кредит беру) қол жетiмдiлiктi жеңiлдету;

кәсiпкерлiктiң инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдесетiн кластерлiк-желiлiк ұстанымды енгізу арқылы шағын компаниялар мәселесi бойынша туындайтын проблемаларды шешуге бағытталған.

Кластерлiк-желiлiк ұстаным негiзiнде шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау бағдарламасы iске асырылған елдер - бұл Италия, АҚШ, Жапония, Германия, Корея, Дания, Ұлыбритания, Франция, Мексика, Чили, Бразилия. Бірқатар дамыған және дамушы елдерде кластерлiк-желiлiк ұстанымға негiзделген шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау бағдарламасын iске асыруды мысалға келтiремiз.

1. Италия. Бірiншi рет кластерлiк-желiлiк ұстаным Италияда 70 жылдар қолданылған. Шағын және орта бизнеске кластерлiк-желiлiк ұстаным тұрғысынан осы ұстанымның дамуы бастау алатын "үшiншi Италия"1 деген атқа ие болған Италияның тәжiрибесi қызық. 70 жылдардың соңында "бірiншi" және "екiншi" Италия экономикалық дағдарысты басынан өткiздi, елдiң солтүстiк-шығыс және орталық бөлiгi экономикалық өсудiң жоғары түрiн көрсеттi. Негiзiнен шағын және орта кәсiпорындар әрекет ететiн (тоқыма және былғары өндiрiсi, аяқ киім, керамика және жиһаз өндiрiсi) бірқатар салаларда қалыптасқан кластерлер шеңберiнде шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерi тек ғана жаңа жұмыс орындарын ғана құрып қоймай, экспорт рыногына да шыға алды. Сол уақытта Германия мен Ұлыбританияның iрi кәсiпорындары құлдырауды басынан өткiзiп жатты, "үшiншi Италияның" шағын және орта кәсiпкерлiк кластерлерi өндiрiс пен экспортты арттырды. Бұдан басқа, шағын және орта кәсiпкерлiк кластерлерi өндiрiстiк процеске инновацияларды енгізуге қабiлеттi болып шықты.

____________________________

¹ "Бірiншi Италия" - Италияның дәстүрлi бай солтүстiк-батыс бөлiгi, "екiншi Италия" - елдiң кедей оңтүстік бөлiгi.

2. АҚШ. ЖҰӨ-нiң 50 %-нан астамы, инновациялардың жартысынан астамы, ұлттық жұмысшы күшiнiң 2/3 астамы шағын кәсiпкерлiкке тартылған. AҚШ-та шағын кәсiпкерлiк ел экономикасын оңалтуда шешушi рөл атқарды. Бұл үшiн АҚШ-та аталған сектордың дамуына көмек беретiн құрылым - АҚШ шағын бизнес әкiмшiлiгi (1953 жылы құрылған) бар. Сапалы, клиентке бағытталған кең ауқымды бағдарламалар қалыптастыру және кәсiпкерлер қоғамдастығын барлық жаңалықтар туралы уақтылы хабардар ету - қызметтiң мәнi.

3. Жапония. Шағын және орта кәсiпкерлiктiң үлесi барлық компаниялар санының 99,6 %-ын, ЖIӨ-нiң 55 %-ын және өнеркәсіпке жұмыспен қамтылғандардың 80 %-ын құрайды. Шағын кәсiпорындарға қатысты мемлекеттік саясатты iске асыру үшiн шағын және орта кәсiпкерлiкке қатысты мемлекеттік саясатты iске асыратын мамандандырылған органдар желісі құрылды.

Жапонияда шағын және орта кәсiпкерлiкті қолдаудың негiзгi шаралары:

ШОБ-ты жаңғырту үшiн кредиттер мен жеңiлдiктi кредиттерге кепiлдiк беру және сақтандыру жүйесі арқылы қаржыландыру қол жетiмділiктi жеңiлдету (20 жылға 1,05 %-дық ставкамен);

бизнес-инкубаторлар құру, салық салу, және менеджмент, персоналды басқару және рыноктағы ахуал туралы ақпарат, сондай-ақ оқыту бағдарламаларын ұсыну мәселелерi бойынша қысқа мерзiмдi негізде мамандарды ұсынумен инвестициялық жобаларды бағалау арқылы бизнесті қолдау жүйесiн құру;

техникалық көмек, қаржылық және заңнамалық қолдау арқылы жаңа және венчурлық бизнес құруды ынталандыру;

жаңа әзiрлемелердi коммерциализациялауды қолдау мен ғылыми орта, бизнес және үкiмет арасындағы ынтымақтастықты ынталандыру арқылы технологиялардың дамуын қолдау;

пайыздық төмен ставкалар бойынша субсидиялау және кредит беру арқылы бизнесте инновацияларды қолдау, венчурлық жобаларға мемлекеттің қатысуы және зерттеу кәсiпорындары үшiн патенттiк төлемдердi төмендету.

Жапонияда зерттеулердi дамыту деңгейi бойынша жетекшi рөлдi технопарктер алады. 70 % шамасында жапондық технопарктер өңiрлердегi шағын кәсiпкерлiк кәсiпорындарын қолдау үшiн құрылды, бұл ретте, 58 %-ы жоғары технологиялы өнiмдер өндiруге бағытталған.

4. Германия. Германдық кластерлiк-желiлiк ұстанымды қолдаудың негізгi қағидаттары - бұл мынадай рыноктiк тетiктерге:

мемлекеттік қолдауға емес шағын және орта кәсіпкерліктің дербестігіне басымдыққа;

тиiмсiз кәсiпорындар рыноктан кетуi керек;

шағын және орта кәсіпкерлікке мемлекеттің қаржылай көмек беруi үшiн негiзгi талап - кредитке қабiлеттiлiкке тiрек болады.

5. Корея. Барлық компаниялардың 99,5 %-ын құрайтын 3 млн. шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерi бар. Соның iшiнде шағын компаниялардың үлесi 97 % құрайды. Оңтүстік Кореяда шағын компаниялар жұмысқа орналастырудың маңызды көзi болып табылады, өйткенi онда елдiң экономикалық белсендi халқының 87 %-ы жұмыспен қамтылған (10 млн. астам). Шағын және орта кәсiпкерлiктiң үлесiне елдiң ЖIӨ-нiң жартысы және оңтүстiккореялық экспорттың 43 % тиесiлi.

6. Израиль. Қолдау инфрақұрылымының объектілерi құрылған, олардың көпшiлiгi мемлекеттік. Кәсiпорындарды қаржыландыруға көмек беретiн мемлекеттік және бірнеше жеке қорлар бар, ал мемлекеттік субсидия бизнестi жүргiзу үшiн қажеттi қаражаттың 3/4-iн құрайды, 1/4-i - кәсiпкердiң салған қаражаты.

Бизнес-инкубаторларды қолдайтын венчурлық қорлар бар, оларда алдымен жаңа инновациялық жобалар жасалады.

Осылайша, технопарктер мен бизнес-инкубаторлар мемлекет ғылыми-техникалық салалардың дамуын қолдайтын және мұндай саясаттың алдына шаруашылық жүйенi оңтайландыру мен ғылыми-техникалық прогресс жетiстiктерiне бейiмдеу мiндетi қойылған елдерде жақсы дамыған.

Ғылыми-өнеркәсiптiк парктер болашақтағы технополистердiң - озық технологиялар, ғылыми зерттеулер мен жобалау-құрастыру әзiрлемелерi қалаларының қазiргі үлгiлерi болып табылады. Өтпелi экономикалы көптеген дамушы мемлекеттер мен елдер үшiн ғылыми-өнеркәсіптік парктердi дамыту басымдығының стратегиясы - бұл жоғары технологиялық деңгейдiң өңiрлiк орталықтар желісін дамыту, барлық ұлттық шаруашылықты зияткерлендiру негiзiнде қызметтің жаңа салаларында iлгерiлеу.

Технополистерде ғылым, жоғары технологиялар, дәстүрлі ұлттық мәдениет үйлесім тапқан және шығармашыл, жан жақты дамыған адамдардың жаңа қоғамы құрылады.

