ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ЗАҢЫ
Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді
барынша азайту, қарыз алушылардың құқтарын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық
іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
Осы Заңды іске асыру шаралары туралы Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2024 жылғы 2 шілдедегі № 95-ө Өкімін қараңыз
1-бап. Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:
1. 1999 жылғы 1 шілдедегі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне (Ерекше бөлім):
1) 718-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың қарыз алушыларының құқықтарын қорғау Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тəртіппен есептелетін жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің шекті мөлшерлерін белгілеу арқылы қамтамасыз етіледі.
Банктік қарыздар мен микрокредиттер бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің шекті мөлшерлері қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның жəне Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің бірлескен нормативтік құқықтық актісінде айқындалады.»;
2) 728-бап мынадай мазмұндағы төртінші бөлікпен толықтырылсын:
«Тұтынушылық банктік қарыздың жəне тұтынушылық микрокредиттің ерекшеліктері Қазақстан Республикасының банк заңнамасында жəне Қазақстан Республикасының микроқаржылық қызмет туралы заңнамасында айқындалады.»;
3) 740-баптың 1-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Азаматтардың жəне заңды тұлғалардың банктік шоттардағы ақшаcына тек қана сот актілері негізінде соттар жəне сот орындаушыларының прокурор санкциялаған қаулылары не аумақтық əділет органдарының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған қаулылары негізінде сот орындаушылары Қазақстан Республикасының қылмыстық-процестік жəне азаматтық процестік заңнамасында жəне Қазақстан Республикасының атқарушылық іс жүргізу жəне сот орындаушыларының мəртебесі туралы заңнамасында белгіленген тəртіппен жəне негіздер бойынша тыйым салуы мүмкін.».
2-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
2. 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне:
1) 53-баптың 1-тармағы 1) тармақшасының жиырмасыншы абзацы алып тасталсын;
2) 62-баптың 3-тармағының төртінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты, Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты, Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі, Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Аппараты, Қазақстан Республикасы Президентінің Іс Басқармасы, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметі, Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппараты, Материалдық-техникалық қамтамасыз ету басқармасы, Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталығы, Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы, Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті, Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы, Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау жəне реформалар агенттігі, Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу жəне дамыту агенттігі, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың ревизиялық комиссиялары, мəслихаттардың аппараттары жəне жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдар мемлекеттік органдардың даму жоспарларын əзірлемейді.»;
3) 5-бөлімнің тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:
«5-бөлім. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкін, оның ведомстволарын жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебінің жəне қаржылық есептілігінің жүйесі».
3-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
3. 2015 жылғы 29 қазандағы Қазақстан Республикасының Кəсіпкерлік кодексіне:
169-1-баптың 2-тармағының 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін, оның ведомстволарын жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, мемлекеттік органдар, мемлекеттік мекемелер;».
4. «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» 1995 жылғы 30 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына:
екінші бөлікте:
мынадай мазмұндағы 48-1) тармақшамен толықтырылсын:
«48-1) қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган əзірлейтін банктік қарыздар мен микрокредиттер бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің шекті мөлшерлерін айқындау туралы бірлескен нормативтік құқықтық актіні;»;
4-тармақтың алтыншы - тоғызыншы абзацтары 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
75) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«75) Қазақстан Ұлттық Банкінің, оның ведомстволарының, оның құрылымына кіретін ұйымдардың жəне дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу жəне одан да көп пайызы Қазақстанның Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғалардың, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның тауарларды, жұмыстарды жəне көрсетілетін қызметтерді иеленуі қағидаларын;»;
үшінші бөлік мынадай мазмұндағы 20-1) тармақшамен толықтырылсын:
«20-1) қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның қызметін қаржыландыру туралы шешім қабылдайды;».
5. «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» 1995 жылғы 31 тамыздағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 2-бап мынадай мазмұндағы 1-1) жəне 15) тармақшалармен толықтырылсын:
«1-1) банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы - сауда-саттық өткізу үшін қатысушыларға инфрақұрылымды қамтамасыз ететін, «Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау жəне қадағалау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес қолданылатын интернет-ресурс;»;
«15) тұтынушылық банктік қарыз - ипотекалық тұрғын үй қарызы (ипотекалық қарыз) болып табылмайтын, жеке тұлғаға тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алуға жəне (немесе) кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес өзге де мақсаттарға берілетін банктік қарыз.»;
2) 8-бапта:
7-1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«7-1. Банк банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңында сауда-саттық өткізу арқылы мынадай мүлікті:
бұрын банктік қарыз шарты бойынша міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету болып табылған, оған өндіріп алуды қолдану нəтижесінде банктің меншігіне өткен кепіл мүлкін;
банктің банктік қарыз шарты бойынша міндеттемені орындаудың орнына бас тарту төлемін алуы нəтижесінде банктің меншігіне түскен мүлікті өткізуге міндетті.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген талап осы баптың 9-тармағының 14) тармақшасына сəйкес банк сатып алу шартымен жалға берген тұрғынжайға қолданылмайды.
Банк:
өткізу мерзімі Қазақстан Республикасының Жер кодексінде көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып айқындалатын жер учаскесін;
осы баптың 9-тармағының 14) тармақшасына сəйкес банк сатып алу шартынсыз жалға берген, өткізу мерзімі жалдау мерзіміне мөлшерлес ұзартылатын тұрғынжайды қоспағанда, осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мүлікті банктің меншігіне өткен күнінен бастап үш жыл ішінде өткізуге тиіс.
Осы тармақтың бірінші, екінші жəне үшінші бөліктерінде белгіленген талаптар банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға жəне бас банктің күмəнді жəне үмітсіз активтерін иеленетін банктердің еншілес ұйымдарына қолданылады.
Осы тармақтың талаптары осы баптың 7-тармағында көзделген заңды тұлғалардың акциялары немесе жарғылық капиталдарына қатысу үлестері банктердің меншігіне өткен жағдайларға қолданылмайды.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мүлік сауда-саттық өтпеді деп танылған жағдайда уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде бекітілген банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңында сауда-саттық өткізу қағидаларына сəйкес тікелей атаулы сату арқылы өткізілуі мүмкін.»;
9-тармақта:
7) тармақша «мүлікті» деген сөзден кейін «жəне банктік қарыз шарты бойынша міндеттемені орындаудың орнына бас тарту төлемі түрінде алынған мүлікті» деген сөздермен толықтырылсын;
5-тармақтың 2) тармақшасының он бесінші - жиырмасыншы абзацтары 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
мынадай мазмұндағы 9-2) тармақшамен толықтырылсын:
9-2) орталық депозитарийде депоненттің атына ашылған депонент шотын (шоттарын) басқару жөніндегі қызметтерді көрсетумен;»;
14) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«14) банктің меншігіне өткен тұрғынжайды мүліктік жалдау (жалға беру) шарты негізінде, оның ішінде сатып алу шартымен жалға берумен айналысуға құқылы.
«Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын, ипотекалық тұрғын үй қарызы (ипотекалық қарыз) шарты бойынша міндеттемелерді орындамауына немесе тиісінше орындамауына байланысты өндіріп алуды қолдану не ипотекалық тұрғын үй қарызы (ипотекалық қарыз) шарты бойынша кепіл ретінде болған тұрғынжай түрінде бас тарту төлемін беруі нəтижесінде тұрғынжайы банктің меншігіне өткен жеке тұлғалар ғана осы тармақшаның бірінші бөлігінде көрсетілген тұрғынжайды жалға алушылар ретінде бола алады;»;
15) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«15) Қазақстан Республикасының жобалық қаржыландыру жəне секьюритилендіру туралы заңнамасына сəйкес синдикатталған қаржыландыруға қатысуға жəне (немесе) банк-агенттің жəне (немесе) кепілді басқарушының функцияларын орындауға құқылы.»;
3) 9-бап мынадай мазмұндағы 1-1-тармақпен толықтырылсын:
«1-1. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым банктік қарыз немесе салым бойынша сыйақы шамалары туралы ақпаратты қамтитын жарнаманы тарату жəне (немесе) орналастыру кезінде анық, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі сыйақы мөлшерлемесін көрсетуге міндетті.
Банктік қарыз немесе салым бойынша сыйақы шамалары туралы ақпаратты қамтитын жарнаманы тарату, соның ішінде оны жариялау кезінде жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі қаріптері басқа сыйақы мөлшерлемелерімен бірдей көлемдегі жəне ресімдеу стиліндегі нысанда цифрлармен көрсетіледі. Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін осы жарнамада өзге ақпаратты көрсету кезінде пайдаланылатын қаріптен кіші қаріппен көрсетуге жол берілмейді.»;
5-тармақтың 4) тармақшасы 2024 ж. 20 маусымнан бастап қолданысқа енгізілді
4) 17-1-бапта:
5-тармақтың 4) тармақшасындағы «Бейрезидент - жеке тұлғалар мінсіз іскерлік беделін растау үшін өздері азаматы болып табылатын елдің, ал азаматтағы жоқ адамдар - өздері тұрақты тұратын елдің тиісті мемлекеттік органы берген алынбаған немесе жойылмаған сотталғандығының жоқ екенін растайтын құжатты ұсынады (көрсетілген құжатты беру күні өтініш берілген күннің алдындағы үш айдан аспауға тиіс);» деген сөздер «Өтініш берушінің Қазақстан Республикасының бейрезиденттері болып табылатын басшы қызметкерлері бойынша, өтініш беруші уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде көзделген нысан бойынша олардың мінсіз іскерлік беделін растайтын мəліметтерді ұсынады;» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 9-1-тармақпен толықтырылсын:
«9-1. Осы баптың рейтингтік агенттіктердің бірінің талап етілетін ең төменгі рейтингісінің жəне уəкілетті орган мен шет мемлекеттің тиісті қадағалау органы арасында ақпарат алмасу туралы келісімнің болуы жөніндегі талаптары өтініш берушінің - Қазақстан Республикасының бейрезидент - қаржы ұйымының ұлттық басқарушы холдингтен Қазақстан Республикасының резидент-банкі акцияларының жүз пайызын сатып алуы жағдайларына қолданылмайды.»;
5-тармақтың 5) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
5) 20-бапта:
3-тармақтың 2) тармақшасы алтыншы абзацындағы «саласында осы бапта белгіленген еңбек өтілі жоқ;» деген сөздер «саласында;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы жетінші жəне сегізінші абзацтармен толықтырылсын:
«жəне (немесе) экономика, қаржы немесе мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау салаларында мемлекеттік саясатты қалыптастыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік саяси қызметшілер лауазымдарында;
жəне (немесе) ұлттық басқарушы холдингте, Қазақстанның Даму Банкінде, жеке кəсіпкерлікті дамытудың арнаулы қорында, тікелей инвестициялар нарығын дамытуды жүзеге асыратын ұлттық басқарушы холдингтің еншілес ұйымында осы баптың 5-1-тармағының 3-2) тармақшасында көзделген лауазымдарда осы бапта белгіленген еңбек өтілі жоқ;»;
5-1-тармақ мынадай мазмұндағы 3-1) жəне 3-2) тармақшалармен толықтырылсын:
«3-1) экономика, қаржы немесе мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау салаларында мемлекеттік саясатты қалыптастыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік саяси қызметшінің;
3-2) ұлттық басқарушы холдингтің, Қазақстан Даму Банкінің, жеке кəсіпкерлікті дамытудың арнаулы қорының, тікелей инвестициялар нарығын дамытуды жүзеге асыратын ұлттық басқарушы холдингтің еншілес ұйымының басқару органының басшысы мен мүшелерінің, атқарушы органы басшысының, оның орынбасарының жəне мүшелерінің;»;
5-тармақтың 6) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
6) 30-баптың 13-тармағында:
екінші бөлік алып тасталсын;
үшінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«Осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген шарттан басқа, жеке тұлғадан бір жүз жиырма мың АҚШ доллары баламасына тең сомадан төмен болмайтын салымды қабылдау Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктері филиалдарының осы баптың 2-тармағының 2) тармақшасында көзделген банк операцияларын жүргізу шарты болып табылады.»;
7) 34-бапта:
3-тармақта:
екінші бөліктің бесінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
5-тармақтың 7) тармақшасының төртінші абзацының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
«банктік қарыз шарты бойынша төлемдерді кейінге қалдыру, оның ішінде мерзімді əскери қызмет өткеру мерзімін жəне ол аяқталғаннан кейінгі 60 күнді қамтитын кезеңге кейінге қалдыру жəне (немесе) ұзарту;»;».
5-тармақтың 7) тармақшасының бесінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
төртінші бөлік «банктік қарыз шартында көзделген тəртіппен» деген сөздерден кейін «, сондай-ақ «Төлемдер жəне төлем жүйелері туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген сəйкестендіру құралдарын қолдану арқылы банкке, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға қарыз алушы - жеке тұлғаны сəйкестендіруді жүзеге асыру мүмкіндігін беретін ақпараттандыру объектілері (бұдан əрі - ақпараттандыру объектілері) арқылы» деген сөздермен толықтырылсын;
мынадай мазмұндағы бесінші бөлікпен толықтырылсын:
«Банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның қарыз бойынша ай сайынғы төлемдерді ұлғайтпай, банктік қарыз шарты бойынша төлемдерді кейінге қалдыруды жəне (немесе) бөліп төлеуді ұсынуы қарыз алушының келісімі болған кезде жүзеге асырылады.»;
5-тармақтың 7) тармақшасының сегізінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
бесінші бөліктегі «банктік қарыз шартында көзделген тəртіппен» деген сөздер «банктік қарыз шартында көзделген тəртіппен, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 3-2-тармақпен толықтырылсын:
5-тармақтың 7) тармақшасының оныншы - он екінші абзацтарының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
«3-2. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым банктік қарыз шарты бойынша уəкілетті орган айқындаған тəртіппен қарыз бойынша сыйақыны есепке жазбай, мерзімді əскери қызметтегі əскери қызметшілерге мерзімді əскери қызмет өткеру мерзімін жəне ол аяқталғаннан кейінгі 60 күнді қамтитын кезеңге негізгі борыш пен сыйақы бойынша төлемді кейінге қалдыруды ұсынуға міндетті.
Мерзімді əскери қызметке шақырылған əскери қызметшілер, сондай-ақ оларды қызметтен шығару, оларда банктік қарыздың болуы не болмауы, ол бойынша төлемді кейінге қалдырудың ұсынылуы туралы мəліметтерді алмасу Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігімен келісу бойынша уəкілетті орган айқындаған тəртіппен мемлекеттік органдардың жəне банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың ақпараттық жүйелерінің өзара іс-қимылын қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.
Осы тармақтың екінші бөлігінде көзделген жағдайларда дербес деректерді жинау, өңдеу жəне пайдалану Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес жүзеге асырылады.»;
5-тармақтың 7) тармақшасының он үшінші - жиырма бесінші абзацтары 2024 ж. 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілді
5-1-тармақта:
«Адам» деген сөз «Жеке тұлға» деген сөздермен ауыстырылсын;
«электрондық үкімет» веб-порталы арқылы» деген сөздер «кредиттік бюрода не «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы тегін» деген сөздермен ауыстырылсын;
5-2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«5.2. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым банктік қарыз беру туралы шешім қабылданғанға дейін алған жеке тұлғаның кредиттік есебінде оның банктік қарыз алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның оған банктік қарыздар беруіне тыйым салынады.
Банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның жеке тұлғаға жұбайының (зайыбының) келісімінсіз банктік қарыздар беруіне тыйым салынады, келісімді алу тəртібі жəне келісім қажет болатын банктік қарыздың ең төмен мөлшері уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалады.
Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым клиент-жеке тұлғаның кредиттік есебінде оның банктік қарыз алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде, сондай-ақ жұбайының (зайыбының) келісімінсіз банктік қарыз берген жағдайда, банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым жеке тұлғадан осындай банктік қарыз бойынша міндеттемелерді орындауды талап етуге құқылы емес.
Жеке тұлғаның банктік қарыз алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде оған банктік қарыз беруге тыйым салу жеке тұлғаның банктік қарызы бойынша берешегін өтеу мақсатында немесе республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген айлық есептік көрсеткіштің жетпіс бес еселенген мөлшерінен аспайтын мөлшерде төлем картасы бойынша белгіленген кредиттік лимит шеңберінде банктік қарыз беру жағдайларына қолданылмайды.
Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген, жеке тұлғаның кредиттік есебінде оның банктік қарыз алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде, сондай-ақ жұбайының (зайыбының) келісімінсіз банктік қарыз беру фактісі анықталған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей, мынадай шараларды қабылдайды:
клиенттің осындай банктік қарыз бойынша берешегін есептен шығару туралы шешім қабылдайды;
клиенттің осындай банктік қарызы бойынша берешекті өндіріп алуды жəне талап-арыз жұмысын тоқтатады;
осындай банктік қарыз бойынша ақпарат туралы жазбаларды жою арқылы клиенттің кредиттік бюролардағы кредиттік тарихына түзетулер енгізеді;
осындай банктік қарыз бойынша сыйақының жəне (немесе) тұрақсыздық айыбының бұрын ұсталған (төленген) сомаларын клиентке қайтаруды жүзеге асырады.»;
мынадай мазмұндағы 5-3, 5-4, 5-5 жəне 15-тармақтармен толықтырылсын:
5-тармақтың 2) тармақшасының жиырма жетінші, жиырма сегізінші абзацтары 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
«5-3. Банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның банктік қарыз жəне (немесе) микрокредит бойынша күнтізбелік тоқсан күннен астам мерзімі өткен берешегі бар жеке тұлғаға кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз беруіне тыйым салынады.
Бұл тыйым жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарызын жəне (немесе) микрокредитін өтеу мақсатында сыйақы мөлшерлемесін жəне (немесе) мерзімді төлемдер мөлшерін азайту жағына қарай өзгертуді жəне (немесе) тұрақсыздық айыбын (айыппұлды, өсімпұлды) азайту жағына қарай өзгертуді немесе толық жоюды көздейтін жақсарту талаптарында банктік қарыз беру жағдайларына қолданылмайды.
5-4. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым сомасы уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген талаптарға сай келмейтін тұтынушылық банктік қарыз беруге құқылы емес.
5-5. Банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның жеке тұлғаны биометриялық сəйкестендіруді жүргізбей онымен Интернет арқылы банктік қарыз шартын жасасуына тыйым салынады, оны жүргізу тəртібін уəкілетті орган айқындайды.»;
5-тармақтың 7) тармақшасының отыз бірінші - отыз бесінші абзацтарының күші осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін сот актілері заңды күшіне енген құқықтық қатынастарға қолданылады
«15. Банк құпиясын құрайтын ақпаратқа құқыққа сыйымсыз қол жеткізілгені, оның құқыққа сыйымсыз өзгертілгені, үшінші тұлғалар тарапынан құқыққа сыйымсыз əрекеттердің не жеке тұлғалардың банктік қарыздарымен өзге де заңсыз (алаяқтық) əрекеттердің жүзеге асырылғаны анықталған кезден бастап банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым екі жұмыс күні ішінде осындай əрекеттердің себептері мен салдарын жою үшін шаралар қабылдайды, сондай-ақ бұл туралы клиентке жəне уəкілетті органға бір жұмыс күні ішінде хабар береді.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексіне сəйкес құқық қорғау органдары енгізген (шығарған) қылмыстық құқық бұзушылық жасауға ықпал еткен мəн-жайларды жою жөніндегі шараларды қабылдау туралы ұсынымның не қарыз алушы-жеке тұлғаны жəбірленуші деп тану туралы қаулының негізінде банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым күнтізбелік үш күннен кешіктірмей:
клиенттің осындай банктік қарызы бойынша берешекті өндіріп алуды жəне талап-арыз жұмысын тоқтата тұрады;
клиенттің осындай банктік қарызы бойынша сыйақы жəне (немесе) тұрақсыздық айыбын есепке жазуды тоқтата тұрады.
Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым клиенттің қатысуынсыз алаяқтық тəсілмен банктік қарызды ресімдеу фактісі анықталған, заңды күшіне енген сот актісін алған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей, клиенттің банктік қарыз бойынша берешегін есептен шығару туралы шешімді, сондай-ақ осындай банктік қарыз бойынша бұрын ұсталған (төленген) сомаларды клиентке қайтару жөніндегі шараларды қабылдайды.»;
5-тармақтың 8) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
8) 34-1-бап мынадай мазмұндағы 11, 12, 13 жəне 14-тармақтармен толықтырылсын:
«11. Тұрғынжай банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның меншігіне өткен жəне (немесе) тұрғынжай акт бойынша берілген жəне «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын кепіл беруші - жеке тұлғаның меншігінде өзге тұрғынжай болмаған жағдайларда, осындай тұрғынжай банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның меншігіне өткен күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде банкке, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға өзіне осы тұрғынжайды жалға беру, соның ішінде оны сатып алу шартымен жалға беру туралы өтінішпен жүгінуге құқылы.
12. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым осы баптың 11-тармағында көзделген өтінішті алған күннен кейін күнтізбелік он бес күн ішінде оны қарайды жəне жеке тұлғаға мынадай шешімдердің бірі туралы:
1) сатып алу шартымен немесе онсыз тұрғын үйді мүліктік жалдау (жалға алу) шартын жасасуға келісетіні туралы;
2) осы Заңда белгіленген негіздер бойынша мүліктік жалдау (жалға алу) шартын жасасудан бас тарту себептерінің уəжді негіздемесін көрсете отырып, осындай шарт жасасудан бас тартатыны туралы хабарлайды.
13. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым мынадай жағдайларда:
1) өтініш беруші халықтың əлеуметтік жағынан осал топтары санатына жататыны жөнінде анық емес мəліметтерді ұсынған;
2) өтініш беруші кіріс көздерінің болмауына байланысты жалға алу ақысын төлей алмайтын;
3) өтініш берушінің банкроттығы;
4) өтініш берушінің меншік құқығында тұрғын үйі болған жағдайларда, осы баптың 11-тармағында көзделген өтініш бойынша мүліктік жалдау (жалға алу) шартын жасасудан бас тартуға құқылы.