§ 5. Бәсекелi ортаға берiлетiн қызмет түрлерiн талдау

"Республикалық мемлекеттік кәсiпорындардың тiзбесi туралы" Қазақстан Республикасы Yкіметінiң 1996 жылғы 25 маусымдағы № 790 қаулысына сәйкес мемлекеттік органдардың қарамағында 400-ден астам республикалық мемлекеттік кәсiпорындар бар, алайда алдын ала жүргiзiлген сараптама олардың саны бүгінде 509 құрайтынын көрсеттi.

Мемлекеттік органдардың мәлiметтерi бойынша республикалық коммуналдық меншiкте барлығы 4892 кәсiпорын бар.

Заңды тұлғалар тiзбесiнде (акционерлік қоғамдар мен жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктер) орталық атқарушы органдардың атынан жарғылық капиталында мемлекеттің қатысуымен 178 ұйым бар. Жергiлiктi атқарушы органдар 1061 акционерлік қоғамдар мен жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiктердiң құрылтайшылары және қоса құрылтайшылары болып табылады.

Мемлекеттің қатысуымен кәсiпорындардың қызметiне алдын ала жүргiзiлген талдау олардың қызметiнiң бүгiнгi күннiң жағдайларына сәйкес келмейтiнiн көрсеттi. Кәсiпорындар iс жүзiнде рыноктi мемлекеттік монополияға айырбастап, мемлекетке сәйкес келмейтiн кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруда. Әсiресе мұндай тәжiрибе мемлекеттік тапсырыс есебiнен өз қызметiн жүзеге асыратын мемлекеттік кәсiпорындарға тән. Бір қатар мемлекеттік кәсiпорындар рыноктік ортаға кең ұсынылған қызметтi жүзеге асырады: сауда - делдалдық қызмет, көлiк қызметтерi, сервистiк сипаттағы қызметтер, құрылыс, баспаханалық және басып шығару қызметi, абаттандыру, ғимараттар мен құрылыстарға қызметтер көрсету, ұйымдастыру техникасына қызмет көрсету және бағдарламалық өнiм жасау және т.б. Iрi мегахолдингтер құрамында жоғарыда айтылған қызметтi жүзеге асыратын және холдингтің негiзгi қызметiне қатысты бейiндi емес болып табылатын еншiлес ұйымдары бар екендігін айту керек.

Құрылтай құжаттарда көрсетiлген мемлекеттік кәсiпорындардың мақсаты мен мәнi заңнамада нормалардың нақты жазылмауы салдарынан әрқашан тура мағынасы негiзгi мақсатқа сәйкес келе бермейдi не кез келген қызмет түрлерiмен айналысу мүмкiндiгін көздейдi.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Қазақстан 2030 даму стратегиясы, Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауы басымдықтары тұрғысынан Бағдарламаның басты мақсаты шағын және орта кәсiпкерлік субъектiлерi қызметiн барынша кеңейтуге және олардың қызметін жандандыруға бағытталған институционалдық жағдайларды жетiлдiру есебінен Қазақстанның бәсекеге қабiлеттiлігін арттыру болып табылады.

Шағын және орта кәсiпкерлiктің қазiргi жағдайы мен дамуының талдамасының нәтижелерiн және шетелдiк тәжiрибенi ескере отырып, алға қойылған мақсатқа жету үшiн аталған бағытта мынадай мiндеттердi iске асыру көзделуде:

Шағын және орта кәсiпкерлiктiң дамуы үшiн заңнамалық негіздің барынша ашықтығын құру;

экономиканы бюрократиясыздандыру және әкiмшiлiк кедергiлердi жою;

шағын және орта кәсiпкерлiкте көлеңкелi айналымды қысқарту;

мемлекетке бейiндi емес функцияларды рыноктiк ортаға, бірiншi кезекте шағын және орта кәсiпкерлiкке беру;

кластерлiк-желілік ұстаным негiзiнде тiршiлiкке қабiлетті инфрақұрылымдық жүйелердi құру және қамтамасыз ету;

инновациялық экономикаға кәсiпкерлiктiң қатысуы.

Жоғарыда аталған мiндеттер мынадай негiзгi шараларды жүзеге асыру арқылы жүзеге асырылады:

2005 жылы:

тексеру жүргiзу, Қазақстан Республикасының бір қатар заңнамалық және нормативтiк құқықтық кесiмдерiн әзiрлеу және қабылдау;

шағын және орта кәсiпкерлiктi дамыту саласында заңнамалық негіздің барынша ашықтығын қамтамасыз етудi әзiрлеу;

шағын және орта кәсiпкерлiк саласында мемлекеттік органдардың бақылау және қадағалау функцияларына талдау жүргiзу;

шағын және орта кәсiпкерлiк саласында мемлекеттік органдардың бақылау және қадағалау функцияларын қысқарту және жүйелендiру жөнiнде шаралар қабылдау;

шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне кредит беру көлемiн 10 млрд. теңгеге қосымша ұлғайтуды қамтамасыз ету;

шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiн қаржылай қолдау бөлiгінде "Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" АҚ рөлiнiң күшеюiн қамтамасыз ету;

Yлкен қаржы маркетiн құру жөнiнде жұмыстар ұйымдастыру.

2006 жылы:

мемлекеттің қатысуымен мемлекеттің және акционерлік компаниялардың бейiндi емес функцияларына талдау жүргiзу және шағын және орта кәсiпкерлiкке беру;

шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерiне кредит беру көлемiн 10 млрд. теңгеге қосымша ұлғайтуды қамтамасыз ету.

2007 жылы:

шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерiне кредит беру көлемiн 10 млрд. теңгеге қосымша ұлғайтуды қамтамасыз ету.

Мемлекеттің жеке сектормен өзара iс-әрекетiнiң жаңа идеологиясын жасауды аяқтау.

Кластерлiк-желiлiк ұстаным негiзiнде шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытудың экономикалық моделiн әзiрлеу шағын және орта кәсiпкерлiктi мемлекеттік қолдаудың жаңа стратегиясына және мемлекет пен бизнестiң өзара қатынасының жаңа идеологиясына көшудi бiлдiруi қажет. Шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау мен дамыту үшiн мемлекеттің бұдан әрi қолданатын шаралары (нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру, салық салу, кредит беру, инфрақұрылымды дамыту және т.б) осы ұстанымды iске асыру тұрғысынан және осы экономикалық модел шеңберiнде қолданылады.

5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгі бағыттары

және тетiктерi

§ 1. Шағын және орта кәсiпкерлiк саласындағы

заңнаманы жетiлдiру

Шағын және орта кәсiпкерлiк саласындағы заңнама. Соңғы он жылдық iшiнде қалыптасқан кәсiпкерлiк салада болған өзгерістер кәсiпкерлiк мәселелерiн реттейтiн қолданыстағы нормативтiк құқықтық кесiмдердiң және бар қарама-қайшыларды жою, экономика дамуының қазiргi замандағы жағдайының талаптарына сәйкестендiру және шағын және орта кәсiпкерлiк саласындағы барынша ашық заңнаманы құру тұрғысына тексерiс жүргiзу қажеттiгiн бірiншi кезекке қояды.

Сондай-ақ құқық аясынан ескi және тиiмсiз құқық нормаларын алып тастау мақсатында заңға тәуелдi кесiмдердiң үнемi мониторингін өткізу жөніндегі барлық мемлекеттік органдардың және "Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" АҚ-тың, оның iшiнде ведомстволық сипаттағы мiндетiн заң деңгейiнде бекіту орынды.

Бұл заңдардағы, басқа да нормативтік құқықтық кесiмдердегi немесе құқықпен реттелетiн қоғамдық қатынастардағы өзгерістерге мемлекеттік органдардың тиiстi әсер етуiнiң қосымша тетiгi болады.

Бұдан басқа:

"Нормативтiк құқықтық актiлер туралы" Заңға және Үкiмет Регламентiне құзыреттерiнiң аясына кiретiн қолданыстағы заңға тәуелдi кесiмдердiң үнемi мониторингiн өткізуге барлық мемлекеттік органдарды мiндеттейтiн түзетулер енгізу;

өткiзiлетiн мониторингтің нәтижелерi бойынша жоғарыда тұрған инстанцияларға мемлекеттік органдардың кезеңдi (жарты жылда бір рет) есептілігін енгізу;

әрбір нормативтiк құқықтық кесiмдi, оның iшiнде заңдарды заң актілеріне сәйкестендiрудi немесе қолданыстарын тоқтату бойынша шаралар қолдануды уақтылы өткізуге мiндетті болатын нақты уәкiлеттi мемлекеттік органға бекіту қажет.