14. Мүліктік жалдау (жалға алу) шарты тұрғынжайды сатып алу шартымен жасалған жағдайда тұрғынжайға меншік құқығы жалға алушы жалға алу бойынша соңғы төлемді не тұрғынжайдың мүліктік жалдау (жалға алу) шартында айқындалған құнын толық мерзімінен бұрын өтеуді жүзеге асырғаннан кейін жалға алушыға ресімделеді.
Жалға алушы мүліктік жалдау (жалға алу) шарты бойынша міндеттемелерді қатарынан күнтізбелік тоқсан күннен астам мерзімде орындамаған жағдайда мүліктік жалдау (жалға алу) шарты тоқтатылады, бұл ретте банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның мерзімі өткен төлемдерге тұрақсыздық айыбын (өсімпұлды) есепке жазуына жəне талап етуіне тыйым салынады.»;
9) 36-бапта:
5-тармақтың 9) тармақшасының екінші - он үшінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
1-тармақтың бірінші бөлігінде:
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Банктік қарыз шарты бойынша міндеттемені орындаудың өткізіп алынған мерзімі болған кезде, бірақ ол басталған күннен бастап күнтізбелік он күннен кешіктірмей, банк (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым) қарыз алушыны банктік қарыз шартында көзделген тəсілмен жəне мерзімдерде, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы:»;
1-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1-1) банктік қарыз шарты бойынша қарыз алушы - жеке тұлғаның банкке (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға) осы баптың 1-1-тармағында көзделген өтінішпен жүгіну құқығы;»;
1-1-тармақтың 9) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«9) сатып алушыға банктік қарыз шарты бойынша міндеттемені бере отырып, ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті өткізуге байланысты өзгерістер енгізу туралы өтінішін негіздейтін банктік қарыз шарты бойынша міндеттемені орындау мерзімін өткізіп алудың туындау себептері, кірістер жəне басқа да расталған мəн-жайлар (фактілер) туралы мəліметтерді қамтитын өтінішті жазбаша нысанда, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы не банктік қарыз шартында көзделген тəсілмен ұсынуға құқылы.»;
1-2 жəне 1-3-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
«1-2. Банк (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым) осы баптың 1-1-тармағында көзделген өтінішті алған күннен кейін күнтізбелік он бес күн ішінде қарыз алушы - жеке тұлға ұсынған банктік қарыз шартының талаптарына өзгерістерді уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіппен қарайды жəне қарыз алушы-жеке тұлғаға мынадай шешімдердің бірі туралы:
1) банктік қарыз шартының талаптарына ұсынылған өзгерістермен келісетіні туралы;
2) банктік қарыз шартының талаптарын өзгерту бойынша қарсы ұсыныс туралы;
3) банктік қарыз шартының талаптарын өзгертуден бас тарту себептерінің уəжді негіздемесін көрсете отырып, осындай бас тарту туралы жазбаша нысанда, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы не банктік қарыз шартында көзделген тəсілмен хабарлайды.
Қарыз алушы - жеке тұлғаның банктік қарыз шартының талаптарына өзгерістер енгізу туралы өтінішін қарау кезеңінде банк (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым) қарызды мерзімінен бұрын өтеуді талап етуге құқылы емес.
Банктің (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның) осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген шешімі алынған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде банк (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым) жəне қарыз алушы - жеке тұлға арасында өзара қолайлы шешімге қол жеткізілмеуі банктік қарыз шартының талаптарын өзгертуден бас тарту болып есептеледі. Бұл мерзім екі тараптың да келісімі болған кезде ұзартылуы мүмкін.
5-тармақтың 9) тармақшасының он алтыншы - он сегізінші абзацтары 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
1-3. Қарыз алушы - жеке тұлға банктің (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның) осы баптың 1-2-тармағы бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген шешімін алған күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде немесе осы баптың 1-2-тармағының үшінші бөлігінде көзделген мерзімде банктік қарыз шартының талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге қол жеткізбеген кезде бір мезгілде банкті (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымды) хабардар ете отырып, банк омбудсманына жүгінуге құқылы.
Банк омбудсманы қарыз алушы - жеке тұлғаның жолданымын оның банкке (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға) жүгінуінің жəне банкпен (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйыммен) банктік қарыз шартының талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге қол жеткізбеуінің дəлелдемелері ұсынылған кезде қарайды.
Банк омбудсманының «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын қарыз алушы-жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес ипотекалық тұрғын үй қарызы (ипотекалық қарызы) бойынша жолданымын қараған кезеңде кепілге қойылған мүлікке сотқа талап қоюды беру арқылы не соттан тыс тəртіппен өндіріп алуды қолдануға жол берілмейді.»;
2-тармақта:
төртінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«Төлем талабын қою арқылы банктік қарыз шарты бойынша қарыз алушы - жеке тұлғаның берешегін өндіріп алу оның банктік шотындағы ақша сомасының жəне (немесе) кейіннен қарыз алушының банктік шотына заңды тұлғадан немесе дара кəсіпкерден түсетін əрбір ақша сомасының елу пайызы шегінде шектеледі жəне төлем талабын толық орындау үшін қажетті барлық соманың банктік шотқа түсуі күтілместен жүзеге асырылады.»;
мынадай мазмұндағы бесінші жəне алтыншы бөліктермен толықтырылсын:
«Жеке тұлғаның немесе егер жеке тұлға қызметін жеке кəсіпкерлік түрінде жүзеге асыратын дара кəсіпкер ретінде тіркелген болса, дара кəсіпкердің ағымдағы шотында немесе жиынтығында бір банкте ашылған ағымдағы шоттарында сақталатын ақша сомасы төлем талабын орындау кезінде республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейінің екі еселенген мөлшерінен аз болмауға тиіс.
Егер жеке тұлға қызметін жеке кəсіпкерлік түрінде жүзеге асыратын дара кəсіпкер ретінде тіркелген болса, көрсетілген шектеу қарыз алушы-жеке тұлғаның немесе дара кəсіпкердің жинақ шотындағы ақшаға қолданылмайды.»;
2-1-тармақта:
5-тармақтың 9) тармақшасының жиырма алтыншы, жиырма жетінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
2) тармақша мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«Банк (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым) берешекті сотқа дейін өндіріп алуға жəне берешекті реттеуге берген күні ол туралы коллекторлық агенттіктің атауын, тұрған жерін, коллекторлық агенттіктің борышкерлермен байланысуға арналған телефон нөмірлерін көрсете отырып, қарыз алушыны банктік қарыз шартында көзделген тəсілмен, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы хабардар етеді.»;
3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«3) қарыз алушыда:
жеке тұлғаның ипотекалық қарызы бойынша - қатарынан күнтізбелік бір жүз сексен күннен асатын;
жеке тұлғаның өзге де банктік қарыз шарттары бойынша - қатарынан күнтізбелік тоқсан күннен асатын ақшалай міндеттемені орындау мерзімін өткізіп алу болған кезде осы Заңның 36-1-бабында белгіленген талаптарды сақтай отырып, банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беруге құқылы.
5-тармақтың 9) тармақшасының отыз екінші абзацы 2026 ж. 1 мамырдан бастап қолданысқа енгізіледі
5-тармақтың 9) тармақшасының отыз екінші абзацының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
Жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторлық агенттікке беруге мерзімі өткен берешек туындаған кезден бастап жиырма төрт ай өткен соң жəне осы Заңның 34-бабының 3-тармағында жəне (немесе) осы баптың 1-1-тармағында көзделген жəне қарыз алушы қарыз бойынша берешегін өтей алатын, тараптар үшін өзара қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін берешекті реттеу бойынша рəсімдер жүргізілген кезде жол беріледі. Есепке жазылған жəне төленбеген тұрақсыздық айыбының (айыппұлдың, өсімпұлдың), банктік қарызға қызмет көрсетуге байланысты комиссиялар мен өзге де төлемдердің толық күшін жою міндетті болып табылады.
Осы тармақшаның ережелері қарыз алушы - Қазақстан Республикасының азаматына қатысты «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне банкроттығы туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тəртіппен төлем қабілеттілігін қалпына келтіру, соттан тыс немесе сот арқылы банкроттық рəсімін қолдану жағдайларына қолданылмайды;»;
мынадай мазмұндағы 5-тармақпен толықтырылсын:
«5. Банкке (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға) берешекті сотқа дейін өндіріп алу жəне реттеу, сондай-ақ берешекке байланысты ақпарат жинау жөніндегі көрсетілетін қызметтерді коллекторлық агенттік жəне (немесе) сервистік компания көрсететін жағдайларды қоспағанда, банктің (банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның) мұндай қызметтерді үшінші тұлғалардан алуына тыйым салынады.»;
10) 36-1-бапта:
тақырып мынадай редакцияда жазылсын:
«36-1-бап. Банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беру тəртібі»;
1-тармақ алып тасталсын;
4-тармақтың бірінші бөлігінің оныншы абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты банктік қарыз шарты бойынша, заңды тұлғаның банктік қарыз шарты бойынша құқықтарға (талаптарға) қатысты, егер көрсетілген қарыздар бойынша басқаға беру күніне халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сəйкес құнсыздану белгілері болса, өзге тұлғаға беруін қоспағанда, банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) үшінші тұлғаға беруді жүргізуіне тыйым салынады.»;
мынадай мазмұндағы 4-1 жəне 4-2-тармақтармен толықтырылсын:
«4-1. Басқаға беру күніне халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сəйкес құнсыздану белгілері бар банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беруді банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым мынадай талаптарды сақтай отырып жүзеге асырады:
1) мыналарды:
осы баптың 4-тармағы бірінші бөлігінің жетінші, сегізінші жəне (немесе) тоғызыншы абзацтарында көрсетілген тұлғаларды;
осы Заңның 61-10, 61-11 жəне 61-12-баптарында көзделген іс-шаралар шеңберінде жүзеге асырылатын құқықтарды (талаптарды) басқаға беруді қоспағанда, пайдасына банктік қарыз шарты бойынша құқықтар (талаптар) берілетін тұлға банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңында банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым жүргізетін, осы құқықтарға (талаптарға) қатысты сауда-саттық нəтижелері бойынша айқындалады;
2) банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беру осы баптың 4-тармағында белгіленген шектеулер мен қағидалар сақтала отырып жүзеге асырылады.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген талаптар бас банктің күмəнді жəне үмітсіз активтерін сатып алатын банктердің еншілес ұйымдарына қолданылады.
5-тармақтың 10) тармақшасының он төртінші абзацы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
5-тармақтың 10) тармақшасының он төртінші абзацының қолданысы 2026 ж. 1 мамырға дейін тоқтатылды, тоқтатыла тұру кезеңінде осы абзац осы Заңның 2-бабының 2-тармағының редакциясында қолданылады
4-2. Осы Заңның 36-бабы 2-1-тармағы 3) тармақшасының талаптарын сақтамай, жеке тұлғаның банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторлық агенттікке беруге тыйым салынады.»;
5-тармақтың 10) тармақшасының он бесінші - он сегізінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
7-тармақта:
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1) басқаға беру шарты жасалғанға дейін кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарты бойынша қарыз алушы - жеке тұлғаны банктік қарыз шартында көзделген тəсілмен, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы кредитордың көрсетілген банктік қарыз шарты бойынша құқықтарын (талаптарын) үшінші тұлғаға берудің жоспарланып отырғаны туралы, сондай-ақ осындай басқаға беруге байланысты қарыз алушының дербес деректерінің өңделетіні (берілетіні) туралы хабардар етуге;»;
2) тармақшадағы «не Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін тəсілмен,» деген сөздер «тəсілмен, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы» деген сөздермен ауыстырылсын;
3) тармақшаның бірінші бөлігінің жетінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«қарыз алушы - заңды тұлғаның құрылтай құжаттарын, қарыз алушы - жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін;»;
11) 39-баптың 7-тармағы мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Қарыздар бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің мөлшері уəкілетті орган мен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бірлескен нормативтік құқықтық актісінде айқындалған шекті мөлшерден аспауға тиіс.»;
5-тармақтың 12) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
12) 40-1, 40-2, 40-3 жəне 40-4-баптар мынадай редакцияда жазылсын:
«40-1-бап. Банк омбудсманы, оның мəртебесі, оны сайлау тəртібі жəне өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату.
Банк омбудсманының өкілдер кеңесі, оның құзыреті
1. Жеке тұлғаның жəне банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қанағаттандыру туралы келісімге қол жеткізу мақсатында, сондай-ақ осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларда жеке тұлға банкпен, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйыммен жасасқан банктік қарыз шартынан туындайтын келіспеушіліктерді оның жолданымы бойынша реттеуді жүзеге асыратын, өз қызметінде тəуелсіз жеке тұлға банк омбудсманы болып табылады.
Банк омбудсманы өз қызметінде мынадай қағидаттарды басшылыққа алады:
1) тараптардың тең құқықтылығы;
2) бейтараптық;
3) банктік жəне өзге де заңмен қорғалатын құпияны сақтау;
4) тараптардың құқықтарын сақтау жəне заңмен қорғалатын мүдделерін құрметтеу;
5) шешім қабылдау рəсімінің айқындылығы мен шешімнің негізділігі.
2. Банк омбудсманы жеке тұлға болып табылатын қарыз алушы жəне осындай қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға арасында туындайтын келіспеушіліктерді қарыз алушының жүгінуі негізінде реттеуді жүзеге асырады.
Банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға банктік қарыз шарты бойынша міндеттемелерін сатып алған қарыз алушы жүгінген кезде банк омбудсманымен өзара іс-қимыл жасасуға жəне банк омбудсманы қарызға байланысты сұратқан кез келген ақпарат пен мəліметтерді беруге міндетті.
3. Өкілдер кеңесі осы Заңның 40-2-бабының 1-тармағында белгіленген талаптарға сəйкестігі тұрғысынан уəкілетті органмен келісілген кандидаттар қатарынан банк омбудсманын сайлауды жүзеге асырады. Өкілдер кеңесі:
1) жеке тұлғаларға банктік қарыздар беретін əрбір банктен, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымнан;
2) əділет органдарында тіркелген жəне қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын іске асыруға жəне қорғауға бағытталған қызметті жүзеге асыратын тұтынушылардың қоғамдық бірлестігінің қауымдастығы (одағы) жəне (немесе) тұтынушылардың республикалық қоғамдық бірлестігі болған жағдайда, олардан;
3) əділет органдарында тіркелген жəне банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, коллекторлық агенттіктердің ортақ мүдделерін білдіруге жəне қорғауға бағытталған қызметті жүзеге асыратын қаржы ұйымдарының қауымдастығынан (одағынан);
4) уəкілетті орган мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен бір - бір өкілден қалыптастырылады.
Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым банктік қарыз операциясын жүзеге асыру құқығына лицензия алған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде банк омбудсманының өкілдер кеңесінің құрамына кіруге міндетті.
Осы тармақтың бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көрсетілген қауымдастықтар (одақтар) əділет органдарында тіркелген күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде банк омбудсманының өкілдер кеңесінің құрамына кіруге міндетті.
4. Банк омбудсманы үш жыл мерзімге сайланады.
Банк омбудсманын сайлау, оның қызметін мерзімінен бұрын тоқтату жəне жүзеге асыру тəртібі осы Заңда жəне уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалады.
Бір адам банк омбудсманы болып қатарынан екі реттен көп сайлана алмайды.
5. Өкілдер кеңесінің құзыреті:
1) банк омбудсманы лауазымына сайлау үшін кандидатуралар ұсыну, дауыс беру тəртібін айқындау;
2) құрылымы мен штатын (банк омбудсманының офисін) бекіту;
3) банк омбудсманының қызметін қаржыландыру тəртібін айқындау;
4) уəкілетті органмен келісу бойынша банк омбудсманының ішкі қағидаларын бекіту;
5) уəкілетті орган жүргізген, банк омбудсманының əрекеттеріне (əрекетсіздігіне) қарыз алушы - жеке тұлғалардың шағымдарына талдау жасаудың жəне банк омбудсманының есептерін қараудың қорытындылары бойынша банк омбудсманына оның қызметін жетілдіру жөнінде ұсынымдар беру;
6) өкілдер кеңесі мүшесінің (мүшелерінің) осы баптың 7-тармағында көзделген негіздер бойынша банк омбудсманының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату туралы өтінішхатын қарау;
7) банк омбудсманының шешімдерін есепке алу, қарау, қабылдау жəне орындау тəртібін уəкілетті органмен келісу бойынша бекіту;
8) осы Заңға сəйкес банк омбудсманының қызметін жүзеге асыруға байланысты өзге де мəселелер.
6. Егер өкілдер кеңесінің отырысына қатысқан өкілдер кеңесінің мүшелері жиынтығында жалпы дауыс санының елу жəне одан да көп пайызын иеленсе, осы отырыс - заңды, ал кворум талаптары сақталды деп танылады.
Банк омбудсманы кеңестің отырысына қатысқан өкілдер кеңесі мүшелерінің көпшілік дауысымен сайланады. Өкілдер кеңесінің əрбір мүшесінің дауыс беру кезінде бір дауысы болады. Дауыстар тең болған кезде уəкілетті орган өкілінің дауысы шешуші болып табылады.
Банк омбудсманын сайлау мəселесі бойынша дауыс беру жасырын тəсілмен жүзеге асырылады. Дауыс беруге арналған бюллетеньде мынадай ақпарат қамтылуға тиіс:
1) банк омбудсманы лауазымына сайлау үшін ұсынылған кандидаттың тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе);
2) кандидаттың осы Заңның 40-2-бабының 1-тармағында белгіленген талаптарға сəйкестігін растайтын ақпарат;
3) кандидаттың банктерде, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда жəне (немесе) коллекторлық агенттіктерде, уəкілетті органда, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде қызмет атқаруы туралы, банктерге, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға жəне (немесе) коллекторлық агенттіктерге үлестес болу белгілерінің бар-жоғы туралы, уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басшысы немесе олардың орынбасарлары, сондай-ақ уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымдық бөлімшесінің басшысы лауазымында жұмыс істейтін жақын туыстары, жұбайы (зайыбы) жəне (немесе) жекжаттары туралы мəліметтер;
4) мəселе бойынша «жақтаймын» немесе «қарсымын» деген сөздермен білдірілген дауыс беру нұсқалары.
7. Банк омбудсманының өкілдер кеңесі банк омбудсманының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуды мынадай негіздер бойынша жүзеге асырады:
1) банк омбудсманының осы Заңның 40-2-бабының 1-тармағында белгіленген талаптарға сай келмеуінің анықталуы;
2) банкте, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымда жəне (немесе) коллекторлық агенттікте, уəкілетті органда, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде кез келген қызметті атқару, банк омбудсманының банктерге, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға жəне (немесе) коллекторлық агенттіктерге үлестес болу белгілерінің болуы, банк омбудсманының жақын туыстарының, жұбайының (зайыбының) жəне (немесе) жекжаттарының уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басшысы немесе олардың орынбасарлары, сондай-ақ уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымдық бөлімшесінің басшысы лауазымын атқаруы;
3) осы Заңның жəне банк омбудсманының ішкі қағидаларының талаптарын бірнеше рет (қатарынан күнтізбелік он екі ай ішінде үш жəне одан да көп рет) бұзу.
Банк омбудсманының өкілеттігін өз бастамасы бойынша мерзімінен бұрын тоқтату өкілдер кеңесін жазбаша хабардар ету негізінде жүзеге асырылады.
Өкілдер кеңесіне жазбаша хабарлама банк омбудсманының ішкі қағидаларында белгіленген тəртіппен өкілеттігі тоқтатылғанға дейін кемінде бір ай бұрын ұсынылады.
40-2-бап. Банк омбудсманына қойылатын талаптар
1. Мынадай:
1) жоғары экономикалық жəне (немесе) заңгерлік білімі жоқ;
2) мінсіз іскерлік беделі жоқ;
3) қаржылық көрсетілетін қызметтерді ұсыну жəне (немесе) қаржылық көрсетілетін қызметтерді реттеу саласындағы жұмыс өтілі бес жылдан аз;
4) уəкілетті орган банкті төлемге қабілетсіз банктер санатына жатқызу, банк акцияларын мəжбүрлеп сатып алу, қаржы ұйымын лицензиядан айыру, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен қаржы ұйымын мəжбүрлеп тарату немесе оны банкрот деп тану туралы шешім қабылдағанға дейін бір жылдан аспайтын кезеңде бұрын қаржы ұйымының басшы қызметкері болған адам банк омбудсманы ретінде сайлау үшін ұсынылмайды. Осы талап уəкілетті орган банкті төлемге қабілетсіз банктер санатына жатқызу, банк акцияларын мəжбүрлеп сатып алу, қаржы ұйымын лицензиядан айыру, сондай-ақ қаржы ұйымын мəжбүрлеп тарату немесе оны банкрот деп тану туралы шешім қабылдағаннан кейін үш жыл бойы қолданылады;
5) сот Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тəртіппен əрекетке қабілетсіз немесе əрекет қабілеті шектеулі деп таныған;
6) психикалық мінез-құлқының, оның ішінде психикаға белсенді əсер ететін заттарды тұтынудан туындаған бұзылушылығы (аурулары) бойынша психикалық денсаулық сақтау қызметі ұйымдарында динамикалық байқауда тұрған адам банк омбудсманы ретінде сайлау үшін ұсынылмайды.
2. Банк омбудсманы банкте, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымда жəне (немесе) коллекторлық агенттікте, уəкілетті органда, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде кез келген қызметті атқаруға, банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың жəне (немесе) коллекторлық агенттіктердің үлестес тұлғасы болуға, уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басшысы немесе олардың орынбасарлары, сондай-ақ уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымдық бөлімшесінің басшысы лауазымында жұмыс істейтін жақын туыстарының, жұбайының (зайыбының) жəне (немесе) жекжаттарының болуына құқылы емес.
40-3-бап. Банк омбудсманының шешімдер қабылдау тəртібі
1. Банк омбудсманы шешімді жеке-дара қабылдайды жəне оны дауға қатысушы тараптардың назарына жазбаша нысанда жеткізеді.
Банк омбудсманы шешімдер қабылдаған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасын жəне жасалған шарттардың талаптарын басшылыққа алады.
2. Банк омбудсманы мынадай:
1) сот қарауға қабылдаған жəне (немесе) олар бойынша заңды күшіне енген сот актісі бар;
2) жүгінуші адам банктік қарыз шарты шеңберінде туындаған жағдайды реттеу мақсатында өзінің банкке, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға, банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаға жүгінуінің жазбаша дəлелдемесін ұсынбаған;
3) істің жаңа мəн-жайлары болмаған кезде қайтадан жіберілген жолданымдарды қарамайды.
3. Банк омбудсманының шешімі жеке тұлға оны қабылдаған жағдайда банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым, қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға үшін міндетті.
Банк омбудсманы осы Заңның 40-1-бабының 1 жəне 2-тармақтарында көзделген жағдайларда жеке тұлғалардың өтініштерін қарауды жəне шешімдер қабылдауды өтеусіз жүзеге асырады.
Өтінішті қарау нəтижелері банк омбудсманы қол қоятын хаттамамен ресімделіп, жеке тұлғаның жəне банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның назарына жеткізіледі.
Хаттамада мыналар қамтылуға тиіс:
1) қол қойылған күні мен орны;
2) банк омбудсманының тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе);
3) өтініш беруші-жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе), байланыс телефонының нөмірі, банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның атауы, олардың мекенжайлары мен деректемелері;
4) даудың нысанасы немесе жеке тұлғаның мəлімделген талабы;
5) банк омбудсманы анықтаған істің мəн-жайлары;
6) өтініш беруші - жеке тұлғаның өтінішін толық не ішінара қанағаттандыру немесе қанағаттандырудан бас тарту туралы банк омбудсманының шешімі;
7) банк омбудсманының шешімін орындау мерзімі;
8) банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның шешімді орындау нəтижелері туралы хабар беру мерзімі.
4. Қарыз алушы - жеке тұлғалардың банктік қарыз шарттары жөніндегі міндеттемелерді орындау талаптарын өзгертуге қатысты жолданымдары бойынша банк омбудсманы тараптардың өзара қолайлы шешімге қол жеткізуіне жəне банктік қарыз шарты бойынша міндеттемелерді орындау талаптарын өзгерту жөнінде тараптар келіскен шешімнің қабылдануына жəрдемдеседі.
Мүдделі тарап банк омбудсманының шешімімен келіспеген жағдайда сотқа жүгінуге құқылы.
Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым, қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға банк омбудсманының шешімін ол белгілеген мерзімде орындамаған жағдайда, банк омбудсманы бұл туралы уəкілетті органға бес жұмыс күнінен кешіктірмей хабар беруге міндетті.
Егер тараптардың келісімі бойынша өзге мерзім белгіленбесе, банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның банк омбудсманының шешімін орындау мерзімі күнтізбелік отыз күнді құрайды.
40-4-бап. Банк омбудсманының қызметі
1. Банк омбудсманының қызметі, оның ішінде дауларды шешу бойынша жолданымдарды қарау жəне шешімдер қабылдау тəртібі мен мерзімдері банк омбудсманының ішкі қағидалары негізінде жүзеге асырылады.
2. Жүктелген функцияларды тиісінше орындау мақсатында банк омбудсманының қызметі банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген коллекторлық агенттіктердің міндетті жарналары есебінен қаржыландырылады.
Міндетті жарналар төленбеген, уақтылы төленбеген не толық көлемде төленбеген жағдайда, банк омбудсманы оларға міндетті жарналарды төлеу туралы хабарлама жіберілген күннен бастап жеті жұмыс күні ішінде уəкілетті органға банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген коллекторлық агенттіктің осы тармақта көзделген өз міндеттемелерін тиісінше орындамағаны туралы хабар береді.
Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым, қарыз алушымен жасалған банктік қарыз шарты бойынша құқық (талап ету) берілген коллекторлық агенттік банк омбудсманының офисіне міндетті жарналарды банк омбудсманының ішкі қағидаларында айқындалған мерзімдерде жəне тəртіппен төлеуге міндетті.
3. Банк омбудсманы өкілдер кеңесімен келісу бойынша ұйымдық құрылымы мен штаты бар офис құрады.
4. Банк омбудсманының ішкі қағидаларында:
1) ревизиялық комиссияның жəне басқа да тұрақты жұмыс істейтін органдардың (бар болса) құрылымы, міндеттері жəне өкілеттіктері;
2) банк омбудсманының құқықтары, міндеттері жəне жауапкершілігі;
3) дауларды шешу тəртібі;
4) банк омбудсманының қызметін жүзеге асыруға байланысты өзге де мəселелер айқындалуға тиіс.
5. Банк омбудсманы дауларды шешу барысында алынған ақпаратқа қатысты құпиялылықты сақтауға жəне оны үшінші тұлғаларға жария етпеуге міндетті.
Банк омбудсманы өз қызметін жүзеге асыру барысында алынған мəліметтерді жария еткені үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.
Банк омбудсманы осы баптың 1-тармағында жəне осы тармақта көзделген талаптарды орындамаған жағдайда өкілдер кеңесі оның өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатады.
6. Банк омбудсманының интернет-ресурсында мынадай ақпарат орналастырылады:
1) офистің, оның ішінде бөлімшелер мен өкілдіктердің толық атауы, мекенжайы (тұрған жері), телефон нөмірлері, жұмыс режимі;
2) банк омбудсманын сайлау туралы мəліметтер;
3) банк омбудсманының өкілдер кеңесінің құрамына кіретін қаржы ұйымдарының, қауымдастықтардың (одақтардың) тізбесі;
4) банк омбудсманы ұсынатын көрсетілетін қызмет түрлері туралы мəліметтер;
5) банк омбудсманының шешімдерін есепке алу, қарау, қабылдау жəне орындау тəртібі;
6) банк омбудсманы жұмысының қорытындылары туралы ай сайынғы ақпарат;
7) банк омбудсманы қызметінің қорытындылары туралы жылдық есептер;
8) ақпараттық жəне түсіндірме материалдары мен сот практикасының материалдары жарияланатын, қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушыларға арналған бөлім;
9) қаржы нарығына қатысушылармен жасалған келісімдер мен меморандумдардың тізбесі;
10) банк омбудсманының ішкі қағидаларына сəйкес өзге де ақпарат.
7. Банк омбудсманы тұрған жері өзгерген жағдайда бұл туралы қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушыларға Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында таратылатын екі мерзімді баспасөз басылымында қазақ жəне орыс тілдерінде бір ай мерзімнен кешіктірмей жəне банк омбудсманының интернет-ресурсында он жұмыс күні ішінде хабарландыру жариялау арқылы хабарлауға міндетті.
8. Банк омбудсманы өкілдер кеңесінің шешімі бойынша:
1) тұтынушылардың жолданымдарын есепке алуды автоматтандыру жəне өңдеу бойынша арнайы бағдарламалық қамтылымның қолданылуын;
2) қарыз алушы - жеке тұлғаларға консультациялық қызметтер көрсету үшін банк омбудсманының офисінде колл-орталықтың не жедел желінің ендірілуін;
3) шарт негізінде кредиттік бюроның ақпараттық базасынан қарыз алушы - жеке тұлғаның кредиттік тарихының жедел алынуын қамтамасыз етуге тиіс.
Банк омбудсманы қарыз алушы - жеке тұлғалардың жолданымдарын талдау нəтижелері бойынша уəкілетті органға Қазақстан Республикасының банк заңнамасын, сондай-ақ банктердің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, коллекторлық агенттіктердің қызметін жетілдіру жөніндегі ұсынымдарды жіберуге құқылы.
9. Уəкілетті орган:
1) банк омбудсманының ішкі қағидаларын, оның шешімдерін есепке алу, қарау, қабылдау жəне орындау тəртібін келісуді жүзеге асырады;
2) қарыз алушы - жеке тұлғалардың банк омбудсманының əрекетіне (əрекетсіздігіне) шағымдарын қарайды;
3) өкілдер кеңесіне банк омбудсманының əрекеттерінде (əрекетсіздігінде) қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын бұзушылық анықталған жағдайларда банк омбудсманының қызметі туралы ұсынымдарды жібереді;
4) осы Заңға сəйкес, банк омбудсманының қызметіне байланысты өзге де функцияларды жүзеге асырады.»;
13) 42-баптың 1-тармағының бірінші бөлігі жетінші абзацындағы «лимиттері енеді.» деген сөздер «лимиттері;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы сегізінші жəне тоғызыншы абзацтармен толықтырылсын:
«қарыз алушының борыштық жүктемесінің коэффициенті;
қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициенті енеді.»;
14) 50-бапта:
4-тармақтың екінші бөлігінің 8-2) тармақшасындағы «берешекті өндіріп алу туралы шарт» деген сөздер «нысанасы берешекті сотқа дейін өндіріп алу жəне реттеу, сондай-ақ берешекке байланысты ақпарат жинау бойынша қызметтер көрсету болып табылатын шарт» деген сөздермен ауыстырылсын;
6-тармақ мынадай мазмұндағы е) тармақшамен толықтырылсын:
«е) аумақтық əділет органына «Атқарушылық іс жүргізу жəне сот орындаушыларының мəртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған жəне аумақтық əділет органы басшысының немесе оның орынбасарының электрондық цифрлық қолтаңбасы арқылы куəландырылған қаулы негізінде.»;
7-тармақ мынадай мазмұндағы з-1) тармақшамен толықтырылсын:
«з-1) аумақтық əділет органына «Атқарушылық іс жүргізу жəне сот орындаушыларының мəртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған жəне аумақтық əділет органы басшысының немесе оның орынбасарының электрондық цифрлық қолтаңбасы арқылы куəландырылған қаулы негізінде, борышкер - жеке тұлғаның банктік шоттарының бар-жоғы жəне олардың нөмірлері туралы, осы шоттарда өндіріп алынатын сома шегіндегі ақшаның бар-жоғы туралы, ал ақша жеткіліксіз болған жағдайда оңайлатылған іс жүргізу қозғалған кезден бастап осы шоттардағы ақша қозғалысы жəне сейф жəшіктерінің бар-жоғы туралы мəліметтер бөлігінде ғана;»;
15) 51-баптың 1-тармағында:
бірінші бөліктің бірінші сөйлемі «қаулылары негізінде» деген сөздерден кейін «, сондай-ақ атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы алынған аумақтық əділет органдарының қаулылары негізінде» деген сөздермен толықтырылсын;
мынадай мазмұндағы бесінші жəне алтыншы бөліктермен толықтырылсын:
«Атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы алынған, оңайлатылған іс жүргізу шеңберіндегі аумақтық əділет органының қаулысы негізінде атқарушылық құжаттың орындалуын қамтамасыз ету үшін тыйым салу кезінде тыйым салынатын ақша сомасы мен мүлік құны атқарушылық құжатта көрсетілген сомадан аспауға тиіс.
Атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы алынған, оңайлатылған іс жүргізу шеңберіндегі аумақтық əділет органының қаулысы прокурордың санкциялауына жатпайды.»;
жетінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«Жеке жəне заңды тұлғалардың ақшасына тыйым салу үшін соттар, анықтау жəне алдын ала тергеу органдары, сот орындаушылары, аумақтық əділет органдары Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сəйкес банктерге немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға құжаттарды жібереді.».
5-тармақтың 16) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
16) 69-баптың 1-тармағының екінші бөлігіндегі «үшінші» деген сөз «екінші» деген сөзбен ауыстырылсын.
6. «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» 1995 жылғы 23 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына:
6-тармақтың 1) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
1) 1-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«1-бап. Осы Заңда пайдаланатын негізгі ұғымдар
Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) жылжымайтын мүлік - жер учаскелері, сондай-ақ үйлер, ғимараттар жəне жермен берік байланыстағы өзге де мүліктер, яғни олардың мақсатына шектен тыс нұқсан келтірмей орнын ауыстыру мүмкін болмайтын объектілер;
2) жылжымайтын мүлік ипотекасы (ипотека) - кепілге берілген жылжымайтын мүлік немесе ондағы үлесі кепіл берушінің немесе үшінші тұлғаның иелігі мен пайдалануында қалатын кепіл түрі;
3) ипотекалық қарыз - жылжымайтын мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген қарыз, оның ішінде банктік қарыз немесе синдикатталған қарыз;
4) ипотекалық тұрғын үй қарызы - тұрғынжай салу не оны сатып алу жəне (немесе) жөндеу мақсатында берілетін ипотекалық банктік қарыз;
5) ипотекалық ұйым - қызметінің айрықша түрі осы Заңда көзделген қызмет болып табылатын заңды тұлға;
6) ипотекалық шарт - тараптардың негізгі міндеттемені қамтамасыз етуде ипотеканы белгілеу туралы келісімі;
7) ипотеканы өткізу - ипотеканың мəні болып табылатын мүлікті өткізу;
8) кепіл беруші - жылжымайтын мүлкі немесе ондағы үлесі ипотеканың мəні болып табылатын тұлға;
9) кепіл ұстаушы - негізгі міндеттеме бойынша мүдделері ипотекамен қамтамасыз етілген тұлға;
10) негізгі міндеттеме - ипотекамен толық немесе ішінара қамтамасыз етілген борыштық немесе өзге де міндеттеме;
11) сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс істері жөніндегі уəкілетті орган - сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметін мемлекеттік басқару саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;
12) сенім білдірілген тұлға - соттан тыс тəртіппен ипотеканы өткізуді жүргізетін тұлға;
13) уəкілетті орган - қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеуді, бақылауды жəне қадағалауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган.»;
6-тармақтың 2) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
2) 5-2-бапта:
1-тармақтағы «ипотекалық қарыз» деген сөздер «ипотекалық банктік қарыз» деген сөздермен ауыстырылсын;
2-тармақтың 1) тармақшасындағы «ипотекалық қарыздар» деген сөздер «ипотекалық банктік қарыздар» деген сөздермен ауыстырылсын;
3) 9-1-баптың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Негізгі міндеттеменің жəне (немесе) ипотека шартының талаптарын өзгерту, осы баптың екінші бөлігінде, «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 5-1-бабы 2-тармағының 11) тармақшасында, 34-бабы 3-2-тармағының бірінші бөлігінде, 61-4-бабының 3 жəне 10-тармақтарында, 61-11-бабы 5-тармағының 2) тармақшасында, «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы 2-тармағы 11-2) тармақшасының бірінші бөлігінде, «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 6-1-бабы 2-тармағының екінші бөлігінде, сондай-ақ «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 51-3-бабы 3-тармағының екінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, кепіл беруші мен кепіл ұстаушының (негізгі міндеттеме туралы шартқа жəне ипотека шартына қол қойған өзге де адамдардың) негізгі міндеттеме туралы шартқа жəне ипотека шартына қосымша келісім жасасуы арқылы ресімделеді.»;
6-тармақтың 4) - 7) тармақшалары 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
4) 20-баптың 1-1-тармағындағы «ипотекалық қарыз» деген сөздер «ипотекалық банктік қарыз» деген сөздермен ауыстырылсын;
5) 26-баптың 7-2) тармақшасындағы «ипотекалық қарыз» деген сөздер «ипотекалық банктік қарыз» деген сөздермен ауыстырылсын;
6) 32-баптың 3-тармағы мынадай мазмұндағы төртінші жəне бесінші бөліктермен толықтырылсын:
«Синдикатталған қаржыландыру кезінде, егер тең кепіл ұстаушылар арасындағы шартта өзгеше белгіленбесе, кепілге қойылған мүлікті өз меншігіне айналдырудың бірінші кезектегі құқығы борышкердің неғұрлым көп сомадағы берешегі бар тең кепіл ұстаушыға тиесілі.
Кепілге қойылған мүлікті өз меншігіне айналдырған тең кепіл ұстаушы бағалаушы жасаған бағалау туралы есеп негізінде сот шешімімен белгіленетін немесе сенім білдірілген тұлға белгілейтін бағалау құнын негізге ала отырып, қалған тең кепіл ұстаушыларға олардың кепілмен қамтамасыз етілген талаптарының мөлшеріне барабар ақша сомасын он жұмыс күні ішінде төлеуге міндетті.»;
7) 36-бапта:
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Сенім білдірілген тұлға сауда-саттықтан түскен түсімді мынадай басымдық ретімен:»;
мынадай мазмұндағы 2-тармақпен толықтырылсын:
«2. Синдикатталған қаржыландыру кезінде сенім білдірілген тұлға сауда-саттықтан түскен түсімді мынадай басымдық ретімен:
1) сауда-саттықты өткізудің шығындары мен шығыстарын өтеуге;
2) тең кепіл ұстаушылар алдында ипотекамен қамтамасыз етілген негізгі міндеттемені олардың талаптарына барабар мөлшерде төлеуге;
3) қайталама кепілмен жəне қайта қойылған кепілмен қамтамасыз етілген, мерзімі өткен міндеттемелерді, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген кезек ретімен өзге де жылжымайтын мүлік ауыртпалықтарын төлеуге;
4) кепіл берушіге қалған соманы қайтаруға арнап бөледі.»;
6-тармақтың 8) тармақшасы 2024 ж. 21 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
6-тармақтың 8) тармақшасының күші орындалмаған ақшалай міндеттемелер бойынша бұрын жасалған ипотекалық тұрғын үй қарызы шарттарынан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
8) 37-баптың 2-тармағының екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Осы тармақтың бірінші бөлігінің нормалары кепілге қойылған мүлікті сот тəртібімен сату күніне борышкер - жеке тұлғада республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген жалақының екі еселенген ең төмен мөлшерінен асатын өндіріп алу қолданылуы мүмкін өзге мүлік немесе кіріс болмағанда, ипотекалық тұрғын үй қарызы шарты жасалған кезде жеке тұлғаға тиесілі жəне негізгі міндеттемені толығымен қамтамасыз еткен ипотекалық тұрғын үй қарызы шарты бойынша кепілге қойылған жылжымайтын мүлікті сот тəртібімен сату жағдайына қолданылады.».
7-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
7. «Тұрғын үй қатынастары туралы» 1997 жылғы 16 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына:
29-баптың 3-1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«3-1. Халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын азаматтардың, сондай-ақ кəмелетке толмаған балалары бар жəне оларды тəрбиелеп отырған жəне (немесе) тұрғылықты жері бойынша тұрақты немесе уақытша тіркелген бірінші немесе екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар тұратын отбасылардың Қазақстан Республикасының аумағындағы жалғыз тұрғынжайына меншік құқығы осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген негіз бойынша мəжбүрлеп тоқтатылған кезде жылыту маусымында тұрғынжайдан шығаруға тыйым салынады.».
8. «Жылжымалы мүлік кепілін тіркеу туралы» 1998 жылғы 30 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына:
16-бап мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы баптың бірінші бөлігінің күші «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 34-бабы 3-2-тармағының бірінші бөлігінде, «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы 2-тармағы 11-2) тармақшасының бірінші бөлігінде, «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 6-1-бабы 2-тармағының екінші бөлігінде көзделген жағдайларға қолданылмайды.».
9. «Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау жəне қадағалау туралы» 2003 жылғы 4 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына:
9-тармақтың 1) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
1) 2-баптың 3-тармағы алып тасталсын;
9-тармақтың 2) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
2) 6-1-бапта:
төртінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«Уəкілетті орган Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) қаржыландырылатын республикалық мемлекеттік мекеменің ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып табылады.»;
мынадай мазмұндағы бесінші жəне алтыншы бөліктермен толықтырылсын:
«Уəкілетті орган бес жылдық кезеңге арналған стратегиялық жоспарды əзірлейді, онда уəкілетті орган қызметінің стратегиялық бағыттарын, мақсаттары мен нысаналы индикаторларын айқындайды.
Стратегиялық жоспарды уəкілетті органның төрағасы Қазақстан Республикасының Президентімен не оның уəкілеттік беруі бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Əкімшілігінің Басшысымен келісу бойынша бекітеді.»;
9-тармақтың 3) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
3) 6-5-бап мынадай мазмұндағы 9-1) тармақшамен толықтырылсын:
«9-1) Қазақстан Республикасының Президентімен келісу бойынша уəкілетті орган жұмыскерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесін бекітеді;»;
4) 9-баптың 1-тармағының 12) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«12) бұқаралық ақпарат құралдарында қаржы ұйымдары, Қазақстан Республикасы бейрезидент-банктерінің филиалдары, Қазақстан Республикасы бейрезидент-сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының филиалдары, Қазақстан Республикасы бейрезидент-сақтандыру брокерлерінің филиалдары, коллекторлық агенттіктер, кредиттік бюролар, банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңдарының операторлары туралы мəліметтерді (қызметтік, коммерциялық, банктік немесе өзге де заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мəліметтерді қоспағанда), оның ішінде оларға қолданған шаралар туралы ақпаратты жариялайды;»;
5) 15-1-баптың 1-тармағының екінші бөлігі:
«кредиттік бюролардың,» деген сөздерден кейін «банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңдары операторларының,» деген сөздермен толықтырылсын;
«венчурлік қорлар туралы заңнамасында» деген сөздерден кейін «, осы Заңда» деген сөздермен толықтырылсын;
«автоматтандыру қағидаларында» деген сөздерден кейін «, банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы операторының қызметін жүзеге асыруға жəне банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңының жұмыс істеуіне байланысты қатынастарды реттейтін уəкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінде» деген сөздермен толықтырылсын;
6) 15-6-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
«3-1) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құзыреті шегінде коллекторлық агенттіктерді есептік тіркеу мəселелері бойынша құжаттарды қарау;»;
7) 15-7-баптың 2-тармағының 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) Қазақстан Республикасының банк заңнамасы, Қазақстан Республикасының сақтандыру ісі жəне сақтандыру қызметі, əлеуметтік қорғау, бағалы қағаздар нарығы, микроқаржылық қызмет, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік, пошта, Қазақстан Даму Банкі, инвестициялық жəне венчурлік қорлар туралы заңнамасы талаптарының сақталуын бақылау жəне қадағалау;»;
9-тармақтың 8) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
8) 15-11-баптың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Уəкілетті орган жұмыскерлерінің еңбегіне ақы төлеу уəкілетті орган жұмыскерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесінің негізінде жүргізіледі.»;
9-тармақтың 9) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
9) 15-13-баптың 1-тармағының 7) тармақшасындағы «бюджет қаражаты есебінен» деген сөздер алып тасталсын;
9-тармақтың 10) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
10) 15-16-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Уəкілетті органның жұмыскерлеріне қызметтік іссапарларға, оның ішінде шет мемлекеттерге қызметтік іссапарларға арналған шығыстары уəкілетті орган Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісу бойынша айқындайтын тəртіппен өтеледі.»;
11) мынадай мазмұндағы 2-3-тараумен толықтырылсын:
«2-3-тарау. Банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы
15-18-бап. Банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы
1. Банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы (бұдан əрі - электрондық сауда алаңы) қатысушыларға:
1) банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның, «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабы 7-1-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген бас банктің күмəнді жəне үмітсіз активтерін сатып алатын банктің еншілес ұйымының мүлкіне;
2) «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабы 7-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген микроқаржы ұйымының мүлкіне;
3) банктік қарыз шарты бойынша құқықтарға (талаптарға);
4) микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарға (талаптарға) қатысты сауда-саттық өткізу үшін инфрақұрылымды қамтамасыз ететін интернет-ресурс болып табылады.