Көрсетiлген мониторингтi жүргiзудiң егжей-тегжейлi тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындауы қажет.

Бұл шаралар пайдаланылатын нормативтiк құқықтық кесiмдердiң заңдылығын қамтамасыз етуге және қолданыстағы заңнама жүйесiнде қазiргі уақытта қалыптасқан жағдайды болдырмауға мүмкiндiк бередi.

Кәсiпкерлiк қызметiн артықшылықты және тиiмсiз мемлекеттік реттеудi жою мақсатында шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерi жөнiндегі нормативтiк құқықтық кесiмдердiң жобаларын әзiрлеу кезiнде регламенттелетiн қоғамдық қатынастар шеңберiнде нормативтiк құқықтық кесiмнің тұрақты әсер етуiн егжей-тегжейлi жоспарлауды жүргiзу қажет.

Осыған байланысты шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерiн қозғайтын нормативтiк құқықтық кесiм жобасын әзірлеу кезiнде заң шығарушы деңгейде:

нормативтiк құқықтық кесiмдi қабылдау арқылы шешу ұсынылып отырған проблеманың жан-жақты талдауын жүргізу бойынша мiндетті талаптар енгізу;

нормативтiк құқықтық кесiмдi қабылдау арқылы проблеманы мемлекеттік ретке келтiру қажеттiгінiң негіздемесiн егжей-тегжейлi көрсету;

қабылданатын нормативтiк құқықтық кесiмнiң нәтижелiгiн қамтамасыз ететiн нақты тетiктер мен iс-шаралар көздеу;

экономикалық, құқықтық және әлеуметтiк зардаптар жоспарларын, қажеттi шығыстар мен шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілері және мемлекет үшiн көзделетiн табыстардың қаржылық есептерiн ұсыну;

нормативтiк құқықтық кесiмдердi қабылдау мақсаттарына жетудiң таңдалған әдiстерi және тетiктерi басымдықтарын негiздеу;

қабылдануының мақсаты болып табылған шағын және орта кәсіпкерлiк мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық кесiмнiң нәтижелiгінiң көрсеткiштерiн және өлшемдерiн көрсету. Көзделген көрсеткiштердi орындамау нормативтiк құқықтық кесiмдi қайта қарауға немесе күшi жойылды деп тану үшiн негiз бола алады;

бұқаралық ақпарат құралдары арқылы шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерiн қозғайтын нормативтiк құқықтық кесiмдi мiндеттi ұжымдық талқылауды енгізу;

мемлекеттік органдар жанында қалыптасқан Шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау жөніндегі тиiстi сараптамалық кеңестерде шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерi жөніндегі нормативтiк құқықтық кесiмнiң мiндеттi қаралуын енгізу;

нормативтiк құқықтық кесiмдi Үкiметке енгізген кезде мiндеттi түрде кәсiпкерлiк жөніндегі сараптама кеңесiнiң сараптамалық қорытындысы қоса берiледi.

Бұл ретте кiшi заңи кесiмдердiң кейiнгi нәтижелiлiгiн қадағалау жөніндегі iс-шараларға шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерi және мемлекеттік әлеуметтiк тапсырысты орналастыру мүмкiндiгiмен олардың бірлестiктерiнiң өкiлдерi, сондай-ақ "Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" АҚ тартылады.

Сондай-ақ нәтижелiктi қадағалау қандай iс-шаралардан тұратынын және кiшi заңи кесiмнiң нәтижелiлiгi туралы есепте қандай көрсеткiштер көрiнуi керектігін айқындау қажет.

Бұдан басқа, шағын және орта кәсiпкерлiк мәселелерi жөніндегі заңға тәуелдi кесiмдердi қолданысқа енгізудiң мiндеттi шарты олардың жариялануы болып табылатынын белгілеу қажет.

Шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң тексерiсiн өткізу мәселелерi жөнiнде:

бақылау-қадағалау органдары кәсiпкерлiк субъектiлерiн тексеру жөніндегі қызметiн тек заңнамалық кесiмдермен айқындалған тәртiппен және шартпен жүзеге асырулары қажет. Оларда тексерiс жүргiзу мәселелерiн регламенттейтiн кiшi заңи кесiмдердi шығаруға мемлекеттік органдардың құзыретi алып тасталуы қажет. Яғни, тексерiстер жүргiзу тәртібі кiшi заңи кесiмдермен - Үкiметтiң, министрлердiң, әкiмдердiң және т.б. нормативтiк құқықтық шешiмдерiмен айқындалмауы қажет;

тексерiстер жүргiзу мәселелерiн реттейтiн құқықтық нормаларды бақылау-қадағалау органдарының мәртебесiн айқындайтын заңнамалық кесiмдерiнде көздеу қажет;

бақылау-қадағалау органдарының мәртебесiн айқындайтын заңнамалық кесiмдерде дамуының әлеуметтiк мәнiн ескере, шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiн тексеруге ерекше тәсiлдер көздеу керек;

шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерi үшiн әкiмшiлiк алып қоюлардың репрессивтi сипатын алып тастау.

"Мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес құқықтық статистика

(прокуратуралар) органдары тексерулер белгілеу кезінде заңдардың бұзылғандығы анықталған жағдайларда шаруашылық жүргізуші субъектілерге тексерулер белгілеу туралы кесiмдердi тiркеуден бас тартуға құқылы.

Заңнаманы жетiлдiру мақсатында бақылау-қадағалау функцияларын регламенттейтiн барлық нормалар нақты көрсетілетін "Кәсіпкерлiк туралы" және кәсiпкерлiк қызметті лицензиялау жөніндегі нақты нормаларды белгiлейтiн "Лицензиялау туралы", сондай-ақ шағын және орта кәсiпкерлік субъектiлерi үшін әкiмшiлiк алып қоюлардың репрессивті сипатын алып тастау мақсатында "Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының кодексiне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң жобалары әзiрленедi.

§ 2. Экономиканы төрешiлдiктен арылтудың тиiмдi тетiктерiн

пысықтау және әкiмшiлiк кедергiлердi жою

Экономиканы және әкiмшiлiк кедергiлердi төрешiлдiктен арылту жөніндегі негізгі күш салулар шағын және орта кәсiпкерлік субъектiлерi үшiн барынша көп қолайлы режимдi, барынша аз реттеуiш аясын құруға бағытталатын болады.

Экономиканы бюрократиясыздандыру саласында.

"Жеке кәсiпкерлiк туралы" заң жобасында кәсіпкерлiк қызметтi реттеу, оны мемлекеттік қолдаудың негiзгi қағидаттары, кәсiпкерлiк проблемалары жөнiнде консультативтiк-кеңесшi мәселелерi, кәсiпкерлiк субъектiлерiн тiркеу және жою тетiктерi, оның iшiнде шағын және орта, кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттік әкiмшілендiру мәселелерi жөніндегі мемлекеттік органдардың, бақылауды және қадағалауды жүзеге асыру кезiнде жауапты мемлекеттік органдардың құзыреттерi және билiктiң бизнес - қоғамдастықпен өзара iс-әрекет нақты көрсетілетiн болады.

Сондай-ақ тексерудi өткізу мәселелерiн регламенттейтiн әр заңнамалық кесiмiнде қандай-да бір бақылаушы-қадағалаушы орган орындайтын мiндеттер ерекшелiгiн ескере оларды тағайындау үшiн негiздемелердiң толық тiзбесi көзделетiн болады, өйткенi осындай нақты тiзбенiң жоқ болуы көптеген бақылаушы-қадағалаушы органдарға қолданыстағы заңды формальды түрде бұзбай өз тексерiстерiн көп рет белгiлеу мүмкiндiгiн бередi.

Қазақстан Республикасының Үкіметі оларды азайту мақсатында әкiмшілiк кедергiлерге талдау және оларға мониторинг жүргізу құралдарын жақсартатын болады.