2. Электрондық сауда алаңына қолжетімділікті жəне оның жұмыс істеуін электрондық сауда алаңының операторы (бұдан əрі - оператор) қамтамасыз етеді.
3. «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 36-1-бабында жəне «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабында белгіленген шектеулерді ескере отырып, банктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар, бас банктің күмəнді жəне үмітсіз активтерін сатып алатын банктің еншілес ұйымдары, микроқаржы ұйымдары, сондай-ақ өзге де тұлғалар электрондық сауда алаңында өткізілетін сауда-саттыққа қатысушылар бола алады.
4. Оператор электрондық сауда алаңындағы сауда-саттықты уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде бекітілген электрондық сауда алаңында сауда-саттық өткізу қағидаларына сəйкес əзірленген оператордың ішкі қағидалары негізінде өткізеді.
Электрондық сауда алаңының ақпараттық қауіпсіздігін оператор уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіппен қамтамасыз етеді.
5. Электрондық сауда алаңында өткізілген сауда-саттық нəтижелері бойынша жасалатын сатып алу-сату шартынан, құқықтарды (талаптарды) басқаға беру шартынан туындайтын тараптардың ақшалай міндеттемелерін сауда-саттыққа қатысушылар жасалған сатып алу-сату шартында, құқықтарды (талаптарды) басқаға беру шартында айқындалған тəртіппен жəне мерзімдерде орындайды.
Оператор электрондық сауда алаңында өткізілген сауда-саттық нəтижелері бойынша жасалатын сатып алу-сату шартының, құқықтарды (талаптарды) басқаға беру шартының тарапы болып табылмайды.
15-19-бап. Оператор
1. Оператор ретінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес акционерлік қоғамның немесе жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған заңды тұлға бола алады.
2. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына уəкілетті органның рұқсаты болған кезде оператор қызметті жүзеге асыруға құқылы. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына уəкілетті органның рұқсатын оператордың алған күні электрондық сауда алаңының жұмыс істей бастау күні болып табылады.
3. Оператор электрондық сауда алаңының жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсаттары үшін:
1) сауда-саттыққа қойылған мүлікке қатысты хабарландырулар жариялауды;
2) сатушы мен əлеуетті сатып алушы арасында электрондық сауда алаңында өткізілетін банктік қарыз шарттары немесе микрокредит беру туралы шарттар бойынша құқықтарға (талаптарға) қатысты ақпаратты жария етпеу туралы шарт жасасуды;
3) сауда-саттыққа қатысушылардың сауда-саттыққа қойылған мүлікке қатысты ақпаратты уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіппен жария етуін;
4) сауда-саттыққа қатысушылардың сауда-саттыққа қойылған мүлікке қатысты сатып алу-сату шартының жобасын келісуін жəне оған өзгерістер енгізуін;
5) сауда-саттыққа қатысушылардың сауда-саттыққа қойылған, банктік қарыз шарты, микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беру шартының жобасын келісуін жəне оған өзгерістер енгізуін;
6) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіпке сəйкес сауда-саттықта өткізілген мүлікке қатысты сатып алу-сату шартын жасасуды;
7) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіпке сəйкес, сауда-саттықта өткізілген, банктік қарыз шарты, микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беру шартын жасасуды;
8) өткізілген сауда-саттық туралы нəтижелерді жариялауды;
9) электрондық сауда алаңында жүзеге асырылатын сауда-саттыққа қатысушылардың іс-əрекеттерін есепке алуды жүргізуді;
10) Қазақстан Республикасының дербес деректерді, банктік жəне заңмен қорғалатын өзге де құпияны қорғау туралы заңнамасының талаптарын сақтауды;
11) осы Заңда жəне уəкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінде көзделген басқа да талаптарды сақтауды қамтамасыз етуге міндетті.
Өтініш берушінің электрондық сауда алаңының жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін операторға қойылатын талаптарға сəйкестігін тексеруді уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісіне сəйкес құрылатын комиссия жүзеге асырады.
4. Оператор мынадай қызмет түрлерін:
1) кредиттік бюро қызметінің негізгі жəне қосымша түрлерін (тиісті рұқсат болған кезде);
2) электрондық сауда алаңында өткізілетін сауда-саттықты ұйымдастыруға қатысты арнаулы бағдарламалық қамтылымды ұсыну жəне оған қызмет көрсету бойынша қызметтер көрсетуді;
3) маркетингтік жəне статистикалық зерттеулерді қоспағанда, оператор қызметін өзге де кəсіпкерлік қызметпен қоса атқаруға құқылы емес.
5. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына уəкілетті органның рұқсатын беру шарттары мен тəртібі уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалады.
6. Өтініш беруші рұқсатты алу үшін уəкілетті органға мынадай құжаттарды:
1) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген мəліметтерді қамтитын рұқсат беру туралы өтінішті;
2) құрылтай құжаттары қаржылық есептілік депозитарийінің интернет-ресурсында болмаған немесе уəкілетті органның оларды «электрондық үкіметтің» веб-порталы арқылы алу мүмкіндігі болмаған жағдайда олардың нотариат куəландырған көшірмелерін ұсынады.
Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат беру туралы өтініш уəкілетті орган айқындаған мерзімдерде, бірақ өтініш беруші осы тармақта көзделген құжаттарды ұсынған күннен бастап жетпіс жұмыс күнінен аспайтын мерзімде қаралуға тиіс.
7. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат беруден бас тартуды уəкілетті орган мынадай негіздердің кез келгені бойынша жүргізеді:
1) өтініш берушінің осы Заңға сəйкес оператор үшін тыйым салынған қызмет түрін жүзеге асыруы;
2) өтініш берушінің осы Заңның осы бабында, 15-18-бабында жəне уəкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген талаптарға сай келмеуі;
3) егер өтініш берушіге қатысты өтініш берушінің оператор қызметін жүзеге асыруына тыйым салатын заңды күшіне енген сот шешімі болса;
4) ұсынылған құжаттар бойынша уəкілетті органның ескертулерін белгіленген мерзімде жоймау.
8. Операторды қайта ұйымдастыру жəне тарату Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тəртіппен жүзеге асырылады.
15-20-бап. Операторлардың қызметін мемлекеттік реттеу, бақылау жəне қадағалау ерекшеліктері
Операторлардың қызметін мемлекеттік реттеу, бақылау жəне қадағалау мақсатында уəкілетті орган:
1) оператор қызметін реттеу жəне электрондық сауда алаңының жұмыс істеуі саласында операторлардың орындауы үшін міндетті нормативтік құқықтық актілерді қабылдайды;
2) оператор қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат береді не беруден бас тартады;
3) осы Заңның талаптары мен уəкілетті органның оператор қызметін жүзеге асыруға жəне электрондық сауда алаңының жұмыс істеуіне байланысты қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілердің талаптарының анықталған бұзушылықтарын жою туралы, оның ішінде уəкілетті органға өзінің бақылау жəне қадағалау функцияларын жүзеге асыруы үшін қажетті ақпарат белгіленген мерзімдерде ұсынылмаған жағдайда жазбаша нұсқамалар жібереді;
4) осы Заңда белгіленген тəртіппен жəне негіздерде операторларға санкциялар қолданады;
5) оператор қызметі жəне электрондық сауда алаңының жұмыс істеуі мəселелері бойынша жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарайды;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де функцияларды жүзеге асырады.
15-21-бап. Жазбаша нұсқама жəне санкциялар
1. Осы Заңды жəне уəкілетті органның оператор қызметін жүзеге асыруға жəне электрондық сауда алаңының жұмыс істеуіне байланысты қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілерін бұзған жағдайда, уəкілетті орган операторға жазбаша нұсқама жіберуге құқылы.
Анықталған бұзушылықтарды жəне (немесе) оларды жасауға ықпал еткен себептерді, сондай-ақ жағдайларды белгіленген мерзімде жоюға бағытталған, орындалуы міндетті түзету шараларын қабылдау жəне (немесе) анықталған бұзушылықтарды жəне (немесе) оларды жасауға ықпал еткен себептерді, сондай-ақ жағдайларды жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын (бұдан əрі - іс-шаралар жоспары) белгіленген мерзімде ұсыну қажеттілігі жөнінде операторға берілген нұсқау жазбаша нұсқама болып табылады.
Жазбаша нұсқамада белгіленген мерзімде ұсынылған іс-шаралар жоспарында бұзушылықтардың, олардың туындауына алып келген себептердің сипаттамасы, жоспарланған іс-шаралардың тізбесі, оларды жүзеге асыру мерзімдері, сондай-ақ жауапты лауазымды адамдар көрсетіледі.
2. Уəкілетті органның жазбаша нұсқамасына шағымдану Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған тəртіппен жүзеге асырылады.
Уəкілетті органның жазбаша нұсқамасына шағымдану оның орындалуын тоқтата тұрмайды.
3. Оператор уəкілетті органды жазбаша нұсқамада көрсетілген шаралардың жазбаша нұсқамада көзделген мерзімдерде орындалғаны туралы хабардар етуге міндетті.
Бұзушылықты іс-шаралар жоспарында не жазбаша нұсқамада белгіленген мерзімдерде операторға байланысты емес себептер бойынша жою мүмкіндігі болмаған жағдайда, уəкілетті орган іс-шаралар жоспарын не жазбаша нұсқаманы орындау мерзімін уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіппен ұзартуы мүмкін.
4. Уəкілетті орган осы бапта белгіленген негіздер бойынша оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын тоқтата тұру не оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттан айыру түріндегі санкцияны операторға санкциялар ретінде қолдануға құқылы.
5. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын уəкілетті орган мынадай негіздердің бірі бойынша алты айға дейінгі мерзімге тоқтата тұрады:
1) осы Заңда жəне (немесе) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген талаптардың сақталмауы;
2) рұқсат беруге негіз болған құжаттардың шындыққа сəйкес келмейтіндігінің анықталуы;
3) осы Заң талаптарының жəне (немесе) уəкілетті органның оператор қызметін жүзеге асыруға жəне электрондық сауда алаңының жұмыс істеуіне байланысты қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілері талаптарының бұзылуын жою туралы уəкілетті органның жазбаша нұсқамаларының жүйелі түрде (қатарынан күнтізбелік он екі ай ішінде үш жəне одан да көп рет) орындалмауы.
6. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын тоқтата тұру оператор ретінде қызметті жүзеге асыруға тыйым салуға алып келеді.
7. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын тоқтата тұру туралы шешімде рұқсаттың қолданысын тоқтата тұрудың негіздері мен мерзімі көрсетілуге тиіс. Көрсетілген рұқсаттың қолданысы уəкілетті органның тиісті шешімі оператордың атқарушы органының назарына жеткізілген күннен бастап тоқтатыла тұрған деп есептеледі.
Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсатының қолданысы тоқтатыла тұрған оператор электрондық сауда алаңында бұрын жасалған шарттар бойынша өзіне қабылдаған міндеттемелерді орындауға міндетті.
8. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттан айыруды уəкілетті орган мынадай негіздердің бірі бойынша жүргізеді:
1) оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын уəкілетті орган тоқтата тұрған себептің жойылмауы;
2) оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын соңғы он екі ай ішінде бірнеше рет (екі жəне одан да көп рет) тоқтата тұру;
3) оператор қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат алған кезде оператордың көрінеу жалған ақпарат беруі;
4) оператор қызметін жүзеге асыруға тыйым салатын заңды күшіне енген сот шешімінің болуы;
5) операторды ерікті немесе мəжбүрлеп тарату туралы шешім.
9. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығына берілген рұқсаттың қолданысын тоқтату «Рұқсаттар жəне хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген негіздер бойынша жүргізіледі.
10. Оператор қызметін жүзеге асыру құқығынан айырылған оператордың оператор қызметін жүзеге асыруға құқығы жоқ.».
10. «Сауда қызметін реттеу туралы» 2004 жылғы 12 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына:
4-баптың 2-тармағы 2) тармақшасындағы «байланысты қатынастарға қолданылмайды.» деген сөздер «байланысты;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 3) тармақшамен толықтырылсын:
«3) банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы операторының қызметіне жəне банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңының жұмыс істеуіне байланысты қатынастарға қолданылмайды.».
11. «Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар жəне кредиттік тарихты қалыптастыру туралы» 2004 жылғы 6 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-бапта:
13) жəне 16-1) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:
«13) кредиттік тарих субъектісінің келісімі - Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сəйкес ресімделетін, кредиттік тарих субъектісінің осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерге өзі туралы ақпаратты кредиттік бюроларға (мемлекет қатысатын кредиттік бюроны қоспағанда) беруге арналған рұқсаты не кредиттік тарих субъектісінің кредиттік бюродан өзі туралы кредиттік есепті басқа тұлғаларға беруге арналған рұқсаты;»;
11-тармақтың 1) тармақшасының төртінші - алтыншы абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
«16-1) нақты уақыт режимі - əрекет дереу немесе бір сағаттан аспайтын мерзімде жүзеге асырылуға тиіс уақыт кезеңі;»;
мынадай мазмұндағы 16-2) тармақшамен толықтырылсын:
«16-2) өтініш беруші - кредиттік бюро қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат жəне кредиттік тарихтардың деректер базасын, пайдаланылатын ақпараттық жүйелерді қорғау жəне олардың сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі кредиттік бюроға жəне үй-жайларға қойылатын талаптарға кредиттік бюроның сəйкестігі туралы актіні (бұдан əрі - рұқсат) алу мақсатында уəкілетті органға құжаттар ұсынған заңды тұлға;»;
2) 3-баптың 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) осы Заңның 25-бабының 4-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, кредиттік тарих субъектісінің осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерге өзі туралы ақпаратты кредиттік бюроларға (мемлекет қатысатын кредиттік бюроны қоспағанда) беруге келісімінің не кредиттік тарих субъектісінің кредиттік бюродан өзі туралы кредиттік есепті басқа тұлғаларға беруге келісімінің болуы;»;
3) 5-баптың бірінші бөлігінде:
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1) ақпарат берушілердің кредиттік бюроларға ақпарат беру тəртібінің шарттары мен ең төмен талаптары туралы (осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2), 3) жəне 3-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер үшін);»;
мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын:
«1-1) ақпарат берушілер кредиттік бюроларға беретін мəліметтердің тізбесі туралы (осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 1-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер үшін);»;
11-тармақтың 3) тармақшасының алтыншы абзацы 2025 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді
1-1) тармақшадағы «1) жəне 1-1)» деген сөздер «1), 1-1) жəне 3-3)» деген сөздермен ауыстырылсын;
2) жəне 6) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:
«2) кредиттік тарих субъектілерінің осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерге өздері туралы ақпаратты кредиттік бюроларға (мемлекет қатысатын кредиттік бюроны қоспағанда) беруге келісімін ресімдеу, кредиттік бюродан өзі туралы кредиттік есепті басқа тұлғаларға беруге келісімді ресімдеу тəртібі туралы;»;
«6) кредиттік бюролардың, осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 1-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілердің жəне осы Заңның 20-бабының 1-тармағы бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген кредиттік есептерді алушылардың қызметін ұйымдастыру кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға жəне ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптар туралы, сондай-ақ кредиттік бюролардың осы Заңның 27-бабы 2-тармағының 11) тармақшасына жəне 3-тармағының 9) тармақшасына сəйкес ақпаратты өзге берушілерге жəне кредиттік есептерді алушыларға қойылатын талаптар туралы нормативтік құқықтық актілерді қабылдайды.»;
4) 7-бапта:
2-тармақ мынадай мазмұндағы 4-1) тармақшамен, 5) тармақшадағы «зерттеулер жатады.» деген сөздер «зерттеулер;» деген сөзбен ауыстырылып, 7) жəне 8) тармақшалармен толықтырылсын:
«4-1) банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы операторының қызметі (банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы операторы қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат болған кезде);»;
11-тармақтың 4) тармақшасының төртінші, бесінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
«7) кредиттік тарих субъектілерін кредиттік есепті сұратқан кредиттік есептерді алушылар, кредиттік тарих субъектісінің кредиттік тарихын нақты уақыт режимінде өзгерту туралы хабардар ету жөніндегі қызметтер;
8) осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілерді жеке тұлғаның банктік қарыздарды, микрокредиттерді алудан ерікті түрде бас тартуын нақты уақыт режимінде белгілегені не алып тастағаны туралы хабардар ету жөніндегі қызметтер жатады.»;
2-2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«2-2. Мемлекет қатысатын кредиттік бюро үшін кредиттік скорингті есептеу жөніндегі көрсетілетін қызметтерді ұсыну негізгі қызмет түріне жатады жəне міндетті болып табылады. Осы баптың 2-тармағының 4-1) тармақшасында көзделген қызметті мемлекет қатысатын кредиттік бюроның жүзеге асыруына жол берілмейді.»;
5) 7-1-бапта:
1-тармақтың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Кредиттік скорингті кредиттік бюро немесе осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 1-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер өзі дербес есептейді.»;
2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 1-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер кредиттік бюроның кредиттік скорингін жəне (немесе) өзі дербес есептеген кредиттік скорингтерді пайдалана отырып, кредиттік тарих субъектісінің кредит өтеу қабілетін бағалауды жүргізеді.