Әкiмшiлiк айыппұлдар мөлшерлерiнiң өрiстерi қысқартылатын болады. Айыппұлдар мөлшерлерi бизнес ауқымына байланысты белгiленетiн, бірiншi рет жасалған құқық бұзушылық үшiн айыппұл мөлшерi азайтылатын болады.

Әкiмшiлiк кедергiлердi жою саласында.

Мемлекеттің бюрократиялық жүйесiнiң негiзiн рұқсат беру жүйесi құрайды. Сондықтан кәсiпкерлiк қызмет түрлерiн мемлекеттік реттеудiң рұқсат беру жүйесiн нақты регламенттеу үшiн:

мемлекеттік монополия саласында "мемлекеттік монополия" терминiн нақты айқындайтын мемлекеттік монополия саласын регламенттейтiн бірыңғай заң актiсi әзiрленетiн болады.

лицензиялау саласында тiкелей қолданылатын "Лицензиялау туралы" жаңа Заң әзiрленетiн болады, оның шеңберiнде лицензияланатын қызмет түрлерiнiң толық тiзілiмi ұсынылады;

лицензиялау түрлерiн заңға тәуелдi деңгейде кеңейтуге тыйым салынады;

лицензиялық тәртiптiң қажеттi қол жетiмдiгін, ашықтығын қамтамасыз ететiн лицензиялау саласындағы мемлекеттік функцияларды нақты регламенттеу жүргізiлдi;

олардың үнемдiлiгiн қамтамасыз ететiн біліктiлiк талаптар жеңiлдетiлдi.

Сертификаттау саласында қауiпсiздiктерiнiң көрсеткiштерi тұрғысына ғана өнiмнiң, жұмыстардың (процестердiң) және қызметтердiң жекелеген атаулары сертификатталатын болады және Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымының ережесi бойынша халықаралық заңнама негізiнде сертификаттау процесi жүзеге асырылатын болады.

Стандарттау саласында - стандарттауды халықаралық құқық пен халықаралық сапа стандарттарының нормаларына сәйкестендiру жүзеге асырылды.

Аккредиттеу саласында. Аккредиттеу рәсiмi тек ерiктi сипатта болады және оны мемлекеттік емес, коммерциялық емес қоғамдық бірлестiктер жүзеге асырады, ал оның бөлiгі лицензиялау санатына берiледi.

Мемлекеттік сатып алу саласында әкiмшiлiк кедергiлердi алып тастау үшiн сондай-ақ мемлекеттік мұқтаждар үшін тауарларды (жұмыстарды және қызметтердi) жеткізуге шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiн барынша тарту жұмысы жалғастырылатын болады.

Кәсiпкерлiк қызметіне еркiндiк құқығының кепiлдiгiн iске асыру мемлекеттен ғана емес, кәсiпкерлердiң өздерiне және олардың қоғамдық бірлестіктерiне де байланысты. Әрбір iскер қазақстандық осы ортаға кiрiгiп, инновациялық экономикадағы өз орнын табуға тиiс.

§ 3. Шағын және орта кәсiпкерлiкте көлеңкелi

айналымды қысқарту

Кәсiпкерлердiң көлеңкелi бизнеске кетулерiнiң негізгі себептерiнiң бірi заңды бизнестi жүргізудiң жоғары шығындары болып табылады. Осыған байланысты әкiмшiлiк кедергiлердi алып тастау, мүлiктi заңдандыруды өткізу, кредит ресурстарына жеткiлiктi қол жетiмдiгі бойынша жағдайлар құру, шағын орта бизнестi қолдау инфрақұрылымының толық дамуына жету жөнiндегі iс-шаралар және шағын және орта кәсiпкерлiктегі менеджменттің сана сезiмдiгін жоғарлату жөнiндегі iс-шаралар кешенiн өткізу қажет.

Осы Бағдарламада әкiмшiлiк кедергiлердi алып тастау, кредит ресурстарына жеткiлiктi қол жетiмдiк бойынша жағдайлар құру, шағын және орта кәсiпкерлiкті қолдау инфрақұрылымын дамыту, сондай-ақ шағын және орта кәсiпкерлiктегi менеджменттiң сана сезiмдiгiн жоғарлату саласында шағын және орта кәсiпкерліктiң дамуын қолдаудың жедел шаралары көзделген.

Мүлiктi заңдастыру iс-шараларын өткізу мақсатында "Мүліктi заңдастыруға байланысты амнистия туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданатын болады.

Қазақстан Республикасының Yкіметі әкiмшілендiрудi және шағын бизнеске салық салу режимiн жеңiлдету бөлiгінде салық заңнамасына өзгерістердi дайындады.

Атап айтқанда, 2006 жылдан бастап жеңiлдетiлген декларация негiзiнде арнаулы салық режимiн қолдану аясы:

жеке кәсiпкерлер үшiн - жалданатын қызметкерлердiң санын 15-тен 25 адамға дейiн және шектi кiрiсті 4,5-тен 9 млн. теңгеге дейiн ұлғайта отырып;

заңды тұлғалар үшiн - жалданатын қызметкерлердiң санын 25-тен 50 адамға дейiн және шектi кiрiстi 9-дан 20 млн. теңгеге дейiн ұлғайта отырып кеңейтiледi.

Сондай-ақ ҚҚС бойынша мiндеттi есепке алу үшiн iске асыру жөнiндегі барынша аз айналымның мөлшерi 12000 орта айлық көрсеткiштен (11,7 млн. теңге) 15000 АЕК-ке дейiн (14,5 млн. теңге) көтерiледi. Әлемдiк экономикада жұмыспен қамтылғандардың 60 пайыздан астамы шағын кәсiпкерліктің үлесiнде, ЖIӨ-дегi олар шығаратын өнiмдердiң үлесi 50 пайызға жеттi.

Халықаралық практикада жаңа жұмыс орындарын құру және тұрақты экономикалық өсудi қамтамасыз ету басымдығы тұрғысында шағын кәсiпкерлiктiң дамуына үлкен мән берiледi.

Қазақстанда 2003 жылғы ЖIӨ-ге шағын кәсiпкерлiк субъектiлерінiң салған ресми үлесi 16 пайызды құрады.

Қалыптасқан жағдайға сүйене отырып, мемлекет шағын кәсiпкерлiк субъектілер қызметтерi аясын барынша көбірек кеңейту және оларды белсендету үшін қолайлы жағдайлар құруы керек, осыған байланысты, заң жобасы жоғарыда көрсетiлген шараларды ұсынады, бұл олардың ЖІӨ-дегi үлесiн көбейтуге жол бередi.

Шағын және орта кәсiпкерлiкке инвестициялық салық преференцияларын алу тәртібін жеңiлдету үшiн "Инвестициялар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізу.

Жоғарыда көрсетілген шаралар Қазақстан Республикасының тиiстi нормативтiк құқықтық кесiмдерiне өзгерістер енгізудi талап етедi.

Негiзгi сипаттарына байланысты тауарды егжей-тегжейлi суреттеумен кедендiк органдарда бағалық ақпарат қалыптастыру үшiн "Бағалық ақпаратты қалыптастыру әдiсi" өзгертiледi.

Шағын бизнес кәсіпорындарының сауданың ұйымдастырылған нысандарына көшуiн ынталандыру бойынша шаралар әзірлеу және

тауарлардың iшкi рыногын дамыту мақсатында құрылым және "қапшықтау" саудасының каналдары бойынша жүзеге асырылатын сыртқы сауда операциялар мөлшерiн бағалау жөніндегі зерттеулер ұсынылады.

Көрсетiлген шаралар барлық бақылаушы өзара iс-әрекетiнiң нақты схемасын қалыптастыруға, Қапшықтау саудасы рыногiн нақты зерттеу жүргiзуге, оның көлемiн және мемлекеттің төлеу теңгерiмiне әсерiн бағалауға мүмкiндiк бередi.

Көлеңкелi сектор мөлшерiн және қолма-қол айналым мен көлiктегi, құрылыстағы және саудадағы формальсыз еңбекпен қамтылу көлемiн қысқарту мақсатында орта мерзiмдi перспективада:

кооперацияларды ынталандыру - қайта құрылымдау, бірiктiру және одақтарға, бюро және т.б. iрiлендiру,;

формальсыз экономикадан ресмиге еңбек ресурстарының ағымы үшiн жағдайлар туғызу;

қолма-қол төлеу нысанынан біртiндеп электронды, автоматталғанға көшу қажет.

Төлем карталарын пайдалану арқылы төлемдер қабылдауға мiндеттi сауда (қызмет көрсететiн) ұйымдардың санатын белгiлей отырып тауарлар мен қызметтер үшiн қолма-қол жасалмайтын есептесулер нысанын кеңейту көзделедi.

Атап айтқанда мейрамхана, бар, мейманхана, жол жүру құжаттарын сату кассалар және т.б. қызметiн көрсететiн ұйымдар үшiн карточка терминалдарын мiндеттi пайдалану көзделедi.

Сауда саласындағы көлеңкелi экономиканың құрамында маңызды үлестi фальсифицирленген және контрафактiлiк өнiмдi өндiрудiң қалыпша дамыған жүйесi бар елдерден күдiкті сапалы тауарларды әкелудi және сатуды, сондай-ақ отандық өндiрушiлердiң ұқсас өнiмiн, төмен сапалы өнiмдi және халық денсаулығына қауiп әкелетiн санитария талаптарына қарсы жағдайларда iске асыруды енгiзетiн "қапшықтау", дала; базар саудасы; кішкентай сауда нүктелерi құрайды.

Азық-түлiк, сондай-ақ әлеуметтiк қамсыздандыру жүйесiнен тыс формальсыз еңбекпен қамтылу қауiпсiздiгiн жоғарлату мақсатында сауданың ұйымдастырылмаған түрлерiнiң сауданың өте өркениетті нысандарына біртiндеп көшу жөніндегі жағдайлар мен ынталар құру қажет. Рыноктарда сауда нүктелерінің әлеуметтiк танымдылығын арттыру, сауданың әлемдiк нормаларын және ережесін, рыноктық сауданы сауда орталықтарына айналдыра оларға өркениеттi нысан бере қызмет көрсету стандарттарын енгізу қажет.

Өнеркәсiптiк және азаматтық құрылыс объектiлерiнiң қауiпсiздiгiн жоғарлату, объектілердi тұрғызуға құрылыс материалдарын шығыстау нормаларын сақтау жөнiндегі құрылыс ұйымдарына талаптарды күшейту үшiн өңiрлер үшiн белгіленген нормативтік үлестiк көрсеткiштерге сай келетін негiзгi техникалық-экономикалық көрсеткiштерi бар үлгiлi жобалар бойынша әлеуметтік инфрақұрылым объектілерiн салуға мемлекет тапсырысын орындау жүйесiне көшудi жүзеге асыру қажет.

Құрылыстағы формальсыз еңбекпен қамтуды (ең төменгі жалақымен маусымдық және біліктiлiгi төмен жұмысқа көршілес елдерден тiркеусiз адамдарды тартуды) қысқарту жөніндегі шара ретiнде жұмыс күшін импорттауға жалпы республика және оның өңiрлерi бойынша экономикада болып жатқан өзгерістерге жедел жауап беруге мүмкiндiк беретін ерекшелiкке, ауқымдыққа бағытталған квота берудiң жеңiл жүйесiн енгізу ұсынылып отыр.

Қолма-қол есептесуге жолаушы билеттерiн сатудан автоматтандырылғанға біртiндеп көшудi жүзеге асыру қажет.

Қазақстан Республикасы аумағы бойынша автомобильдi тасымалдауларды бірыңғай кешендi бақылауды жүзеге асыру және тиiмділiгін арттыру мақсатында көлiк бекеттерiнiң оңтайлы санын айқындай отырып автотасымалдауларды бақылаудың қолданыстағы жүйесiн жетiлдiру ұсынылып отыр.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Қылмыстық және Әкiмшiлiк кодекстерiне заңсыз табыс алу мақсатында лауазымды тұлғаларға пара беретiн тұлғаларды жауапқа тарту бөлiгiнде өзгерістер мен толықтырулар енгізіледi.

§ 4. Мемлекетке үйлеспейтiн функцияларды рыноктық салаға,

бірiншi кезекте шағын және орта кәсiпкерлiкке беру

Қазақстан Республикасы Президентiнің "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауы Қазақстан халқына жолдауында мемлекеттік кәсiпорындар мен мегахолдингтердiң, ең алдымен iрi мемлекеттік компаниялар мен монополиялардың өздерiне үйлеспейтiн мiндеттерiн шағын және орта бизнеске беру жөнiндегі жұмысты тындыру мәселесi қойылды, бұл Қазақстан Республикасы Үкіметінiң Жалпыұлттық iс-шаралар жоспарын, мемлекеттік кәсiпорындардың қызметтерi түрлерiн түгендеудi өткізуден тұратын Жолдауды iске асыру жөніндегі бөлiгі болып табылады.

Бұл жұмысты өткізу кезiнде шаруашылық субъектілерінiң қарым-рыноктық қатынастарына мемлекет қатысуын азайту негiзгi қағидат болады және мынадай ұстанымдарға негізделетiн болады:

мемлекеттік кәсiпорындардың iс жүзiндегі санын анықтау;

мемлекеттік кәсiпорынның құрылтай құжаттарының iс-жүзiндегі тағайындауларына сәйкес келуiн тексеру;

шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсiпорындарды құру заңдылығын айқындау;

шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсiпорындардың шаруашылық-экономикалық қызметiнiң экономикалық орындылығын және тиiмдiлiгін айқындау;

мемлекеттік кәсiпорындарды бәсекелестiк аясына беру мүмкiндiгi жөнiнде негізделген ұсыныстар дайындау;

мемлекеттік кәсiпорындардың қызметтерi түрлерiне талдау жасау үшiн әдiстемелiк ұсынымдарды әрi қарай әзірлеу.

Жоғарыда баяндалған қағидаттарға сүйене Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік кәсiпорындарды алдын ала талдауды жүргізiлдi, ол ағымдағы жылда-ақ 4892 кәсiпорындардың  iшiнен рыноктық ортаға 1186 немесе 2414-ын беру мүмкiн екендiгiн көрсетедi.

Мемлекетке үйлеспейтiн функцияларды рыноктық салаға, бірiншi кезекте шағын және орта кәсiпкерлiкке беру мақсатында мынадай жұмыстар өткiзiледi:

мемлекеттік кәсiпорындардың және мемлекеттің қатысуы бар акционерлік қоғамдардың қызметтерi түрлерiн талдауды жүзеге асыру үшiн әдiстемелік ұсынымдарды әзірлеу;

тек мемлекеттік органдар, мекемелер және кәсiпорындар атқаратын мемлекеттік функцияларды рыноктық ортаға үйлеспейтiн мемлекеттік функцияларды берудi қоса нақты белгілеу;

мемлекеттік кәсіпорындардың және табиғи монополистердiң, ұлттық компаниялардың құрылтайшы құжаттарын, табиғи монополиялардың субъектiлерiн және оларға еншiлес, тәуелдi және бірлесiп бақыланатын ұйымдарды үйлеспейтiн функцияларын табу тұрығысынан оларды шағын және орта кәсiпкерлiктiң бәсекелес ортасына беру үшiн қызметтерi түрлерiне түгендеу жүргізу;

кейбір акционерлік қоғамдар мен жауапкершілiгi шектеулi серiктестіктердегі мемлекеттің қатысу орындылығына талдау жүргiзу;

кейбір акционерлік қоғамдар мен жауапкершілiгi шектеулі серiктестiктерге қатысу орындылығына талдау жүргiзу;

компанияның қаржы-шаруашылық қызметiнiң жеткiлiктi деңгейде ашықтығын құру;

бірқатар стратегиялық маңызды мемлекеттік компаниялар акцияларының пакеттерін басқаруды арнайы құрылатын мемлекеттік холдинг компаниясына берудi жүзеге асыру;

бәсекелестiк рыногына беруге жататын мемлекеттік кәсiпорындардың және мемлекеттік мекеме болып қайта құрылатын мемлекеттік кәсiпорындардың тiзбесiн айқындау;

мемлекеттік мекеме болып қайта құрылатын мемлекеттік кәсiпорындардың тiзбесiн айқындау;

мемлекеттік кәсiпорындардың қызметiне уәкілеттi мемлекеттік органдар тарапынан бақылауды жүзеге асыру.