Кредиттік бюролар мен осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 1-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер кредиттік тарих субъектілеріне жəне өзге де үшінші тұлғаларға кредиттік скорингті есептеудің, кредиттік скорингтерді ескере отырып, тəуекелдерді бағалаудың өз əдістемелерін ашуға міндетті емес.»;
6) 16-баптың 2) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«2) мемлекет қатысатын кредиттік бюроны жəне (немесе) осы Заңның 25-бабының 4-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерден кредиттік тарих субъектісінің өзі туралы ақпаратты кредиттік бюроларға беруге келісімін алғаны туралы растауды ұсынуды, сондай-ақ кредиттік тарихты қалыптастыратын толық əрі анық ақпаратты талап етуге;»;
7) 17-баптың 1-тармағының 9) жəне 10-1) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
11-тармақтың 7) тармақшасының екінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
«9) осы Заңның 19-бабы 2-тармағының екінші бөлігінде жəне 24-бабы 5-тармағының 1-1) тармақшасында көзделген, тиісті субъектінің кредиттік тарихына нақты уақыт режимінде енгізілуге тиіс ақпаратты қоспағанда, ақпарат берушіден ақпаратты алғаннан кейін келесі жұмыс күнінен кешіктірмей, тиісті субъектінің кредиттік тарихына өзгерістер мен толықтырулар енгізуге;»;
11-тармақтың 7) тармақшасының үшінші абзацы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
«10-1) осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 2), 3-1) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерден жəне осы Заңның 20-бабы 1-тармағы бірінші бөлігінің 2), 3), 4-2), 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген кредиттік есептерді алушылардан өздерінің қызметін ұйымдастыру кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға жəне ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды сақтауды талап етуге;»;
8) 18-баптың 1-тармағында:
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1) банктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдар;»;
мынадай мазмұндағы 1-1) жəне 3-3) тармақшалармен толықтырылсын:
11-тармақтың 8) тармақшасының бесінші абзацының қолданысы 2025 ж. 1 қаңтарға дейін тоқтатылды, тоқтатыла тұру кезеңінде осы абзац осы Заңның 2-бабының 2-тармағының редакциясында қолданылды
«1-1) коллекторлық агенттіктер, «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 36-1-бабы 4-тармағының бірінші бөлігінде жəне (немесе) «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабы 5-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғамен жасалған банктік қарыз шарттары жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарттар бойынша құқықтарды (талаптарды) сенімгерлік басқару шарты шеңберінде банктік қарыз шарттары жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарттар бойынша құқықтарды (талаптарды) сенімгерлік басқаруды жүзеге асыратын сервистік компаниялар (бұдан əрі - сервистік компаниялар), «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 36-1-бабының 4-тармағы бірінші бөлігінің оныншы абзацында жəне «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабының 5-тармағы бірінші бөлігінің сегізінші абзацында көрсетілген тұлғалар, егер банктік қарыз шарты бойынша жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша алынған құқықтарды (талаптарды) осы тұлғалар сервистік компанияның сенімгерлік басқаруына бермесе, сондай-ақ жеке тұлғалардың банктік қарыз шарттары, қарыз (кредит) шарттары жəне микрокредит беру туралы шарттары бойынша құқықтар (талаптар) берілген өзге де тұлғалар;»;
11-тармақтың 8) тармақшасының алтыншы абзацы 2025 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді
«3-3) осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген тұлғаларды қоспағанда, жеке тұлғаларға қарыздар (кредиттер) жəне (немесе) микрокредиттер берген жəне солар бойынша құқықтары (талаптары) тоқтатылмаған ұйымдар;»;
9) 19-баптың 2-тармағында:
бірінші бөлікте:
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер:»;
8) тармақшаның екінші жəне үшінші абзацтары мынадай редакцияда жазылсын:
«осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) (кредиттік серіктестіктерді қоспағанда), 1-1) (коллекторлық агенттіктерді қоспағанда) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпаратты берушілер үшін - осы Заңның 24-бабының 1-тармағы бірінші бөлігінің 1), 2) жəне 3-2) тармақшаларында жəне 3-тармағында көзделген, кредиттік тарих субъектісі-жеке тұлға туралы бір жұмыс күні ішінде;
осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1) (коллекторлық агенттіктерді қоспағанда) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер үшін - кредиттік тарих субъектісіне қатысты кез келген деректер өзгерген немесе алынған күннен бастап он жұмыс күні ішінде;»;
11-тармақтың 9) тармақшасының сегізінші - оныншы абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілер (кредиттік серіктестіктерді жəне ломбардтарды қоспағанда) ақпарат беру туралы шартта айқындалған тəртіппен кредиттік бюроға нақты уақыт режимінде кредиттік тарих субъектісі - жеке тұлға туралы мынадай:
жеке тұлғаның жеке сəйкестендіру нөмірін, банктік қарыздың, микрокредиттің сомасы мен мақсатын көрсете отырып, банктік қарыз шартын, микрокредит беру туралы шартты жасасуға өтініш бергені туралы ақпаратты беруге міндетті.»;
екінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 1-1) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер өздерінің қызметін ұйымдастыру кезінде уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға жəне ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды сақтайды.»;
11-тармақтың 10) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
10) 20-бапта:
1-тармақтың бірінші бөлігі мынадай мазмұндағы 4-4) жəне 4-5) тармақшалармен толықтырылсын:
«4-4) банк омбудсманы;
4-5) микроқаржы омбудсманы;»;
2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Осы баптың 1-тармағы бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 4-2), 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген тұлғалар кредиттік есептерді алу туралы шарт жасасқаннан кейін кредиттік есептерді алушылар ретінде кредиттік бюрода тіркелуге тиіс.»;
11-тармақтың 11) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
11) 21-бап мынадай мазмұндағы 2-2 жəне 4-тармақтармен толықтырылсын:
«2-2. Осы Заңның 20-бабы 1-тармағы бірінші бөлігінің 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген кредиттік есепті алушылар кредиттік есептерді тегін алады.»;
«4. Осы Заңның 20-бабы 1-тармағы бірінші бөлігінің 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген кредиттік есепті алушылар:
1) осы Заңның 25-бабының 4-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, кредиттік тарих субъектісі туралы кредиттік есепті алуға оның келісімін алғаны туралы растауды кредиттік бюроға ұсынуға;
2) кредиттік есепті алушы ретінде тіркелу кезінде өзі ұсынған мəліметтердің өзгергені туралы хабарлауға;
3) кредиттік есепке қатысты құпиялылықты сақтауға жəне ондағы ақпаратты үшінші тұлғаларға жария етпеуге;
4) кредиттік есепте қамтылған ақпаратты «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 40-1-бабында жəне «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 29-1-бабында көзделген мақсаттар үшін ғана пайдалануға;
5) Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес өзге де міндеттерді атқаруға міндетті.»;
11-тармақтың 12) тармақшасы 2024 ж. 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілді
12) 22-баптың 8) тармақшасында:
«арқылы» деген сөзден кейін «тегін» деген сөзбен толықтырылсын;
мынадай мазмұндағы екінші сөйлеммен толықтырылсын:
«Осы тармақшада көзделген құқық заңды тұлға болып табылатын кредиттік тарих субъектісіне қолданылмайды.»;
13) 23-баптың 1-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Осы Заңның 25-бабының 4-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер мемлекет қатысатын кредиттік бюроға, сондай-ақ ақпарат беру туралы шарттар негізінде кредиттік тарих субъектісінің келісімі болған кезде өзге де кредиттік бюроларға ақпарат беруге міндетті.»;
14) 24-бапта:
1-тармақтың бірінші бөлігінде:
11-тармақтың 14) тармақшасының үшінші, төртінші абзацтары 2025 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) жəне 3-3) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер кредиттік бюроларға беретін ақпаратта:»;
мынадай мазмұндағы 3-3) тармақшамен толықтырылсын:
«3-3) жасалған күндері көрсетіле отырып, банктік қарыз шартына жəне (немесе) микрокредит беру туралы шартқа қосымша келісімді не жаңа банктік қарыз шартын жəне (немесе) микрокредит беру туралы шартты жасасу арқылы берешекті реттеуді жүргізу туралы жəне (немесе) банктік қарыз шартының жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгертуден бас тарту туралы мəліметтер, сондай-ақ банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті өндіріп алу туралы мəліметтер;»;
4) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«4) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған өзге де мəліметтер болуға тиіс.»;
1-1-тармақта:
бірінші абзацтағы «кредиттік бюроларға беретін ақпаратта, егер банктік қарыз шарты бойынша жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша алынған құқықтарды (талаптарды) осы тұлғалар сервистік компанияның сенімгерлік басқаруына бермесе» деген сөздер «, егер банктік қарыз шарты бойынша жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша алынған құқықтарды (талаптарды) осы тұлғалар сервистік компанияның сенімгерлік басқаруына бермесе, сондай-ақ жеке тұлғалардың банктік қарыз шарттары, қарыз (кредит) шарттары жəне микрокредит беру туралы шарттары бойынша құқықтар (талаптар) берілген өзге де тұлғалар кредиттік бюроларға беретін ақпаратта» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 5-1) тармақшамен толықтырылсын:
«5-1) жасалған күндері көрсетіле отырып, банктік қарыз шартына жəне (немесе) микрокредит беру туралы шартқа қосымша келісім жасасу не банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті өндіріп алу туралы сот шешімін немесе нотариустың атқарушылық жазбасын орындау талаптары туралы келісім жасасу арқылы берешекті реттеуді жүргізу туралы жəне (немесе) банктік қарыз шартының жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарттың талаптарын, банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті өндіріп алу туралы сот шешімін немесе нотариустың атқарушылық жазбасын орындау талаптарын өзгертуден бас тарту туралы мəліметтер, сондай-ақ банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша берешекті өндіріп алу туралы мəліметтер;»;
6) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«6) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған өзге де мəліметтер қамтылуға тиіс.»;
5-тармақта:
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«5. Кредиттік бюроларға «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы беретін ақпаратта мынадай мəліметтер:»;
мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын:
«1-1) жеке тұлғалар үшін - тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе), туған күні, тұрғылықты жері, заңды мекенжайы, жеке басты куəландыратын құжаттың атауы мен деректемелері, жеке сəйкестендіру нөмірі, жеке тұлғаның банктік қарыздарды, микрокредиттерді алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені не алып тастағаны туралы мəліметтер;»;
11-тармақтың 14) тармақшасының жиырмасыншы жəне жиырма бірінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы кредиттік бюроларға осы тармақтың бірінші бөлігінің 1-1) тармақшасында көзделген ақпаратты нақты уақыт режимінде береді.»;
6-тармақтағы «1, 2 жəне 5-тармақтарында» деген сөздер «2 жəне 5-тармақтарында» деген сөздермен ауыстырылсын;
15) 25-бапта:
1 жəне 3-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерге кредиттік тарих субъектісінің өзі туралы ақпаратты кредиттік бюроларға (мемлекет қатысатын кредиттік бюроны қоспағанда) беруге келісімі жəне (немесе) кредиттік тарих субъектісінің кредиттік есепті алушыға кредиттік бюродан өзі туралы кредиттік есепті беруге келісімі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен ресімделеді.»;
«3. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілерге кредиттік тарих субъектісінің өзі туралы ақпаратты кредиттік тарихты қалыптастыру үшін кредиттік бюроларға (мемлекет қатысатын кредиттік бюроны қоспағанда) беруге жəне (немесе) кредиттік бюродан өзі туралы кредиттік есепті беруге келісімінің болмағаны үшін, сондай-ақ оны дұрыс ресімдемегені үшін ақпарат беруші, кредиттік есепті беру туралы сұрау салған кредиттік есепті алушы не олардың лауазымды адамдары Қазақстан Республикасының Əкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне сəйкес жауапты болады.»;
4-тармақ мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 3) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушінің осы Заңның 24-бабы 5-тармағы бірінші бөлігінің 1-1) тармақшасында көзделген ақпаратты кредиттік бюроларға беруіне жəне кредиттік бюролардың осындай ақпаратты осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген ақпарат берушілерге беруіне кредиттік тарих субъектісі-жеке тұлғаның келісімі талап етілмейді.»;
16) 27-бапта:
1-тармақтың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1) жəне 2) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер ақпарат беру жөніндегі өз міндеттемелерін орындау мақсатында мемлекет қатысатын кредиттік бюромен мемлекет қатысатын кредиттік бюро мемлекеттік тіркелген жəне (немесе) ақпарат берушілер осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1) жəне 2) тармақшаларында айқындалған белгілерге сəйкес келген күннен бастап күнтізбелік бір жүз сексен күн ішінде ақпарат беру туралы шарттар жасасуға міндетті. Осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер ақпарат беру туралы шартта айқындалған мерзімдерде өзге кредиттік бюролармен ақпарат беру туралы шарт жасасуға құқылы.»;
2-тармақтың 2) жəне 3) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«2) шарттың қолданылу мерзімі, оны өзгерту, тоқтату жəне біржақты тəртіппен, оның ішінде осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2), 3-1) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілер өздерінің қызметін ұйымдастыру кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға жəне ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды сақтамаған жағдайда бұзу негіздері мен тəртібі, сондай-ақ шарт бойынша міндеттемелерді бұзғаны үшін айыппұлдардың мөлшері;
3) мемлекет қатысатын кредиттік бюроны, сондай-ақ осы Заңның 25-бабының 4-тармағында көзделген жағдайды қоспағанда, осы Заңның 18-бабы 1-тармағының 1), 1-1), 2) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген ақпарат берушілердің кредиттік тарих субъектісінің өзі туралы ақпаратты кредиттік бюроларға беруге келісімін міндетті түрде алуы;»;
11-тармақтың 16) тармақшасының жетінші - тоғызыншы абзацтары 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
3-тармақтың 2) жəне 9) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«2) шарттың қолданылу мерзімі, оны өзгерту, тоқтату жəне біржақты тəртіппен, оның ішінде осы Заңның 20-бабы 1-тармағы бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 4-2), 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген кредиттік есептерді алушылар өздерінің қызметін ұйымдастыру кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға жəне ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды сақтамаған жағдайда бұзу негіздері мен тəртібі, сондай-ақ шарт бойынша міндеттемелерді бұзғаны үшін айыппұлдардың мөлшері;»;
«9) уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген талаптарға сəйкес келетін, осы Заңның 20-бабының 1-тармағы бірінші бөлігінің 2), 3), 4-2), 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген кредиттік есептерді алушылардың қызметін ұйымдастыру кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалануға жəне ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптар қамтылуға тиіс.»;
11-тармақтың 17) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
17) 28-бап мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы Заңның 20-бабы 1-тармағы бірінші бөлігінің 4-4) жəне 4-5) тармақшаларында көрсетілген тұлғалар кредиттік бюрода тіркелу үшін мынадай құжаттарды:
1) кредиттік бюрода тіркеу туралы өтінішті;
2) банк немесе микроқаржы омбудсманының өкілдер кеңесінің оны сайлау туралы отырысының хаттамасынан үзінді көшірмені;
3) кредиттік бюроларға сұрау салуды жүзеге асыруға уəкілетті адамдардың тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе) жəне лауазымы туралы ақпаратты ұсынады. Қажет болған жағдайда көрсетілген ақпарат осындай адамдардың электрондық цифрлық қолтаңбасы арқылы куəландырылады.».
12-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
12. «Жобалық қаржыландыру жəне секьюритилендіру туралы» 2006 жылғы 20 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-бапта:
10-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«10-1) кредиторлар синдикатына қатысушылар - екінші деңгейдегі банктер, Қазақстанның Даму Банкі, Қазақстан Республикасы бейрезидент-банктерінің филиалдары, «Астана» халықаралық қаржы орталығының банктері, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктері, халықаралық қаржы ұйымдары;»;
мынадай мазмұндағы 15-2) жəне 22) тармақшалармен толықтырылсын:
«15-2) синдикатталған қарызды ұйымдастырушы - синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру туралы шартқа сəйкес кредиторлар синдикатына қатысушылардың құрамын қалыптастыру жəне қарыз алушымен синдикатталған қарыз шартын жасасу процесін ұйымдастыру жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын жəне синдикатталған қарыздың қатысушысы болып табылмайтын тұлға;»;
«22) шетелдік кəсіптік ұйым - уəкілетті орган бекіткен тізбеге кіретін, қаржы нарықтарында бірыңғай қағидаларды жəне (немесе) стандарттарды белгілейтін халықаралық ұйым, шетелдік заңды тұлға немесе заңды тұлға болып табылмайтын шетелдік ұйым.»;
2) 14-1-бап мынадай мазмұндағы 1-1, 2-1, 5 жəне 6-тармақтармен толықтырылсын:
«1-1. Синдикатталған қарыз шарты қарыз алушы кредиторлар синдикатының бірнеше болашақ қатысушыларымен қарыз (банктік қарыз) шарттарын жасасқаннан кейін жасалуы мүмкін. Мұндай жағдайда синдикатталған қарыз шарты, егер бұрын туындаған міндеттемелерге қатысушылардың құрамы мен синдикатталған қарыз шартына қатысушылардың құрамы толығымен сəйкес келсе, аталған тұлғалардың бұрын туындаған міндеттемелерін өзгертеді, бұл ретте синдикатталған қарыз шарты кепіл шартын жəне (немесе) қарыз алушының міндеттемелеріне байланысты өзге де келісімді тоқтатуды немесе өзгертуді көздеуі мүмкін.»;
«2-1. Егер заңды тұлға мен осы Заңға сəйкес кредиторлар синдикатының қатысушысы (бастапқы кредитор) болуға құқылы өзге тұлға арасында екіжақты қарыз (банктік қарыз) шарты жасалса, аталған тұлғалардың қатысуымен синдикатталған қарыз шарты мынадай тəсілдердің бірімен:
1) екіжақты қарыз (банктік қарыз) шарты тараптарының үшінші тұлғамен (үшінші тұлғалармен) келісім жасасуы арқылы жасалуы мүмкін, оған сəйкес үшінші тұлға (үшінші тұлғалар) бастапқы кредитормен келісе отырып, қарыз алушыға көрсетілген келісімде белгіленген мөлшерде жəне мерзімдерде ақша беру немесе беріп отыру міндетін қабылдайды жəне (немесе) кредитор тарапында бастапқы міндеттемеге кіріседі;
2) егер бұл ретте бастапқы кредитор мен жаңа кредитор немесе жаңа кредиторлар арасында қарыз беруге, оған қызмет көрсетуге жəне қайтаруға байланысты барлық кредиторлардың қарыз алушыға жəне өзге де тұлғаларға қатысты шешімдер қабылдауының жəне олардың міндеттерді орындауының тəртібі туралы келісім жасалса жəне қарыз алушы өзі қатысатын қатынастарға қатысты осы Заңның ережелерін қолдануға кез келген уақытта келісім берсе, бастапқы кредитордың екіжақты қарыз шарты бойынша талап ету құқықтарын жаңа кредиторға немесе жаңа кредиторларға беруі арқылы жасалуы мүмкін.»;
«5. Егер синдикатталған қарыз шартын жасасу күніне «Астана» халықаралық қаржы орталығының банктері, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктері жəне (немесе) халықаралық қаржы ұйымы қарыз алушыға синдикатталған қарыз шарты бойынша соманың кемінде үштен екісін беретін жағдайларда синдикатталған қарыз шарты шетелдік кəсіптік ұйым əзірлеген үлгілік талаптардағы синдикатталған қарыз шарты түрінде жасалуы мүмкін.
Тараптар шетелдік кəсіптік ұйым əзірлеген үлгілік талаптарда жасалған синдикатталған қарыз шартына осы синдикатталған қарыз шартында айқындалған тəртіппен жəне талаптарда өзгерістер жəне (немесе) толықтырулар енгізуге құқылы.
6. Кредиторлар синдикатына қатысушылардың бірі синдикатталған қарыз шартын бұзу туралы талапты мəлімдеген жағдайда осындай шарт кредиторлар синдикатының басқа қатысушыларының кемінде екеуі қалған кезде соларға қатысты өз қолданысын сақтайды.»;
3) 14-2-бапта:
мынадай мазмұндағы 1-1-тармақпен толықтырылсын:
«1-1. Синдикатталған қарыз шартын жасасқысы келетін тұлға осы Заңға сəйкес кредиторлар синдикатының қатысушылары болуға құқылы тұлғалардың бірімен немесе осындай бірнеше тұлғалармен синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру туралы шарт жасасуға құқылы, ол бойынша синдикатталған қарызды ұйымдастырушы тапсырыс берушінің тапсырмасы бойынша əрекет ете отырып, оған белгілі бір талаптарда синдикатталған қарыз шартын жаса суға дайындалу жөніндегі қызметтер (синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру жөніндегі қызметтер) көрсетуге міндеттенеді, ал тапсырыс беруші осы қызметтерді көрсеткені үшін сыйақы төлеуге міндеттенеді. Егер синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру туралы шартта өзгеше көзделмесе, синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру жөніндегі қызметтер синдикатталған қарыз шартын жасасу кезінде көрсетілген болып есептеледі.
Синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру туралы шарт жазбаша нысанда жасалуға тиіс. Синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру туралы шарттың жазбаша нысанын сақтамау оның маңызсыз болуына алып келеді.»;
3-тармақта:
бірінші жəне үшінші бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Кредиторлар синдикатына қатысушылар арасындағы қатынастар жəне олардың бірлескен қызметін үйлестіру тəртібі кредиторлар синдикатына қатысушылар арасындағы келісіммен реттеледі.»;
«Кредиторлар синдикатына қатысушылардың біреуі немесе бірнеше қатысушысы синдикатталған қарыз шарты бойынша міндеттемелерді орындаудан біржақты бас тартқан жағдайда, кредиторлар синдикатына қатысушылардың жауапкершілігі мен осы Заңның 14-1-бабы 3-тармағының талаптарын ескере отырып, синдикатталған қарыз шартын орындаумен байланысты мəселелер, оның ішінде кредиторлар синдикатына қатысушының талап ету құқықтары мен өзге де құқықтарының басқа тұлғаға ауысуы мəселесі жөнінде шешімдер қабылдау тəртібі кредиторлар синдикатына қатысушылардың арасындағы келісімде айқындалады.»;
мынадай мазмұндағы алтыншы жəне жетінші бөліктермен толықтырылсын:
«Банк-агент кредиторлар синдикатының шешімдер қабылдауы кезінде, сондай-ақ банк-агенттің кредитор ретінде өз құқықтарын жүзеге асыруы кезінде жəне синдикатталған қарыз шартының талаптарына сəйкес кредитор ретінде заңдық мəні бар əрекеттер жасау кезінде кредиторлар синдикатының өзге де қатысушыларымен тең əрекет етеді.
Егер осы бапта өзгеше көзделмесе немесе синдикатталған қарыз шарты бойынша міндеттемелердің мəнінен өзге туындамаса, банк-агенттің міндеттеріне тапсырма шарты туралы қағидалар қолданылады.»;
5-тармақ мынадай мазмұндағы жетінші жəне сегізінші бөліктермен толықтырылсын:
«Кредиторлар синдикатына қатысушының құқықтары (талаптары) басқа тұлғаға ауысқан кезде осындай тұлғаға қатысты банк-агент пен кепілді басқарушының синдикатталған қарыз шартына немесе кепілді басқару шартына сəйкес бұрын белгіленген өкілеттіктері өз күшін сақтайды.
Синдикатталған қарыз шартының негізінде кредиторлар синдикатына қатысушыға тиесілі құқықтар (талаптар) мəміле бойынша немесе заң негізінде басқа тұлғаға осы Заңда жəне синдикатталған қарыз шартында көзделген құқықтар мен міндеттермен, оның ішінде кредиторлар синдикатына қатысушылардың шешімдерін қабылдауға қатысу құқығымен бірге ғана ауысады.».
13-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
13. «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 15-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілігінің көлемі, оны жасау нысандары мен тəртібі Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында белгіленеді.»;
2) 20-баптың 2 жəне 3-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органнан басқа, мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін мемлекеттік реттеу Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында белгіленеді.
3. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде жəне оның ведомстволарында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін мемлекеттік реттеуді Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Директорлар кеңесі жүзеге асырады.
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органда бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін мемлекеттік реттеуді қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен келісу бойынша:
1) қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органда бухгалтерлік есепті жүргізу тəртібін;
2) қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның бухгалтерлік есепке алу шоттарының үлгі жоспарын жəне қаржылық есептілік нысандарын əзірлеу жəне бекіту арқылы жүзеге асырады.».
14. «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» 2007 жылғы 26 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына:
48-баптың 5-тармағы бірінші бөлігінің 2) тармақшасы мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы тармақшаның күші «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 34-бабы 3-2-тармағының бірінші бөлігінде, «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 7-бабының 2-тармағы 11-2) тармақшасының бірінші бөлігінде, «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 6-1-бабы 2-тармағының екінші бөлігінде көзделген жағдайларға қолданылмайды;».
15. «Атқарушылық іс жүргізу жəне сот орындаушыларының мəртебесі туралы» 2010 жылғы 2 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-бапта:
1-1) тармақшаның екінші бөлігі алып тасталсын;
мынадай мазмұндағы 5-1) жəне 5-2) тармақшалармен толықтырылсын:
«5-1) оңайлатылған іс жүргізу - аумақтық орган атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы жүзеге асыратын атқарушылық құжаттардың автоматтандырылған орындалуы;
5-2) оңайлатылған іс жүргізудегі қаулы - оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде қабылданатын, аумақтық орган басшысының не оның орынбасарының электрондық цифрлық қолтаңбасы арқылы куəландырылған процестік шешім тіркелетін аумақтық органның процестік құжаты;»;
2) мынадай мазмұндағы 1-1-тараумен толықтырылсын:
«1-1-тарау. Оңайлатылған іс жүргізу
10-1-бап. Оңайлатылған іс жүргізудің ерекшеліктері
1. Оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде осы Заңның 9-бабы 1-тармағының 5), 6), 11) жəне 13) тармақшаларында көзделген, жеке тұлғадан жиырма айлық есептік көрсеткішке дейінгі соманы өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттар қабылданады.
2. Атқарушылық құжат оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде осы Заңда көзделген мерзімде орындалмаған жағдайда, осы Заңның 138-бабының 1-тармағына сəйкес орындалады.
3. Оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде борышкер атқарушылық құжаттың талаптарын оңайлатылған тəртіппен орындаудан бас тартуға құқылы.
Бас тартылған жағдайда атқарушылық құжат сот орындаушысына орындауға беріледі.
4. Оңайлатылған іс жүргізу бойынша шығарылған қаулы сот орындаушысының қаулысымен тепе-тең мəнде болады.
5. Оңайлатылған іс жүргізуді жүзеге асыру тəртібін уəкілетті орган айқындайды.
10-2-бап. Атқарушылық құжатты оңайлатылған іс жүргізуге қабылдау
1. Электрондық нысанда келіп түскен атқарушылық құжаттың негізінде аумақтық орган осы Заңның 11-бабы 1-1-тармағының талаптарын сақтай отырып, атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы оңайлатылған іс жүргізуді дереу қозғайды, ол жөнінде қаулы шығарылады жəне борышкер тиісті түрде хабардар етіледі.
2. Атқарушылық құжаттың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сəйкестігі үшін атқарушылық құжатты берген орган жауапты болады.
10-3-бап. Оңайлатылған іс жүргізудегі мəжбүрлеп орындату шаралары
Оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде осы Заңның 32-бабы 2-тармағының 1-1) жəне 3) тармақшаларында жəне 36-бабында көзделген атқарушылық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі шаралар қабылданады.
Борышкердің банктердегі немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы ақшалай сомаларынан өндіріп алу атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған аумақтық органның инкассолық өкімі негізінде жүзеге асырылады.
10-4-бап. Оңайлатылған іс жүргізудегі атқарушылық құжаттарды орындау мерзімдері
Оңайлатылған іс жүргізудегі атқарушылық құжатты орындау оңайлатылған іс жүргізу қозғалған күннен бастап күнтізбелік отыз күннен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
Борышкердің оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде атқарушылық құжаттың талаптарын орындамауы атқарушылық құжатты уəкілетті орган айқындайтын тəртіппен жеке сот орындаушысына беруге негіз болып табылады.
10-5-бап. Оңайлатылған іс жүргізуді тоқтатудың негіздері мен салдары
1. Оңайлатылған іс жүргізу, егер:
1) атқарушылық құжаттың талабы толық көлемде орындалса;
2) тиісті органның атқарушылық құжатты беруге негіз болған шешімінің күші жойылса, тоқтатылады.
2. Оңайлатылған іс жүргізу тоқтатылған жағдайларда аумақтық орган атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде дереу қаулы шығарады.
3. Тоқтатылған оңайлатылған іс жүргізуді оңайлатылған тəртіппен қайта бастауға болмайды.
4. Оңайлатылған іс жүргізуді тоқтатумен бір мезгілде оңайлатылған іс жүргізудегі атқарушылық құжаттың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі шаралар автоматты түрде жойылады.
5. Оңайлатылған іс жүргізу тоқтатылған жағдайда, орындалмаған инкассолық өкімдер атқарушылық іс жүргізудің автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде автоматты түрде кері қайтарып алынады.
10-6-бап. Атқарушылық құжатты оңайлатылған іс жүргізуден жеке сот орындаушысына берудің негіздері мен салдары
1. Егер:
1) осы Заңның 10-4-бабында көзделген мерзім өтсе;
2) борышкер оңайлатылған іс жүргізудегі атқарушылық құжаттың талаптарын орындаудан бас тартса, атқарушылық құжат оңайлатылған іс жүргізуден жеке сот орындаушысына беріледі.
2. Берілген оңайлатылған іс жүргізуді оңайлатылған тəртіппен қайта бастауға болмайды.
3. Атқарушылық құжат оңайлатылған іс жүргізуден жеке сот орындаушысына берілген жағдайда, оңайлатылған іс жүргізудегі атқарушылық құжаттың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі қабылданған шаралардың күші жойылуға жатпайды.
4. Оңайлатылған іс жүргізу берілген жағдайда, шығарылған инкассолық өкімдер атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде автоматты түрде кері қайтарып алынады.
10-7-бап. Оңайлатылған іс жүргізудегі шешімге шағымдану
Өндіріп алушы немесе борышкер оңайлатылған іс жүргізудегі қаулыға Қазақстан Республикасының Əкімшілік рəсімдік-процестік кодексінде белгіленген тəртіппен шағым жасай алады.»;
3) 32-баптың 6-тармағы мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«Оңайлатылған іс жүргізу шеңберінде осы баптың 2-тармағының 1-1) тармақшасы бойынша атқарушылық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі шараларды қабылдау санкциясыз жүзеге асырылады.»;
15-тармақтың 4) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
4) 42-баптың бірінші бөлігінің 6-1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«6-1) халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын азаматтар, сондай-ақ кəмелетке толмаған балалары бар жəне оларды тəрбиелеп отырған жəне (немесе) тұрғылықты жері бойынша тұрақты немесе уақытша тіркелген бірінші немесе екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар тұратын отбасылар Қазақстан Республикасының аумағындағы жалғыз тұрғынжайынан «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 29-бабының 3-1-тармағына сəйкес жылыту маусымы кезеңінде мəжбүрлеп шығарылған;»;
5) 47-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы 5-2) тармақшамен толықтырылсын:
«5-2) соттан тыс банкроттық рəсімі аяқталса жəне борышкер «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне банкроттығы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабының 11) тармақшасында көрсетілген, олар туралы мəліметтер кредиттік бюролардың дерекқорында көрсетілген кредиторларға қатысты банкрот деп танылса;»;
6) 58-баптың 2-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Борышкердің банктердегі немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы ақшалай сомаларынан өндіріп алуды атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы аумақтық орган немесе сот орындаушысы инкассолық өкім шығару арқылы жүзеге асырады. Инкассолық өкім қағаз жеткізгіште жіберілген кезде инкассолық өкімге атқарушылық құжаттардың жеке сот орындаушысының не аумақтық бөлімнің мөрімен расталған көшірмелері қоса беріледі. Атқарушылық құжат көшірмесінің анықтығы үшін жеке сот орындаушысы, аумақтық бөлімнің басшысы - аға сот орындаушысы жауапты болады.»;
7) 167-баптың 11) тармақшасы оныншы абзацындағы «тəртібін əзірлейді жəне бекітеді.» деген сөздер «тəртібін;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы он бірінші абзацпен толықтырылсын:
«оңайлатылған іс жүргізуді жүзеге асыру тəртібін əзірлейді жəне бекітеді;».
16-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
16. «Мемлекеттік мүлік туралы» 2011 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-баптың 19) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«19) мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі уəкілетті орган (бұдан əрі - мемлекеттік мүлік жөніндегі уəкілетті орган) - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органға бекітіліп берілген мүлікті қоспағанда, өз құзыреті шегінде республикалық мүлікті басқару, мемлекеттің республикалық мүлікке құқықтарын іске асыру, экономиканың стратегиялық маңызы бар салаларында меншікті жəне стратегиялық объектілерді жекешелендіру мен мемлекеттік мониторинг жүргізу саласындағы басшылықты өз құзыреті шегінде жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;»;
2) 4-бап мынадай мазмұндағы 8-1-тармақпен толықтырылсын:
«8-1. Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган өз балансында тұрған, өзіне бекітіліп берілген мүлікке Қазақстан Республикасының атынан иелік ету, оны пайдалану жəне билік ету құқықтарын дербес жүзеге асырады, өзіне бекітіліп берілген мүлікке қатысты жеке-дара қолданылатын құқықтық актілерді қабылдайды.».
17. «Микроқаржылық қызмет туралы» 2012 жылғы 26 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-бап мынадай мазмұндағы 1-1) жəне 7-2) тармақшалармен толықтырылсын:
«1-1) банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңы - сауда-саттық өткізу үшін қатысушыларға инфрақұрылымды қамтамасыз ететін, «Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау жəне қадағалау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес қолданылатын интернет-ресурс;»;
«7-2) тұтынушылық микрокредит - жылжымайтын мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген микрокредит болып табылмайтын, жеке тұлғаға тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алуға жəне (немесе) кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес өзге де мақсаттарға берілетін микрокредит;»;
2) 3-бапта:
1-2-тармақтың 12) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«12) заңды тұлғаларға ақшалай нысанда орындауды көздейтін кепілдіктерді, кепілгерліктерді жəне өзге де міндеттемелерді беру.»;
17-тармақтың 2) тармақшасының төртінші - он жетінші абзацтары 2024 ж. 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілді
3-2-тармақта:
«Адам» деген сөз «Жеке тұлға» деген сөздермен ауыстырылсын;
«электрондық үкімет» веб-порталы арқылы» деген сөздер «кредиттік бюрода не «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы тегін» деген сөздермен ауыстырылсын;
3-3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«3-3. Микроқаржы ұйымы микрокредит беру туралы шешім қабылданғанға дейін алған жеке тұлғаның кредиттік есебінде оның микрокредиттер алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде микроқаржы ұйымының оған микрокредиттер беруіне тыйым салынады.
Бұл тыйым ломбардтың микрокредит беруі жағдайларына қолданылмайды.
Микроқаржы ұйымының жеке тұлғаға жұбайының (зайыбының) келісімінсіз микрокредиттер беруіне тыйым салынады, келісімді алу тəртібі жəне келісім қажет болатын микрокредиттің ең төмен мөлшері уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалады.
Жеке тұлғаның микрокредит алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде оған микрокредит беруге тыйым салу жеке тұлғаның микрокредиті бойынша берешегін өтеу мақсатында микрокредит беру жағдайларына қолданылмайды.
Микроқаржы ұйымы клиент - жеке тұлғаның кредиттік есебінде оның микрокредит алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде, сондай-ақ жұбайының (зайыбының) келісімінсіз микрокредит берген жағдайда, микроқаржы ұйымы жеке тұлғадан осындай микрокредит бойынша міндеттемелерді орындауды талап етуге құқылы емес.
Микроқаржы ұйымы осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген, жеке тұлғаның кредиттік есебінде оның микрокредит алудан ерікті түрде бас тартуын белгілегені туралы ақпарат болған кезде, сондай-ақ жұбайының (зайыбының) келісімінсіз микрокредит беру фактісі анықталған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей мынадай шараларды қабылдайды:
клиенттің осындай микрокредит бойынша берешегін есептен шығару туралы шешім қабылдайды;
клиенттің осындай микрокредит бойынша берешегін өндіріп алуды жəне талап-арыз жұмысын тоқтатады;
осындай микрокредит бойынша ақпарат туралы жазбаларды жою арқылы клиенттің кредиттік бюролардағы кредиттік тарихына түзетулер енгізеді;
осындай микрокредит бойынша сыйақының жəне (немесе) тұрақсыздық айыбының бұрын ұсталған (төленген) сомаларын клиентке қайтаруды жүзеге асырады.»;
мынадай мазмұндағы 3-4 жəне 3-5-тармақтармен толықтырылсын:
17-тармақтың 2) тармақшасының он тоғызыншы - жиырма үшінші абзацтарының күші осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін сот актілері заңды күшіне енген құқықтық қатынастарға қолданылады
«3-4. Микрокредит беру құпиясын құрайтын ақпаратқа құқыққа сыйымсыз қол жеткізілгені, оның құқыққа сыйымсыз өзгертілгені, үшінші тұлғалар тарапынан құқыққа сыйымсыз əрекеттердің не жеке тұлғалардың микрокредиттерімен өзге де заңсыз (алаяқтық) əрекеттердің жүзеге асырылғаны анықталған кезден бастап микроқаржы ұйымы екі жұмыс күні ішінде осындай əрекеттердің себептері мен салдарын жою үшін шаралар қабылдайды, сондай-ақ бұл туралы клиентке жəне уəкілетті органға бір жұмыс күні ішінде хабар береді.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексіне сəйкес құқық қорғау органдары енгізген (шығарған) қылмыстық құқық бұзушылық жасауға ықпал еткен мəн-жайларды жою жөніндегі шараларды қабылдау туралы ұсынымның не қарыз алушы-жеке тұлғаны жəбірленуші деп тану туралы қаулының негізінде микроқаржы ұйымы күнтізбелік үш күннен кешіктірмей:
клиенттің осындай микрокредиті бойынша берешекті өндіріп алуды жəне талап-арыз жұмысын тоқтата тұрады;
клиенттің осындай микрокредиті бойынша сыйақы жəне (немесе) тұрақсыздық айыбын есепке жазуды тоқтата тұрады.
Микроқаржы ұйымы клиенттің қатысуынсыз алаяқтық тəсілмен микрокредитті ресімдеу фактісі анықталған заңды күшіне енген сот актісін алған күннен бастап он жұмыс күнінен кешіктірмей, клиенттің микрокредит бойынша берешегін есептен шығару туралы шешімді, сондай-ақ осындай микрокредит бойынша бұрын ұсталған (төленген) сомаларды клиентке қайтару жөніндегі шараларды қабылдайды.
3-5. Микроқаржы ұйымының жеке тұлғаны биометриялық сəйкестендіруді жүргізбей онымен интернет арқылы микрокредит беру туралы шарт жасасуына тыйым салынады, оны жүргізу тəртібін уəкілетті орган айқындайды.»;
6-тармақта:
екінші бөлік үшінші абзацындағы «өзгерту қарыз алушы үшін микрокредит беру туралы шарттың талаптарын жақсарту деп түсініледі.» деген сөздер «өзгерту;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы төртінші абзацпен толықтырылсын:
17-тармақтың 2) тармақшасының жиырма жетінші абзацының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
«микрокредит бойынша сыйақыны есепке жазбай, қарыз алушының мерзімді əскери қызмет өткеру мерзімін жəне ол аяқталғаннан кейінгі 60 күнді қамтитын кезеңге микрокредит беру туралы шарт бойынша негізгі борыш пен есепке жазылған сыйақы бойынша төлемдерді кейінге қалдыру қарыз алушы үшін микрокредит беру туралы шарттың талаптарын жақсарту деп түсініледі.»;
мынадай мазмұндағы төртінші бөлікпен толықтырылсын:
«Қарыз алушы хабарламаны алған күннен бастап күнтізбелік он төрт күн ішінде, микроқаржы ұйымы қолданған жақсарту талаптарынан микрокредит беру туралы шартта көзделген тəртіппен бас тартуға құқылы.»;
7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«7. Микроқаржы ұйымы банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңында саудасаттық өткізу арқылы мынадай мүлікті:
бұрын микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету болып табылған, оған өндіріп алуды қолдану нəтижесінде микроқаржы ұйымының меншігіне өткен кепіл мүлкін;
микроқаржы ұйымының микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындаудың орнына бас тарту төлемін алуы нəтижесінде микроқаржы ұйымының меншігіне түскен мүлікті өткізуге міндетті.
Микроқаржы ұйымының меншігіндегі жер учаскесін қоспағанда, осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мүлікті микроқаржы ұйымы микроқаржы ұйымының меншігіне өткен күннен бастап үш жыл ішінде өткізуге тиіс. Жер учаскесін өткізу мерзімі Қазақстан Республикасының Жер кодексінде көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып айқындалады.
Осы тармақта белгіленген талаптар ломбардтарға қолданылмайды.
Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген мүлік сауда-саттық өтпеді деп танылған жағдайда уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде бекітілген, банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңында сауда-саттық өткізу қағидаларына сəйкес тікелей атаулы сату арқылы өткізілуі мүмкін.»;
3) 4-бапта:
мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын:
«2-1. Микроқаржы ұйымы сомасы уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде белгіленген талаптарға сай келмейтін тұтынушылық микрокредитті беруге құқылы емес.
Осы тармақта белгіленген талаптар ломбард немесе кредиттік серіктестік жасасатын микрокредит беру туралы шарттарға қолданылмайды.»;
3-1-тармақ алып тасталсын;
4) 5-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Микрокредит бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің мөлшері уəкілетті органның жəне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бірлескен нормативтік құқықтық актісінде айқындалған шекті мөлшерден аспауға тиіс.»;
5) 6-бапта:
1-1-тармақтың екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Осы тармақта белгіленген талаптар ломбард жасасатын микрокредит беру туралы шартқа қолданылмайды.»;
3-тармақтағы «Осы Заңның 4-бабы 3-1-тармағының талаптарымен жасалған шартты қоспағанда, жеке» деген сөздер «Жеке» деген сөзбен ауыстырылсын;
6) 7-бапта:
2-тармақта:
4) тармақшаның үшінші бөлігі алып тасталсын;
5) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«5) қарыз алушыға (өтініш берушіге) микрокредит алуға байланысты оның құқықтары мен міндеттері, сондай-ақ микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемелер орындалмаған жағдайда ықтимал салдары туралы ақпарат беруге;»;
мынадай мазмұндағы 11-2) тармақшамен толықтырылсын:
17-тармақтың 6) тармақшасының жетінші - тоғызыншы абзацтарының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
«11-2) мерзімді əскери қызметтегі əскери қызметшілерге микрокредит беру туралы шарт бойынша уəкілетті орган айқындаған тəртіппен микрокредит бойынша сыйақыны есепке жазбай, мерзімді əскери қызмет өткеру мерзімін жəне ол аяқталғаннан кейінгі 60 күнді қамтитын кезеңге негізгі борыш пен сыйақы бойынша төлемді кейінге қалдыруды ұсынуға міндетті.
Мерзімді əскери қызметке шақырылған əскери қызметшілер, сондай-ақ оларды қызметтен шығару, оларда микрокредиттің болуы не болмауы, ол бойынша төлемді кейінге қалдырудың ұсынылуы туралы мəліметтерді алмасу Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігімен келісу бойынша уəкілетті орган айқындаған тəртіппен мемлекеттік органдар мен микроқаржы ұйымдарының ақпараттық жүйелерінің өзара іс-қимылын қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.
Осы тармақтың екінші бөлігінде көзделген жағдайларда дербес деректерді жинау, өңдеу жəне пайдалану Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес жүзеге асырылады;»;
3-тармақта:
17-тармақтың 4) тармақшасының он бірінші - он үшінші абзацтары 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
1-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1-1) банктік қарыз жəне (немесе) микрокредит бойынша күнтізбелік тоқсан күннен астам мерзімі өткен берешегі бар жеке тұлғаға кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес микрокредитті беруге құқылы емес.
Осы тармақшада белгіленген талап жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банк тік қарызын жəне (немесе) микрокредитін өтеу мақсатында сыйақы мөлшерлемесін жəне (немесе) мерзімді төлемдер мөлшерін азайту жағына қарай өзгертуді жəне (немесе) тұрақсыздық айыбын (айыппұлды, өсімпұлды) азайту жағына қарай өзгертуді немесе толық жоюды көздейтін жақсарту талаптарында берілетін микрокредиттерге, сондай-ақ ломбардтардың міндетті тіркелуге жатпайтын жылжымалы мүлікті кепілге қойып беретін микрокредиттеріне қолданылмайды;»;
5) тармақшадағы «талап етуге құқылы емес.» деген сөздер «талап етуге;» деген сөздермен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 6), 7) жəне 8) тармақшалармен толықтырылсын:
17-тармақтың 4) тармақшасының он бесінші - он жетінші абзацтары 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
«6) микрокредит беру туралы шарт бойынша қарыз алушыдан борыш сомасын өндіріп алу үшін жеке сот орындаушыларымен ынтымақтастықты көздейтін шарттарды жасасуға, сондай-ақ «Жауапкершілігі шектеулі жəне қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 12-1-бабының 2-тармағына жəне (немесе) «Акционерлік қоғамдар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 64-бабының 1-тармағына сəйкес микроқаржы ұйымының үлестес тұлғасы болып табылатын жеке сот орындаушысымен атқарушылық құжатты орындау шарттары туралы келісім (шарт) жасасуға;
7) «Жауапкершілігі шектеулі жəне қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 12-1-бабының 2-тармағына жəне (немесе) «Акционерлік қоғамдар туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 64-бабының 1-тармағына сəйкес микроқаржы ұйымының үлестес тұлғасы болып табылатын нотариусқа нотариаттық əрекеттер жасау үшін жүгінуге;
8) жеке тұлғамен жасалған микрокредит беру туралы шарттың қолданылу мерзімін оның келісімінсіз жəне микрокредит беру туралы шарттың талаптарын сақтауды не жақсартуды қамтамасыз етпейтін талаптармен ұлғайтуға құқылы емес.»;
17-тармақтың 7) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
7) 9-баптың 1-тармағының 4-1) тармақшасы алып тасталсын;
8) 9-1-бапта:
тақырып мынадай редакцияда жазылсын:
«9-1-бап. Микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беру тəртібі»;
1, 2 жəне 3-тармақтар алып тасталсын;
5-тармақтың бірінші бөлігінің сегізінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«қарыз алушы - жеке тұлғаға кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты микрокредит беру туралы шарт бойынша, қарыз алушы - заңды тұлғаға микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарға (талаптарға) қатысты, егер көрсетілген микрокредиттер бойынша басқаға беру күніне халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сəйкес құнсыздану белгілері болса, өзге тұлғаға беруді қоспағанда, микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) үшінші тұлғаға беруді жүргізуіне тыйым салынады.»;
мынадай мазмұндағы 5-1 жəне 5-2-тармақтармен толықтырылсын:
«5-1. Басқаға беру күнінде халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сəйкес құнсыздану белгілері бар микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беруді микроқаржы ұйымы мынадай талаптарды сақтай отырып жүзеге асырады:
1) құқықтарды (талаптарды) осы баптың 5-тармағы бірінші бөлігінің бесінші, алтыншы жəне жетінші абзацтарында көрсетілген тұлғаларға беруді қоспағанда, пайдасына микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтар (талаптар) берілетін тұлға банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңында микроқаржы ұйымы өткізетін осы құқықтарға (талаптарға) қатысты сауда-саттық нəтижелері бойынша айқындалады;
2) микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға беру осы баптың 5-тармағында белгіленген шектеулер мен қағидалар сақтала отырып жүзеге асырылады.