§ 5. Кластерлік-желiлік ұстаным негiзiнде өмiр сүруге

қабiлеттi инфрақұрылымдық жүйелердi құруды қамтамасыз ету

Кластерлiк-желiлiк ұстаным. "Кластер" ұғымы экономикалық әдебиетте құнды құрудың бірыңғай тiзбектiгі шеңберiнде бір-бірiмен өзара iс-әрекет жасайтын рыноктық институттар мен тұтынушыларды байланыстыратын өндiрiстiк және/немесе қызмет көрсетушi фирмаларды, технологиялар және ноу-хау құрушыларды аумақтық шоғырландыру базасында қалыптасқан индустриалды кешен ретiнде анықталады.

Кластерлiк-желілік ұстанымның негiзiнде "ұжымдық тиiмдiлiктiң" қағидаты жатыр. Кластерлiк-желiлiк ұстаным: кластер құру (тiк және көлденең интеграция);

ортақ iс мүдделерi негiзiнде фирмааралық кооперация;

икемдi мамандандыру арқылы шағын және орта кәсiпкерлiктiң тұйықталуынан озуға бағытталған.

Тек кластерлiк-желілік ұстаным одан әрi мемлекеттік қолдаудың негiзi болуы және шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiн бірыңғай желiге жалғау арқылы (оның iшiнде өздерi арасында және кластер негiздерiн қалыптастыра) - шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау инфрақұрылымының институттары - қоғамдық үкiметтiк емес ұйымдар - мемлекеттік органдар жанындағы шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау жөніндегі сарапшы кеңесшiлер - iрi жүйе құратын бизнес - билiк органдары "тiзбектiк реакцияны" бастамашылық етуге тиiс.

Кластерлiк-желiлiк ұстаным шағын және орта кәсiпкерлiк кәсiпорындарына өз күштерiн бірiктiру, тұйықталудан озу және фирмааралық кооперацияны дамыту арқылы өз әлеуетiн iске асыруға мүмкiндiк бередi. Тек кластерлiк-желiлiк ұстаным шағын және орта кәсiпкерліктi дамытуда оларды экспорттық рыноктарға шығаруға және сол жерде ұтымды бәсекелесуге жәрдемдеседi.

Бұл мәселенi шешу үшiн ұлттық диаспоралар арасында шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерi жөнiнде ақпаратпен алмасудың тиiмдi тетiгiн құру арқылы Қазақстан Халықтарының Ассамблеясының әлеуетiн тартуға болады, соңында қайтарымды кооперация үшiн база құрылады.

Сондай-ақ озықты технологияларды, инвесторларды тарту, сыртқы рыноктарға шығу жолдарын құру үшiн диаспорлардың тарихи отандармен байланыстарын пайдалану.

Дамушы елдердiң тәжiрибесi фирмааралық кооперация кәсiпорындар бір-бірiне жақын орналасқан және сату рыноктар, инфрақұрылымға қол жетiмдiк, шетелдiк бәсекелер сияқты ортақ iскерлiк мүдделерi бар болған жағдайда орнын табатындығын көрсетедi. Осындай кластерлер шеңберiнде кәсiпорындардың бірлескен бастамалары мүдделi тараптардың өте көп болуы, ресурстарды жинақтаушы технологияларды пайдаланудан ғана өте күштi, өйткенi тiркелген шығындар тараптар, үйлестiру және келiсу күштерi арасында, шетелдiк бәсеке тұлғасы алдында айрықша таратылады.

Бұл мәселенi шешу үшiн қолда бар шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiн қолдау инфрақұрылымын тиiмдi пайдалануды жоғарлату бойынша және инфрақұрылым дамуында функционалдық және аумақтық айырмашылықтарды озу бойынша шаралар қолдану жұмысты жалғастыру және кластерлiк-желiлiк ұстаным негiзiнде шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытудың экономикалық моделiн әзірлеу қажет.

Үлкен қаржы маркетi. "Шағын кәсiпкерлiктi дамыту қоры" акционерлік қоғамы (бұдан әрi - Қор) мемлекеттік қолдаудың жүйеқұраушы элементi ретiнде оның аумақтық бөлiмшелерi жанында, аудандық деңгейдi қоса алғанда және микрокредиттiк ұйымдардың қатысуымен шағын кәсiпкерлiкке көмек көрсету үшiн оның жанында кәсiпкерлiктi қолдау орталықтарын құру (бұдан әрi - орталықтар) арқылы "бір терезе" қағидаты бойынша Үлкен қаржы маркетi болады.

Орталықтар базасында мынадай қызметтер көрсетiледi:

бухгалтерлiк есеп;

салық салу;

құқықтық мәселелер және адвокатура;

шағын кәсiпкерлiк инфрақұрылымын дамытуда ұйымдастырушылық және әдiстемелiк көмек;

оқу өткізу, ақпараттық-талдамалық және кеңестiк қолдау;

экономикалық мәселелер;

қауiпсiздiк техникасы, еңбектi қорғау, өрт қауiпсiздiгi және т.б. мәселелер;

жергiлiктi кәсiпкерлiк қызметке қызмет көрсетулердi жақындату мақсатында елде кәсiпкерлiк дамуының деңгейi және үрдiсi жөнiнде әлеуметтiк зерттеулер бойынша қызметтер көрсетiлетiн болады.

Бұдан кейiн бұл қызметтер рыноктық ортаға берiлетiн болады.

Бұл ретте бухгалтерлiк есеп және салық салу бойынша қызметтердi бухгалтерлiк және салық есептiлiгiн қоса алғанда тәжiрибелi бухгалтерлер орталықтандыра көрсетедi.

Құқықтық кеңестер және адвокатура бойынша қызметтердi өндiрiстiк емес шығыстарды және шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң уақытын барынша азайтуға әкелетiн, өзiне мiндеттердi алғаны үшiн толық материалдық және моральдiк жауап беретiн кәсiби мамандар тобы орталықтандырылған заң қызметi жүзеге асырады.

Бұдан басқа орталықтар қаржылық және құқықтық әдебиеттерi бар кiтапханаларды және шағын кәсiпкерлiк субъектiсi немесе Қаржы супермаркетiнiң клиентi интернет қызметiн, Қордың интернет-каталогын пайдалана алатын, web-сайттарға тапсырыс бере алатын Интернет-орталықтарды ұстайды.

Орталықтар шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне шетелдiк немесе отандық компаниялармен, құрал-жабдықтарды жеткізушілермен, өнiмдi тұтынушылармен және франчайзерлермен байланысты қалыптастыруға жәрдемдеседi.

Мұндай орталықтандырылған алаңдар штаттарында бухгалтерлердi, аудиторларды және заңгерлердi үнемi ұстау бойынша субъектілердiң шектелген қаражатын айтарлықтай үнемдеуге және теңестіре пайдалануға мүмкiндiк бередi.

Жалпы, Қор:

300 микрокредиттік ұйымдарға кредит беру арқылы Қаржы супермаркетiнiң жүрегi болатын микрокредиттiк ұйымдар желісін дамыту;

1-кезеңде 2005 жылы, көбiнесе аудандық орталықтарда және шағын қалаларда 160-қа жуық микрокредиттiк ұйымдар құрылады;

шағын кәсіпкерлiк субъектілеріне екiншi деңгейлi банктер берген кредиттердi кепiлдендiру жүйесiн құру;

Қордың меншіктi қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын лизингтiк операциялар, жобалық қаржыландыру есебiнен кредит беру жүйесiн жетілдiру арқылы кәсiпкерлiкке қаржылық көмек көрсетудi одан әрi жалғастырады.

Қор жеке кәсiпорындарға сапаның халықаралық стандарттарына көшуге жәрдемдеседi және оларды енгізу жөніндегі шығыстардың 50%-ын өтейдi.