Осы тармақта белгіленген талаптар ломбардтарға қолданылмайды.
17-тармақтың 8) тармақшасының он екінші абзацы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
17-тармақтың 8) тармақшасының он екінші абзацының қолданысы 2026 ж. 1 мамырға дейін тоқтатылды, тоқтатыла тұру кезеңінде осы абзац осы Заңның 2-бабының 2-тармағының редакциясында қолданылады
5-2. Осы Заңның 9-2-бабы 5-тармағының 2-1) тармақшасының талаптарын сақтамай, жеке тұлғаның микрокредит беру туралы шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторлық агенттікке беруге тыйым салынады.»;
8-тармақта:
17-тармақтың 8) тармақшасының он төртінші - он алтыншы бірінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1) басқаға беру шарты жасалғанға дейін кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес микрокредит беру туралы шарт бойынша қарыз алушы - жеке тұлғаны микрокредитті беру туралы көрсетілген шарт бойынша кредитордың құқықтарын (талаптарын) үшінші тұлғаға берудің жоспарланып отырғаны, сондай-ақ осындай басқаға беруге байланысты қарыз алушының дербес деректерінің өңделетіні (берілетіні) туралы микрокредит беру туралы шартта көзделген тəсілмен, сондай-ақ микроқаржы ұйымына «Төлемдер жəне төлем жүйелері туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген сəйкестендіру құралдарын қолдану арқылы клиент-жеке тұлғаны сəйкестендіруді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ақпараттандыру объектілері (бұдан əрі - ақпараттандыру объектілері) арқылы хабардар етуге;»;
2) тармақшадағы «не Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін тəсілмен» деген сөздер «тəсілмен, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы» деген сөздермен ауыстырылсын;
3) тармақшаның бірінші бөлігінің жетінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«қарыз алушы-заңды тұлғаның құрылтай құжаттарын, қарыз алушы - жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін;»;
9) 9-2-бапта:
17-тармақтың 9) тармақшасының екінші - он үшінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
1-тармақтың бірінші бөлігінде:
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындаудың өткізіп алынған мерзімі болған кезде, бірақ ол басталған күннен бастап күнтізбелік он күннен кешіктірмей микроқаржы ұйымы микрокредит беру туралы шартта көзделген тəсілмен жəне мерзімдерде, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы қарыз алушыны:»;
2) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«2) микрокредит беру туралы шарт бойынша қарыз алушы - жеке тұлғаның осы баптың 2-тармағында көзделген өтінішпен микроқаржы ұйымына жүгіну құқығы;»;
2-тармақтың 8) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«8) сатып алушыға микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені бере отырып, ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті өткізуге байланысты өзгерістер енгізу туралы өтінішін негіздейтін, микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау мерзімін өткізіп алудың туындау себептері, кірістер жəне басқа да расталған мəн-жайлар (фактілер) туралы мəліметтерді қамтитын өтінішті жазбаша нысанда, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы не микрокредит беру туралы шартта көзделген тəсілмен ұсынуға құқылы.»;
3 жəне 4-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Қарыз алушы - жеке тұлғаның өтінішін алған күннен кейін күнтізбелік он бес күн ішінде микроқаржы ұйымы микрокредит беру туралы шарттың талаптарына ұсынылған өзгерістерді уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалған тəртіппен қарайды жəне қарыз алушы-жеке тұлғаға мынадай шешімдердің бірі туралы:
1) микрокредит беру туралы шарттың талаптарына ұсынылған өзгерістермен келісетіні туралы;
2) микрокредит беру туралы шарт талаптарын өзгерту бойынша қарсы ұсыныс туралы;
3) микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгертуден бас тарту себептерінің уəжді негіздемесін көрсете отырып, осындай бас тарту туралы жазбаша нысанда, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы не микрокредит беру туралы шартта көзделген тəсілмен хабарлайды.
Қарыз алушы - жеке тұлғаның микрокредит беру туралы шарттың талаптарына өзгерістер енгізу туралы өтінішін қарау кезеңінде микроқаржы ұйымы микрокредитті мерзімінен бұрын өтеуді талап етуге құқылы емес.
Микроқаржы ұйымының осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген шешімі алынған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде микроқаржы ұйымы мен қарыз алушы - жеке тұлға арасында өзара қолайлы шешімге қол жеткізілмеуі микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгертуден бас тарту болып есептеледі. Бұл мерзім екі тараптың келісімі болған кезде ұзартылуы мүмкін.
17-тармақтың 9) тармақшасының он алтыншы - он сегізінші абзацтары 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
4. Қарыз алушы - жеке тұлға микроқаржы ұйымының осы баптың 3-тармағы бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген шешімін алған күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде немесе микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге осы баптың 3-тармағының үшінші бөлігінде көзделген мерзімде қол жеткізбеген кезде бір мезгілде микроқаржы ұйымын хабардар ете отырып, микроқаржы омбудсманына жүгінуге құқылы.
Микроқаржы омбудсманы қарыз алушы - жеке тұлғаның жолданымын оның микроқаржы ұйымына жүгінуінің жəне микроқаржы ұйымымен микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге қол жеткізбеудің дəлелдері ұсынылған кезде қарайды.
Микроқаржы омбудсманы «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын қарыз алушы-жеке тұлғаның тұрғынжай болып табылатын жылжымайтын мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген, кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес микрокредитті беру туралы шарт бойынша жолданымын қараған кезеңде кепілге қойылған мүлікке сотқа талап қоюды беру арқылы не соттан тыс тəртіппен өндіріп алуды қолдануға жол берілмейді.»;
5-тармақта:
17-тармақтың 9) тармақшасының жиырмасыншы, жиырма бірінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
2) тармақша мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«Микроқаржы ұйымы берешекті сотқа дейін өндіріп алуға жəне берешекті реттеуге берген күні бұл туралы қарыз алушыны коллекторлық агенттіктің атауын, тұрған жерін, коллекторлық агенттіктің борышкерлермен байланысуға арналған телефон нөмірлерін көрсете отырып, микрокредит беру туралы шартта көзделген тəсілмен, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы хабардар етеді;»;
мынадай мазмұндағы 2-1) тармақшамен толықтырылсын:
«2-1) тұлғаға микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) қарыз алушыда:
жеке тұлғаның жылжымайтын мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген микрокредит беру туралы шарты бойынша - қатарынан күнтізбелік бір жүз сексен күннен асатын;
жеке тұлғаның микрокредит беру туралы өзге де шарттары бойынша - қатарынан күнтізбелік тоқсан күннен асатын ақшалай міндеттемені орындау мерзімін өткізіп алу болған кезде осы Заңның 9-1-бабында белгіленген талаптарды сақтай отырып беруге құқылы.
17-тармақтың 9) тармақшасының жиырма алтыншы абзацы 2026 ж. 1 мамырдан бастап қолданысқа енгізіледі
17-тармақтың 9) тармақшасының жиырма алтыншы абзацының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
Қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған, кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес микрокредитті беру туралы шарт бойынша құқықты (талап етуді) коллекторлық агенттікке беруге мерзімі өткен берешек пайда болған кезден бастап жиырма төрт ай өткен соң жəне осы Заңның 3-бабының 6-тармағында жəне (немесе) осы баптың 2-тармағында көзделген жəне қарыз алушы микрокредит бойынша берешегін өтей алатын, тараптар үшін өзара қолайлы жағдайларды қамтамасыз ететін берешекті реттеу жөніндегі рəсімдер жүргізілген кезде жол беріледі. Тұрақсыздық айыбының (айыппұлдың, өсімпұлдың) толық күшін жою міндетті болып табылады.
Осы тармақшаның ережелері қарыз алушы - Қазақстан Республикасының азаматына қатысты «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне банкроттығы туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тəртіппен төлем қабілеттілігін қалпына келтіру, соттан тыс немесе сот арқылы банкроттық рəсімдері қолданылған жағдайларға қолданылмайды;»;
мынадай мазмұндағы 6, 7 жəне 8-тармақтармен толықтырылсын:
«6. Берешекті сотқа дейін өндіріп алу жəне реттеу, сондай-ақ берешекке байланысты ақпарат жинау жөніндегі көрсетілетін қызметтерді микроқаржы ұйымына коллекторлық агенттік жəне (немесе) сервистік компания көрсететін жағдайларды қоспағанда, микроқаржы ұйымының мұндай көрсетілетін қызметтерді үшінші тұлғалардан алуына тыйым салынады.
7. Микроқаржы ұйымының коллекторлық агенттікпен берешегі тұрғынжай болып табылатын жылжымайтын мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген жеке тұлғаға қатысты берешекті сотқа дейін өндіріп алу жəне реттеу, сондай-ақ берешекке байланысты ақпарат жинау туралы шарт жасасуына жол берілмейді.
8. Берешек коллекторлық агенттікте сотқа дейін өндіріп алуда жəне реттеуде болған кезеңде микроқаржы ұйымы:
сотқа берешекті өндіріп алу туралы талап қойып жүгінуге;
берешек коллекторлық агенттікте жұмыста болған кезең үшін сыйақы төлеуді талап етуге, сондай-ақ негізгі борышты жəне сыйақыны уақтылы өтемегені үшін көрсетілген кезеңге тұрақсыздық айыбын (айыппұлды, өсімпұлды) есепке жазуға құқылы емес.»;
10) 14-1-бапта:
2-тармақта:
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1) филиал немесе өкілдік туралы ереженің нотариат куəландырған көшірмесін;»;
3) тармақшадағы «көшірмесін қоса бере отырып, жазбаша хабардар етуге міндетті.» деген сөздер «көшірмесін;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 4) тармақшамен толықтырылсын:
«4) филиалдың үй-жайы орналасқан мекенжай көрсетілген филиалдың үй-жайлары туралы мəліметтерді (бар болса) қоса бере отырып, жазбаша хабардар етуге міндетті.»;
9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«9. Уəкілетті орган осы баптың 2, 3, 4, 5 жəне 7-тармақтарының талаптары орындалмаған жағдайда микроқаржы ұйымының филиалын не үй-жайын немесе өкілдігін жабуды талап етеді.»;
11) 21-бапта:
3 жəне 5-1-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:
17-тармақтың 11) тармақшасының үшінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
«3. Микрокредит беру құпиясы Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес берілген микрокредиттер бойынша қарыз алушыға, қарыз алушының жазбаша нысанда, сондай-ақ ақпараттандыру объектілері арқылы берген келісімі негізінде үшінші тұлғаға, кредиттік бюроға, сондай-ақ осы баптың 4, 5, 5-1 жəне 6-тармақтарында көрсетілген тұлғаларға ғана ашылуы мүмкін.»;
17-тармақтың 11) тармақшасының төртінші абзацы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
«5-1. Микрокредит беру құпиясы микроқаржы омбудсманына өзінің қарауында жатқан, қарыз алушы - жеке тұлғалардың микрокредит беру туралы, оның ішінде құқықтар (талаптар) осы Заңның 9-1-бабының 4-тармағында жəне 5-тармағының бірінші бөлігінде аталған тұлғаға берілген шарттан туындайтын келіспеушіліктерді реттеу жөніндегі жолданымдары бойынша ашылуы мүмкін.»;
6-тармақтың 3) тармақшасындағы «берешекті өндіріп алу туралы» деген сөздер «, нысанасы берешекті сотқа дейін өндіріп алу жəне реттеу, сондай-ақ қарыз алушының берешегіне байланысты ақпарат жинау жөніндегі қызметтерді көрсету болып табылатын» деген сөздермен ауыстырылсын;
12) 26-бап 5) тармақшасындағы «коэффициенті кіреді.» деген сөздер «коэффициенті;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 6) жəне 7) тармақшалармен толықтырылсын:
«6) қарыз алушының борыштық жүктемесінің коэффициенті;
7) қарыз алушының кірісіне қатысты борыш коэффициенті кіреді.»;
17-тармақтың 13) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
13) мынадай мазмұндағы 4-1-тараумен толықтырылсын:
«4-1-тарау. Микроқаржы омбудсманы
29-1-бап. Микроқаржы омбудсманы, оның мəртебесі, оны сайлау тəртібі жəне өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату. Микроқаржы омбудсманының өкілдер кеңесі, оның құзыреті
1. Жеке тұлғаның жəне микроқаржы ұйымының құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін қанағаттандыру туралы келісімге қол жеткізу мақсатында, сондай-ақ осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларда микроқаржы ұйымы мен жеке тұлға арасында жасалған микрокредит беру туралы шарттан туындайтын келіспеушіліктерді оның жүгінуі бойынша реттеуді жүзеге асыратын, өз қызметінде тəуелсіз жеке тұлға микроқаржы омбудсманы болып табылады.
Микроқаржы омбудсманы өз қызметінде мынадай қағидаттарды басшылыққа алады:
1) тараптардың теңқұқықтылығы;
2) бейтараптық;
3) микрокредит беру құпиясын жəне өзге де заңмен қорғалатын құпияны сақтау;
4) тараптардың құқықтарын сақтау жəне заңмен қорғалатын мүдделерін құрметтеу;
5) шешім қабылдау рəсімінің айқындылығы мен шешімнің негізділігі.
2. Микроқаржы омбудсманы жеке тұлға болып табылатын қарыз алушы жəне осындай қарыз алушымен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға арасында туындайтын келіспеушіліктерді қарыз алушының жүгінуі негізінде реттеуді жүзеге асырады.
Микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға өзі микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемелерін сатып алған қарыз алушы жүгінген кезде микроқаржы омбудсманымен өзара іс-қимыл жасасуға жəне микроқаржы омбудсманы микрокредитке байланысты сұратқан кез келген ақпарат пен мəліметтерді беруге міндетті.
3. Өкілдер кеңесі осы Заңның 29-2-бабының 1-тармағын да белгіленген талаптарға сəйкестігі тұрғысынан уəкілетті орган келіскен кандидаттар арасынан микроқаржы омбудсманын сайлауды жүзеге асырады.
Өкілдер кеңесі:
1) əділет органдарында тіркелген жəне қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын іске асыруға жəне қорғауға бағытталған қызметті жүзеге асыратын тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерінің қауымдастығы (одағы) жəне (немесе) тұтынушылардың республикалық қоғамдық бірлестігі болған жағдайда, олардан;
2) əділет органдарында тіркелген жəне микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың, коллекторлық агенттіктердің ортақ мүдделерін білдіруге жəне қорғауға бағытталған қызметті жүзеге асыратын қаржы ұйымдарының қауымдастығынан (одағынан);
3) уəкілетті орган мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен бір-бір өкілден қалыптастырылады.
Осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көрсетілген қауымдастықтар (одақтар) əділет органдарында тіркелген күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде микроқаржы омбудсманының өкілдер кеңесінің құрамына кіруге міндетті.
4. Микроқаржы омбудсманы үш жыл мерзімге сайланады.
Микроқаржы омбудсманын сайлау, оның қызметін мерзімінен бұрын тоқтату жəне жүзеге асыру тəртібі осы Заңда жəне уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалады.
5. Өкілдер кеңесінің құзыреті:
1) микроқаржы омбудсманы лауазымына сайлау үшін кандидатуралар ұсыну, дауыс беру тəртібін айқындау;
2) құрылымы мен штатын (микроқаржы омбудсманының офисін) бекіту;
3) микроқаржы омбудсманының қызметін қаржыландыру тəртібін айқындау;
4) уəкілетті органмен келісу бойынша микроқаржы омбудсманының ішкі қағидаларын бекіту;
5) уəкілетті орган жүргізген, микроқаржы омбудсманының əрекеттеріне (əрекетсіздігіне) қарыз алушы - жеке тұлғалардың шағымдарына талдау жасау жəне микроқаржы омбудсманының есептерін қарау қорытындылары бойынша микроқаржы омбудсманына оның қызметін жетілдіру жөнінде ұсынымдар беру;
6) өкілдер кеңесі мүшесінің (мүшелерінің) осы баптың 7-тармағында көзделген негіздер бойынша микроқаржы омбудсманының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату туралы өтінішхатын қарау;
7) микроқаржы омбудсманының шешімдерін есепке алу, қарау, қабылдау жəне орындау тəртібін уəкілетті органмен келісу бойынша бекіту;
8) осы Заңға сəйкес, микроқаржы омбудсманының қызметін жүзеге асыруға байланысты өзге де мəселелер.
6. Егер өкілдер кеңесінің отырысына қатысқан өкілдер кеңесінің мүшелері жиынтығында жалпы дауыс санының елу жəне одан да көп пайызын иеленсе, осы отырыс - заңды, ал кворум талаптары сақталды деп танылады.
Микроқаржы омбудсманы кеңес отырысына қатысқан өкілдер кеңесі мүшелерінің көпшілік дауысымен сайланады. Өкілдер кеңесінің əрбір мүшесінің дауыс беру кезінде бір дауысы болады. Дауыстар тең болған кезде уəкілетті орган өкілінің дауысы шешуші болып табылады.
Микроқаржы омбудсманын сайлау мəселесі бойынша дауыс беру жасырын тəсілмен жүзеге асырылады. Дауыс беруге арналған бюллетеньде мынадай ақпарат қамтылуға тиіс:
1) микроқаржы омбудсманы лауазымына сайлау үшін ұсынылған кандидаттың тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе);
2) кандидаттың осы Заңның 29-2-бабының 1-тармағында белгіленген талаптарға сəйкестігін растайтын ақпарат;
3) кандидаттың микроқаржы ұйымында жəне (немесе) коллекторлық агенттікте, уəкілетті органда, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде қызмет атқаруы туралы, микроқаржы ұйымына жəне (немесе) коллекторлық агенттікке үлестес болу белгілерінің болуы-болмауы туралы, уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басшысы немесе олардың орынбасарлары, сондай-ақ уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымдық бөлімшесінің басшысы лауазымында жұмыс істейтін жақын туыстары, жұбайы (зайыбы) жəне (немесе) жекжаттары туралы мəліметтер;
4) мəселе бойынша «жақтаймын» немесе «қарсымын» деген сөздермен білдірілген дауыс беру нұсқалары.
7. Микроқаржы омбудсманының өкілдер кеңесі микроқаржы омбудсманының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуды мынадай негіздер бойынша жүзеге асырады:
1) микроқаржы омбудсманының осы Заңның 29-2-бабының 1-тармағында белгіленген талаптарға сай келмеуінің анықталуы;
2) микроқаржы ұйымында, коллекторлық агенттікте, уəкілетті органда, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде кез келген қызметті атқару, микроқаржы омбудсманының микроқаржы ұйымымен жəне (немесе) коллекторлық агенттікпен үлестес болу белгілерінің болуы, жақын туыстарының, жұбайының (зайыбының) жəне (немесе) жекжаттарының уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басшысы немесе олардың орынбасарлары, сондай-ақ уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымдық бөлімшесінің басшысы лауазымын атқаруы;
3) осы Заңның жəне микроқаржы омбудсманының ішкі қағидаларының талаптарын бірнеше рет (қатарынан күнтізбелік он екі ай ішінде үш жəне одан да көп рет) бұзу.
Микроқаржы омбудсманының өкілеттігін өз бастамасы бойынша мерзімінен бұрын тоқтату өкілдер кеңесін жазбаша хабардар ету негізінде жүзеге асырылады.
Өкілдер кеңесіне жазбаша хабарлама микроқаржы омбудсманының ішкі қағидаларында белгіленген тəртіппен өкілеттігі тоқтатылғанға дейін кемінде бір ай бұрын ұсынылады.
29-2-бап. Микроқаржы омбудсманына қойылатын талаптар
1. Мынадай:
1) жоғары экономикалық жəне (немесе) заң білімі жоқ;
2) мінсіз іскерлік беделі жоқ;
3) қаржылық көрсетілетін қызметтерді ұсыну жəне (немесе) қаржылық көрсетілетін қызметтерді реттеу саласындағы жұмыс өтілі бес жылдан аз;
4) уəкілетті орган банкті төлемге қабілетсіз банктер санатына жатқызу, банк акцияларын мəжбүрлеп сатып алу, қаржы ұйымын лицензиядан айыру, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен қаржы ұйымын мəжбүрлеп тарату немесе оны банкрот деп тану туралы шешім қабылдағанға дейін бір жылдан аспайтын кезеңде бұрын қаржы ұйымының басшы қызметкері болған адам микроқаржы омбудсманы ретінде сайлау үшін ұсынылмайды. Осы талап уəкілетті орган банкті төлемге қабілетсіз банктер санатына жатқызу, банк акцияларын мəжбүрлеп сатып алу, қаржы ұйымын лицензиядан айыру, сондай-ақ қаржы ұйымын мəжбүрлеп тарату немесе оны банкрот деп тану туралы шешім қабылдағаннан кейін үш жыл бойы қолданылады;
5) сот Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тəртіппен əрекетке қабілетсіз немесе əрекет қабілеті шектеулі деп таныған;
6) психикалық мінез-құлқының, оның ішінде психикаға белсенді əсер ететін заттарды тұтынудан туындаған бұзылушылығы (аурулары) бойынша психикалық денсаулық сақтау қызметі ұйымдарында динамикалық байқауда тұрған адам микроқаржы омбудсманы ретінде сайлау үшін ұсынылмайды.