Шағын кәсiпкерлiк субъектілерiн жаппай қолдаумен қатар, Қазақстан Республикасының экономикасын әртараптандыру процесiнде маңызды рөл атқара алатын орта бизнес жобаларының айтарлықтай перспективалығын iздеу және таңдау тетiгi құрылады.

Қаржыландыру көзi ретiнде қордың барынша тиiмдi жұмыс iстеу үшiн Қордың кәсiпорындардың қаржылық талдауы, маркетингтік зерттеулер, жобаны инвестициялау алдында дайындау, жобаларды iске асыру, персоналды басқарудың озық жүйелерiне оқыту бойынша қол жетiмдi қызметтер ұсынатын үкiметтік емес ұйымдармен кооперациясы орынды.

Бұл ретте шағын және орта кәсiпкерлiктi мемлекеттік қаржыландыру басымдығы кластерлiк-желiлiк ұстаным негiзiнде шағын және орта бизнесті дамытудың экономикалық моделiн iске асыру шеңберiнде айқындалатын болады.

Микрокредиттiк ұйымдар географиялық қамту және соңғы қарыз алушылардың қаржы қызметтерiнiң әртүрлi нысандарына, микрокредиттеуден бастап жобалық қаржыландыруға және лизингке дейiн қол жетiмдiктi кеңейту саясатын жүзеге асыратын болады. Микрокредиттік ұйымдар желісі және олардың өкілеттiктерi "терең аудандарда" Қаржы супермаркетi бөлiмшесiнiң функциясын жүзеге асыра "бip терезе" қағидатын республиканың алыстаған өңiрлерiнде жүзеге асыратын болады. Бұдан әрi, микрокредиттiк ұйымдар желісі әртүрлi қаржы институттарымен, оның iшiнде екiншi деңгейдегi банктермен өзара iс-әрекет есебiнен қызметтердi кеңейтетiн болады.

Микрокредиттiк ұйымдарды құру шағын кәсiпкерлiкке кредит берудi жүзеге асыратын қаржы институттарының халықаралық қаржы институттарының қаржы ресурстарына (Дүниежүзiлiк Банк, Еуропа Қайта Құру және Даму Банкi, Азия Даму Банкi, Ислам Даму Банкi және т.б.) қол жетiмдiгiн кеңейтедi қаржы институттарына қолдау көрсету (рәсiмдердi жеңiлдету, капиталдар жетiмдiгi көрсеткiшiн азайту) жолымен жүзеге асырылады;

Құқықтық ақпарат кабинеттерi.

Кабинеттер жергiлiктi атқарушы органдармен және Әдiлет министрлiгінiң өңiрлердегi аумақтық органдарымен бірлесе отырып "жалғыз терезе" қағидаты бойынша құрылады және олар:

кәсiпкерлiк қызмет орындарына қызметтi жақындату мақсатында "құқықтық ақпарат кабинеттерiн" құру арқылы кәсiпкерлiк субъектiлерінің құқықтық ақпараттандырылуын жоғарлату жөнiндегі жұмыстарды;

одан әрi ақпараттың бәсекеге қабiлеттігін және оның қызметiн талдау жөніндегі кеңестерге берумен республиканың аудандары және қалалары бойынша көрсетiлетiн қызметтер сапасын, санын, қол жетiмдiгiн бағалауды жүзеге асыру үшiн шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау инфрақұрылымының субъектiлерi қызметтерiне жыл сайынға мониторингтар жүргiзiлетiн болады.

Мемлекеттің жеке сектормен өзара iс-әрекетінiң түбірiнен жаңа идеологиясын құру бөлігінде.

Мемлекеттің атқарушы билігінiң саясатты шешiмдер қабылдау билiктiң орталық органдарына, ал iске асырушылық тиiстi Комитеттерге және жергiлiктi атқарушы органдарға кейiннен жүктелетiн өткiзілген әкiмшiлiк реформасына байланысты. Билiк пен бизнес-қоғамдастықтардың өзара қатынасының моделi де реформалауды талап етедi.

Өңiрлiк деңгейде:

жергiлiктi атқарушы органдары жанында қызмет ететiн шағын және орта бизнестi қолдау жөнiндегі сарапшы кеңестер кәсiпкерлiк, оның iшiнде шағын және орта кәсiпкерлiктiң бастамаларын қолдауда негiзгi рөлдi берумен түбірiнен жаңа деңгейге шығарылады.

Жергілiктi атқарушы органдары жанындағы шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау жөніндегі сарапшы кеңестер орта мерзiмдi перспективада Бәсекелестікке қабiлеттiлiк жөніндегі кеңестерге қайта құрылулары тиiс, яғни олар қалыптасқан жағдайды талдау мен сараптаумен айналыспай, шағын және орта кәсiпкерлiк алдында тұрған мәселенi шешетiн болады.

Орталық атқарушы органдар деңгейiнде:

Акредиттелген салалық кәсiпкерлер қауымдастығының өкiлдерiнің қатысуымен орталық атқарушы органдар жанынан сарапшы кеңестерi құрылады. Одан әрi акредиттелмеген қауымдастықтарының қатысуымен кәсiпкерлердiң жалпы ұлттық одағы құрылады.

Республикалық деңгейде:

Кәсiпкерлердiң жалпыұлттық одағының атқарушы органы Қазақстан Республикасы Президентi жанындағы Iскер адамдар кеңесi болады, оның жұмыс органы өңiрлiк Бәсекеге қабілеттiлiк жөнiндегі кеңестерден, Шағын және орта кәсiпкерлiкті дамыту және қолдау мәселелерi жөніндегі комиссиядан, Мемлекеттік органдар жанындағы шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау жөнiндегі сарапшы кеңестерден, қоғамдық үкiметтiк емес ұйымдардан ұсыныстарды, жалпы саясатты қалыптастыратын мәселелердің жүйелiк құрылымына трансформалай отырып жинақтайтын кәсіпкерлiк мәселелерi жөнiндегі мемлекеттік уәкілеттi орган бірлесе отыра болады.

Шағын және орта кәсiпкерлiк дамуына жауапкершіліктің орталық деңгейден өңiрлiк деңгейлерге ауысуын қамтамасыз ету қажет. Осындай ауысудың шеңберінде шағын және орта кәсiпкерлiктi қолдау жөніндегі негiзгi миссия жергілiкті атқарушы органдарда болады. Қазақстан Республикасының Үкіметі бұл ретте үйлестiретiн рөлдi басты түрде жүзеге асыратын болады.

Мемлекеттің жеке сектормен өзара iс-әрекетiнiң түбірiнен жаңа идеологиясы мынадай түрде құрылатын болады.

Бәсекеге қабiлеттiлiк жөніндегі кеңестер бизнес ортаның ұсыныстарын топтастырады және оларды Қазақстан Республикасы Президентi жанындағы Iскер адамдар кеңеске ұсынады. Iскер адамдар кеңесi Орталық атқарушы органдар жанындағы сарапшы кеңестердiң ұсыныстарын топтастырады және шешiмдер қабылдаудың нақты тетiктерiн пысықтайды.

Iскер адамдар кеңесiнiң жұмысының тиiмдiлігін жоғарлату мақсатында Үкiметке енгiзілген кәсiпкерлiк мәселелерi жөніндегі мемлекеттік органдар әзiрлеген нормативтiк құқықтық актілердiң жобалары бойынша кеңестер өткiзiлетiн болады.

Бәсекеге қабілеттiлiк кеңесi және Қаржы супермаркеттерi арқылы шешiм қабылдау жағдайда шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерiне жеткiзiледi.

Шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытудағы Ұлттық компаниялардың қатысуын атап кету қажет. Үкiмет оларды дамыту Жоспарларын бекіту кезiнде шағын кәсіпкерлiктiң инфрақұрылымдық жобаларына Ұлттық компанияларды мiндеттi тарту көзделедi, бұл өңiрлерде шағын және орта бизнестің дамуына алғы шарттар құрады.

Бұл шағын және орта кәсiпкерлiктi Ұлттық компаниялар iске асыратын iрi ауқымды жобаларға беру және тартудың өзiнше мысалы болады.

Осылай "Қазатомөнеркәсiп" ұлттық компаниясы мынадай жұмысты ұйымдастырды.

"Қазатомөнеркәсiп - Демеу" коммерциялық емес ұйымы (бұдан әрi - Компания) "Қазатомөнеркәсiп" ЖАҚ ҰК-ның директорлары кеңесiнiң шешіміне сәйкес, елдi мекендерге тұрып жатқан персоналдың өмiрi сапасын жоғарлату арқылы "Қазатомөнеркәсiп" ҰК-ның қалашықты кәсiпорындарында мамандарды тарту және ұстап қалудың стратегиялық мәселелерiн шешу үшiн құрылды.

Компания өз миссиясын кәсiпорын қызметкерлерi және олардың Таукент, Шиелi, Қыземшек кенттерiнде тұратын жанұялары үшiн лайық өмiр жағдайларын құруда көрiп тұр, осыған байланысты, қазiргi уақытта Компания осы кенттерде шағын және орта бизнестi дамыту бағдарламаларын әзiрлеп, iске асырып жатыр.

Барлық жоғарыда көрсетілген шаралар шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне бәсекеге қабiлеттiктерiн, сондай-ақ Қазақстанның бәсекеге қабiлеттігін жоғарлатуға көмектеседi.

§ 6. Кәсiпкерлiктiң инновациялық экономикаға қатысуы

2015 жылға дейiнгі индустриалдық-инновациялық стратегияны тиiмдi iске асыру және оған шағын және орта кәсiпкерлiк субъектiлерінің барынша көбірек қатысуы мақсатында инновациялық жобаларды iске асырудың алғы шарттары құрылады, оның негiзi отандық және шетелдiк ғылым әлеуетiн пайдалану негiзiнде бәсекеге қабiлеттi соңғы өнім құруды қамтамасыз ететiн ашық үлгiдегі жаңа инновациялық жүйе болады.

Жаңа инновациялық жүйе ғылыми әлеуеттi дамытады, көпдеңгейлi инновациялық инфрақұрылымды қалыптастырады, берiлетiн гранттар түрлерiн кеңейту және венчурлiк қорларды құру бөлігінде қаржы инфрақұрылымдарының элементтерiн және тетiктерiн дамытады.

Осы бастамаларды ұтымды iске асыру үшiн Ұлттық инновациялық Қордың өсу әлеуетi жоғары жобаларды iске асыруға шағын және орта кәсiпкерлiктi тарту жөніндегі рөлi жандандырылады. Бұл іс-шаралар шетелдiк венчурлiк қорларды тартумен венчурлiк инвестициялау арқылы iске асырылады, бұл озықты шетелдiк тәжiрибенi алуды қамтамасыз етуi керек.

Технологиялық бизнес инкубаторларды - технологиялық инновацияларды құратын және iске асыратын және оларға консалтингтiк, заңгерлік, лизингтік және өзге де қызметтер көрсететiн арнаулы пысықталған жеке және заңды тұлғаларды өз алаңдарында белгiлi бір мерзімге орналастыратын құрылымдарды құру.

Коммерциялық тиiм жағынан әлеуеттi перспективалы болып табылатын жаңа технологияларды, тауарларды, жұмыстар мен қызметтердi құруға бағытталған қолданбалы ғылыми зерттеулiк және тәжiрибелi конструкторлық әзiрлемелердiң гранттарын беру жүйесi қайта қаралады.

Мынадай гранттардың нысандары қайта қаралады:

шағын гранттар - ғылыми зерттеулік және тәжiрибелi конструкторлық әзiрлемелердi өткізу үшiн 7,2 млн. теңгеден (55 мың АҚШ доллары) кем емес сомаға тартылатын;

жоба алдындағы гранттар - құжаттардың толық пакетiн дайындау үшін (ТЭН, бизнес жоспар және т.б.) 650 мың теңгеден кем емес (5 мың АҚШ доллары);

үлкен гранттар - зерттеулердi аяқтау және пайдалы моделге немесе ойлап шығаруға жеткізу үшiн 33 млн. теңгеден кем емес (250 мың АҚШ доллары);

патенттеу үшін гранттар - шетелдегі патенттi рәсімдеу үшiн 13,2 млн. теңгеден кем емес (100 мың АҚШ доллары) сомаға.

2005-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Ұлттық инновациялық жүйесiн қалыптастыру және дамыту жөніндегі Бағдарлама шеңберiнде ұлттық технологиялық парктердi, ақпараттық аймақтарды, ядролық технологиялар мен биотехнологиялар аймақтарын, жаңа материалдар паркін, мұнай-химиялық технопарктi құру көзделедi.

6. Қажеттi ресурстар және қаржыландыру көздерi

2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерінiң бастамаларын қолдау жөнiндегі жеделдетілген шаралар бағдарламасын қаржылық қамтамасыз ету көрсетілген мақсаттарға көзделіп жыл сайын бекітілетін республикалық бюджет қаражаты шегiнде және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбайтын көздер есебiнен жүзеге асырылатын болады.

Осы Бағдарламада баяндалған жеделдетiлген шараларды iске асыру үшiн 2005 жылы республикалық бюджеттен 11181,12 млн. теңге, 2006 жылы - 10215,12 млн. теңге, 2007 жылы - 10000,0 млн. теңге бөлiнедi.

Бұл ретте мемлекеттік бюджеттен қаржыландыру мөлшерi белгiленген тәртiппен тиiстi жылдың бюджетiн қалыптастыру және нақтылау кезiнде жыл сайын нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру нәтижесiнде:

2005-2006 жылдары Қазақстан Республикасының бірқатар заңнамалық кесiмдер әзiрленедi және қабылданады;

2005 жылы шағын және орта кәсiпкерлiк саласындағы мемлекеттік органдардың бақылау және қадағалау функцияларын қысқарту және жүйелендiру жөнiнде шаралар қабылданады;

2005 жылы кластерлiк-желілік ұстаным негізiнде шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытудың экономикалық моделi әзiрленедi;

2005 жылы Үлкен қаржы маркетi құрылады;

2005 жылдың бастапқы кезеңiнде негiзiнен аудан орталықтары мен шағын қалаларда 160 микрокредиттік ұйымдар құрылады;

2005-2006 жылдары мемлекет қатысатын кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың бейінді емес функцияларын нарықтық ортаға, бірiншi кезекте шағын және орта кәсiпкерлiкке кезең-кезеңiмен беру жүргiзіледi;

үш жыл iшiнде шағын және орта бизнес субъектiлерiне кредит беру 95 млрд. теңгеге дейiн ұлғаяды;

жалпы мемлекеттің жеке сектормен өзара iс-әрекетінiң жаңа идеологиясы құрылады.

ҚР Үкіметінің 2005.17.10. № 1040 (бұр.ред.қара); 2006.04.07. № 572 (бұр.ред.қара) қаулыларымен 8 бөлім өзгертілді

8. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында

шағын және орта кәсiпкерлiк субъектілерінің бастамаларын

қолдау жөніндегі жеделдетілген шаралар бағдарламасын

iске асыру жөніндегі iс-шаралар жоспары

Ескерту:

* - iс-шаралар қолданыстағы Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2004-2006 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасын iске асыру жөніндегі iс-шаралар жоспарынан;

** - тиiсті жылға республикалық бюджеттi қалыптастырған кезде жыл сайын нақтыланатын қаржыландыру мөлшерлерi

Ескерту: әрiптi аббревиатуралардың толық жазылуы

IIМ - Iшкi iстер министрлігі

ИСМ - Индустрия және сауда министрлігі

МАСМ  - Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігі

БҒМ - Білім және ғылым министрлігі

ККM - Көлiк және коммуникация министрлігі

Еңбекминi - Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлігі

Қаржыминi - Қаржы министрлігі

ЭБЖМ - Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі

Әдiлетминi - Әдiлет министрлігі

ЭМРМ - Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі

АБА - Ақпараттандыру және байланыс агенттігi

ЖРА - Жер ресурстарын басқару агенттігі

ТМРА - Табиғи монополияларды реттеу агенттігi

СА - Статистика агенттігі

ЭҚСЖҚКА - Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігi

ҚНҚҰРҚА - Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі

ҰБ - Ұлттық Банк

ШКДҚ - Шағын кәсіпкерлiкті дамыту қоры

АҚШҚҚҚ - Ауылшаруашылығын қаржылық қолдау қоры