2. Микроқаржы омбудсманы микроқаржы ұйымында жəне (немесе) коллекторлық агенттікте кез келген лауазымды атқаруға, уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басшысы немесе олардың орынбасарлары, сондай-ақ уəкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымдық бөлімшесінің басшысы лауазымында жұмыс істейтін жақын туыстарының, жұбайының (зайыбының) жəне (немесе) жекжаттарының болуына құқылы емес.
29-3-бап. Микроқаржы омбудсманының шешімдер қабылдау тəртібі
1. Микроқаржы омбудсманы шешімді жеке-дара қабылдайды жəне оны дауға қатысушы тараптардың назарына жазбаша нысанда жеткізеді.
Микроқаржы омбудсманы шешімдер қабылдаған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасын жəне жасалған шарттардың талаптарын басшылыққа алады.
2. Микроқаржы омбудсманы мынадай:
1) сот қарауға қабылдаған жəне (немесе) олар бойынша заңды күшіне енген сот актісі бар;
2) жүгінуші адам микрокредит беру туралы шарт шеңберінде туындаған жағдайды реттеу мақсатында өзінің микроқаржы ұйымына, микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаға жүгінуінің жазбаша дəлелдемесін ұсынбаған;
3) істің жаңа мəн-жайлары болмаған кезде қайтадан жіберілген жолданымдарды қарамайды.
3. Микроқаржы омбудсманының шешімін қарыз алушы - жеке тұлға қабылдаған жағдайда ол микроқаржы ұйымы, қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға үшін міндетті болады.
Микроқаржы омбудсманы осы Заңның 29-1-бабының 1 жəне 2-тармақтарында көзделген жағдайларда жеке тұлғалардың жолданымдарын қарауды жəне шешімдер қабылдауды өтеусіз жүзеге асырады.
Жолданымды қарау нəтижелері мүдделі тараптар немесе олардың өкілдері қол қоятын хаттамамен ресімделіп, жеке тұлғаның жəне микроқаржы ұйымының, қарыз алушымен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның назарына жеткізіледі.
Хаттамада мыналар қамтылуға тиіс:
1) қол қойылған күні мен орны;
2) микроқаржы омбудсманының тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе);
3) өтініш беруші - жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе), байланыс телефонының нөмірі, микроқаржы ұйымының, қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның атауы, олардың мекенжайлары мен деректемелері;
4) даудың нысанасы немесе жеке тұлғаның мəлімделген талабы;
5) микроқаржы омбудсманы анықтаған істің мəн-жайлары;
6) микроқаржы омбудсманының өтініш беруші - жеке тұлғаның өтінішін толық не ішінара қанағаттандыру немесе қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімі;
7) микроқаржы омбудсманының шешімін орындау мерзімі;
8) микроқаржы ұйымының, қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның шешімді орындау нəтижелері туралы хабар беру мерзімі.
4. Қарыз алушы - жеке тұлғалардың микрокредит беру туралы шарттар жөніндегі міндеттемелерді орындау талаптарын өзгертуге қатысты жолданымдары бойынша микроқаржы омбудсманы тараптардың өзара қолайлы шешімге қол жеткізуіне жəне микрокредит беру туралы шарт жөніндегі міндеттемелерді орындау талаптарын өзгерту туралы тараптар келіскен шешімнің қабылдануына жəрдемдеседі.
Микроқаржы омбудсманының шешімімен келіспеген жағдайда мүдделі тарап сотқа жүгінуге құқылы.
5. Микроқаржы ұйымы, қарыз алушымен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлға микроқаржы омбудсманының шешімін ол белгілеген мерзімде орындамаған жағдайда микроқаржы омбудсманы бұл туралы уəкілетті органға бес жұмыс күнінен кешіктірмей хабар беруге міндетті.
Егер тараптардың келісімі бойынша өзге мерзім белгіленбесе, микроқаржы ұйымының, қарыз алушымен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген тұлғаның микроқаржы омбудсманының шешімін орындау мерзімі күнтізбелік отыз күнді құрайды.
29-4-бап. Микроқаржы омбудсманының қызметі
1. Микроқаржы омбудсманының қызметі, оның ішінде дауларды шешу бойынша жолданымдарды қарау жəне шешімдер қабылдау тəртібі мен мерзімдері микроқаржы омбудсманының ішкі қағидалары негізінде жүзеге асырылады.
2. Жүктелген функцияларды тиісінше орындау мақсатында микроқаржы омбудсманының қызметі микроқаржы ұйымдарының, қарыз алушымен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген коллекторлық агенттіктердің міндетті жарналары есебінен қаржыландырылады.
Міндетті жарналар төленбеген, уақтылы төленбеген не толық көлемде төленбеген жағдайда микроқаржы омбудсманы жеті жұмыс күні ішінде уəкілетті органды микроқаржы ұйымының, қарыз алушымен жасалған микрокредит беру туралы шарт бойынша құқық (талап ету) берілген коллекторлық агенттіктің осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген өз міндеттемелерін тиісінше орындамағаны туралы хабардар етуге міндетті.
3. Микроқаржы омбудсманы өкілдер кеңесімен келісу бойынша ұйымдық құрылымы мен штаты бар офис құрады.
4. Микроқаржы омбудсманының ішкі қағидаларында:
1) ревизиялық комиссияның жəне басқа да тұрақты жұмыс істейтін органдардың (бар болса) құрылымы, міндеттері мен өкілеттіктері;
2) микроқаржы омбудсманының құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі;
3) дауларды шешу тəртібі;
4) микроқаржы омбудсманының қызметін жүзеге асыруға байланысты өзге де мəселелер айқындалуға тиіс.
5. Микроқаржы омбудсманы дауларды шешу барысында алынған ақпаратқа қатысты құпиялылықты сақтауға жəне оны үшінші тұлғаларға жария етпеуге міндетті.
Микроқаржы омбудсманы өз қызметін жүзеге асыру барысында алынған мəліметтерді жария еткені үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.
Микроқаржы омбудсманы осы баптың 1-тармағында жəне осы тармақта көзделген талаптарды орындамаған жағдайда өкілдер кеңесі оның өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатады.
6. Микроқаржы омбудсманының интернет-ресурсында мынадай ақпарат орналастырылады:
1) офистің, оның ішінде бөлімшелер мен өкілдіктердің толық атауы, мекенжайы (тұрған жері), телефон нөмірлері, жұмыс режимі;
2) микроқаржы омбудсманын сайлау туралы мəліметтер;
3) микроқаржы омбудсманының өкілдер кеңесінің құрамына кіретін қауымдастықтардың (одақтардың) тізбесі;
4) микроқаржы омбудсманы ұсынатын көрсетілетін қызмет түрлері туралы мəліметтер;
5) микроқаржы омбудсманының шешімдерін есепке алу, қарау, қабылдау жəне орындау тəртібі;
6) микроқаржы омбудсманы жұмысының қорытындылары туралы ай сайынғы ақпарат;
7) микроқаржы омбудсманы қызметінің қорытындылары туралы жылдық есептер;
8) қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушыларға арналған, ақпараттық жəне түсіндірме материалдары мен сот практикасының материалдары жарияланатын бөлім;
9) микроқаржы нарығына қатысушылармен жасалған келісімдер мен меморандумдардың тізбесі.
7. Микроқаржы омбудсманы тұрған жері өзгерген жағдайда бұл туралы қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушыларға Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында таратылатын екі мерзімді баспасөз басылымында қазақ жəне орыс тілдерінде бір ай мерзімнен кешіктірмей жəне микроқаржы омбудсманының интернет-ресурсында он жұмыс күні ішінде хабарландыру жариялау арқылы хабарлауға міндетті.
8. Микроқаржы омбудсманы өкілдер кеңесінің шешімі бойынша:
1) қарыз алушы - жеке тұлғалардың жолданымдарын есепке алуды автоматтандыру жəне өңдеу бойынша арнайы бағдарламалық қамтылымның қолданылуын;
2) қарыз алушы - жеке тұлғаларға консультациялық қызметтер көрсету үшін микроқаржы омбудсманының офисінде колл-орталықтың не жедел желінің ендірілуін;
3) келіспеушіліктерді реттеу мақсатында шарт негізінде кредиттік бюроның ақпараттық базасынан қарыз алушы - жеке тұлғаның кредиттік есебін жедел алуды қамтамасыз етуге тиіс.
Микроқаржы омбудсманы қарыз алушы - жеке тұлғалардың жолданымдарына талдау жасау нəтижелері бойынша уəкілетті органға Қазақстан Республикасының микроқаржылық қызмет туралы заңнамасын, сондай-ақ микроқаржы ұйымдарының жəне (немесе) коллекторлық агенттіктердің қызметін жетілдіру жөніндегі ұсынымдарды жіберуге құқылы.
9. Уəкілетті орган:
1) микроқаржы омбудсманының ішкі қағидаларын келісуді жүзеге асырады;
2) қарыз алушы - жеке тұлғалардың микроқаржы омбудсманының əрекеттеріне (əрекетсіздігіне) шағымдарын қарайды;
3) өкілдер кеңесіне микроқаржы омбудсманының əрекеттерінде (əрекетсіздігінде) қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын бұзушылық анықталған жағдайларда микроқаржы омбудсманының қызметі туралы ұсынымдарды жібереді;
4) осы Заңға сəйкес микроқаржы омбудсманының қызметіне байланысты өзге де функцияларды жүзеге асырады.».
18. «Рұқсаттар жəне хабарламалар туралы» 2014 жылғы 16 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңына:
2-қосымшаның 1-сыныбы мынадай мазмұндағы 87-16-жолмен толықтырылсын:
«
| 87-16. | Банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңының операторы қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат беру | Банк жəне микроқаржы активтері сатылатын электрондық сауда алаңының операторы қызметін жүзеге асыру құқығына рұқсат | Иеліктен шығарылмайтын |
».
19-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
19. «Мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау туралы» 2015 жылғы 12 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-баптың 8) жəне 8-1) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«8) мемлекеттік аудитор - мемлекеттік аудитті жəне (немесе) қаржылық бақылауды жүзеге асыратын, мемлекеттік аудитор сертификаты бар мемлекеттік қызметші;
8-1) мемлекеттік аудитордың ассистенті - мемлекеттік аудитке қатысуға құқығы бар, бухгалтерлік есепке алу, қаржылық есептілік жəне аудиторлық қызмет саласында кəсіптік білімі бар мемлекеттік қызметші жəне мемлекеттік органның құзыреті шегінде өзге саладағы (қызмет аясындағы) маман;»;
2) 8-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде ішкі аудит стандарттары Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес əзірленеді жəне бекітіледі.
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органдағы ішкі аудит стандарттарын қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган əзірлейді жəне бекітеді.»;
3) 10-бапта:
1-тармақтың 4) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«4) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның ішкі аудит қызметін қоспағанда, орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының ішкі аудит қызметтері;»;
4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ішкі аудит қызметінің жұмысын ұйымдастыруды қоса алғанда, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкіндегі ішкі аудит Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес жүзеге асырылады.
Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органдағы ішкі аудит ішкі аудит стандарттарына сəйкес жүзеге асырылады. Ішкі аудит қызметінің жұмысын ұйымдастыру Қазақстан Республикасының қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау жəне қадағалау туралы заңнамасына сəйкес жүзеге асырылады.»;
4) 12-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Жоғары аудиторлық палата республикалық бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілігіне аудит, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, бюджеттік бағдарламалар əкімшілерінің жəне мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілігіне аудит жүргізеді.»;
5) 14-баптың 1) жəне 1-1) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«1) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, бюджеттік бағдарламалар əкімшілерінің қаржылық есептілігіне, оның ішінде шоғырландырылған қаржылық есептілігіне жəне мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілігіне тəуекелдерді басқару жүйесі негізінде жыл сайынғы аудит жүргізеді;
1-1) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, бюджеттік бағдарламалар əкімшілерінің қаржылық есептілігіне, оның ішінде шоғырландырылған қаржылық есептілігіне жəне мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілігіне жыл сайынғы аудит жүргізуге қатысу үшін орталық мемлекеттік органның бірінші басшысымен, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың əкімімен келісу бойынша ішкі аудит қызметін тартады;»;
6) 15-баптың бірінші бөлігінде:
2) тармақшаның екінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның ішкі аудит қызметін қоспағанда, орталық мемлекеттік органдардың ішкі аудит қызметтері үшін - мемлекеттік органда, оның ведомстволарында, аумақтық бөлімшелерінде, ведомстволық бағынысты ұйымдарында олардың қызметінің барлық бағыттары бойынша;»;
3) тармақшаның екінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның ішкі аудит қызметін қоспағанда, орталық мемлекеттік органдардың ішкі аудит қызметтері үшін - мемлекеттік органда, оның ведомстволарында, аумақтық бөлімшелерінде, ведомстволық бағынысты ұйымдарында;»;
5) тармақшаның екінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның ішкі аудит қызметін қоспағанда, орталық мемлекеттік органдардың ішкі аудит қызметтері үшін - мемлекеттік органда, оның ведомстволарында, аумақтық бөлімшелерінде, ведомстволық бағынысты ұйымдарында;»;
7) 18-бапта:
2-тармақтың екінші бөлігінің екінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның ішкі аудит қызметін қоспағанда, орталық мемлекеттік органдарда - ішкі аудит қызметі құрылған мемлекеттік органның басшысы;»;
9-тармақтың бірінші бөлігіндегі «, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның заңмен қорғалатын құпияны қамтитын мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау материалдарын қоспағанда,» деген сөздер алып тасталсын;
8) 21-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды қоспағанда, бақылау жəне қадағалау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік органдар, құқық қорғау органдары, арнаулы мемлекеттік органдар мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау органдарына міндеттерін орындауға жəрдем көрсетеді, Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес құпиялылық режимін, қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтай отырып, олардың сұрау салулары бойынша өздері жүргізген тексерулердің нəтижелері туралы ақпарат береді.»;
9) 35-баптың 3-тармағының екінші бөлігіндегі «, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның заңмен қорғалатын құпияны қамтитын мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау материалдарын қоспағанда,» деген сөздер алып тасталсын;
10) 39-1-баптың 3-тармағы алып тасталсын.
20-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
20. «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына:
53-баптың 3-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның мемлекеттік қызметшілерін қоспағанда, мемлекеттік қызметшілердің еңбегіне ақы төлеу Қазақстан Республикасының Президентімен келісу бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін мемлекеттік бюджет есебінен қамтылатын барлық органдар үшін қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеудің бірыңғай жүйесіне сəйкес жүзеге асырылады.».
21-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
21. «Ақпараттандыру туралы» 2015 жылғы 24 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 4-баптың 2-тармағында:
2) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«2) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен оның құрылымына кіретін ұйымдар, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган «электрондық үкіметтің» ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымы объектілерімен интеграцияланбайтын интернет-ресурстарды, ақпараттық жүйелерді құру немесе дамыту жөніндегі, деректерді басқару жөніндегі уəкілетті орган бекіткен деректерді басқару жөніндегі талаптарға сəйкес мемлекеттік органдардың функцияларды іске асыруы мақсатында деректерді талдауды жүзеге асыру үшін электрондық ақпараттық ресурстарды жинау, өңдеу, сақтау, беру жөніндегі жұмыстарды жүзеге асырған кезде, сондай-ақ ақпараттандыру саласында тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды жүргізген кезде туындайтын қатынастарға қолданылмайды.»;
3) тармақша алып тасталсын;
2) 34-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Мемлекеттік органдардың мемлекеттік электрондық ақпараттық ресурстарды қалыптастыру жөніндегі қызметі, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жəне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органның электрондық ақпараттық ресурстарды қалыптастыруын қоспағанда, бюджет қаражаты есебінен қаржыландырылады.».
22-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
22. «Мемлекеттік сатып алу туралы» 2015 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-баптың 6) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«6) ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық холдингтер, ұлттық басқарушы компаниялар, ұлттық компаниялар жəне олармен үлестес заңды тұлғалар, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, оның ведомстволары, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымына кіретін ұйымдар жəне дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу жəне одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғалар, сондай-ақ қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган сатып алатын тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер;»;
2) 2-баптың 27) тармақшасының үшінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін, оның ведомстволарын, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымына кіретін ұйымдарды жəне дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу жəне одан да көп пайызы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне тиесілі немесе оның сенімгерлік басқаруындағы заңды тұлғаларды, сондай-ақ қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті органды;».
23-тармақ 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
23. «Төрелік туралы» 2016 жылғы 8 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 4-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Қазақстан Республикасында төреліктерді мемлекеттік органдар, мемлекеттік кəсіпорындар, сондай-ақ табиғи монополиялар субъектілері жəне тауарлар мен көрсетілетін қызметтер нарығында үстем жағдайға ие субъектілер, дауыс беретін акцияларының елу жəне одан да көп пайызы (жарғылық капиталға қатысу үлестері) тікелей немесе жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар, олардың еншілес жəне тəуелді ұйымдары, сондай-ақ екінші деңгейдегі банктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдар құра алмайды.
Осы тармақтың бірінші бөлігінің талаптары банктік қарыз шарттары немесе микрокредит беру туралы шарттар бойынша берілген құқықтар (талаптар) бойынша коллекторлық агенттіктерге қолданылады.»;
2) 8-баптың 8-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«8. Кəмелетке толмаған адамдардың, заңда белгіленген тəртіппен əрекетке қабілетсіз немесе əрекет қабілеті шектеулі деп танылған адамдардың мүдделері қозғалатын даулар, екінші деңгейдегі банктер, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдар мен олардың қарыз алушы - жеке тұлғалары арасындағы кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарттары немесе микрокредит беру туралы шарттар бойынша, оңалту жəне банкроттық туралы, табиғи монополиялар субъектілері мен олардың тұтынушылары арасындағы, мемлекеттік органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері арасындағы даулар төреліктің қарауына жатпайды.
Осы тармақтың бірінші бөлігінің талаптары қарыз алушы - жеке тұлғалармен жасалған, кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарттары немесе микрокредит беру туралы шарттар бойынша берілген құқықтар (талаптар) бойынша коллекторлық агенттіктерге қолданылады.».
24. «Төлемдер жəне төлем жүйелері туралы» 2016 жылғы 26 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 32-баптың 6-тармағында:
екінші жəне үшінші бөліктер мынадай редакцияда жазылсын:
«Осы баптың 4-тармағында көзделген тəртіппен ақша жөнелтуші - жеке тұлғаның ағымдағы шотына қойылған төлем талабы оның ағымдағы шотын ондағы ақша сомасының жəне (немесе) ақша жөнелтуші - жеке тұлғаның банктік шотына заңды тұлғадан немесе дара кəсіпкерден түсетін əрбір ақша сомасының елу пайызы шегінде, төлем талабында көрсетілген барлық соманың түсуін күтпестен, тікелей дебеттеу арқылы орындалады.
Бұл ретте ақша жөнелтушінің ағымдағы шотында немесе жиынтығында жеке тұлғаның немесе егер жеке тұлға қызметін жеке кəсіпкерлік түрінде жүзеге асыратын дара кəсіпкер ретінде тіркелген болса, дара кəсіпкердің бір банкте ашылған ағымдағы шоттарында сақталатын ақша сомасы төлем талабын орындау кезінде республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейінің екі еселенген мөлшерінен аз болмауға тиіс.»;
мынадай мазмұндағы төртінші бөлікпен толықтырылсын:
«Көрсетілген шектеу қарыз алушы - жеке тұлғаның немесе егер жеке тұлға қызметін жеке кəсіпкерлік түрінде жүзеге асыратын дара кəсіпкер ретінде тіркелген болса, дара кəсіпкердің жинақ шотындағы ақшасына қолданылмайды.»;
2) 35-бапта:
3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Инкассолық өкімді мемлекеттік кірістер органдары, сот орындаушылары, сондай-ақ аумақтық əділет органы атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы береді.»;
4-тармақ мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Аумақтық əділет органының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған инкассолық өкімі Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген нормалар негізінде өндіріп алуды растайтын атқарушылық құжаттар қоса беріліп, ақша жөнелтушінің банкіне электрондық нысанда жіберіледі.»;
5-тармақтың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«5. Егер атқарушылық құжаттың мəтінінде өзгеше белгіленбесе, ақша жөнелтушінің банктік шотынан ақшаны оның келісімінсіз алып қоюдың негізділігін растайтын атқарушылық құжат банкке немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға сот орындаушысының немесе аумақтық əділет органының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған бір ғана инкассолық өкімін ұсынуға негіз болып табылады.»;
8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«8. Ақша жөнелтушінің банктік шотында ақша жеткіліксіз болған кезде мемлекеттік кірістер органдарының салық берешегін өндіріп алу туралы, атқарушылық құжаттар бойынша сот орындаушыларының жəне аумақтық əділет органының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған инкассолық өкімін орындау осындай шотқа ақша түскен күннен кейінгі үш операциялық күннен кешіктірілмей оның түсуіне қарай жүргізіледі.»;
3) 50-баптың 1-тармағының екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Лицензиясының қолданысы тоқтатыла тұрған немесе тоқтатылған не лицензиясынан айырылған жеке сот орындаушысының, аумақтық əділет органының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған инкассолық өкімін кері қайтарып алу «Атқарушылық іс жүргізу жəне сот орындаушыларының мəртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тəртіппен жүзеге асырылады.»;
4) 9-тарау мынадай мазмұндағы 54-1-баппен толықтырылсын:
«54-1-бап. Аумақтық əділет органының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған қаулысын орындау
1. Аумақтық əділет органының атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесінде қалыптастырылған, аумақтық əділет органы басшысының немесе оның орынбасарының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куəландырылған, банктік шоттарының нөмірлері жəне оларда ақшаның болуы туралы ақпаратты, банктердегі, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы, сондай-ақ сақтандыру ұйымдарындағы мүліктің сипаты мен құны жəне оларға тыйым салу туралы мəліметтерді талап ету туралы қаулысы банктерге, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы ұсынылады.
2. Банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым осы баптың 1-тармағында көрсетілген құжаттың негізінде, көрсетілген құжатты алған күннен бастап үш операциялық күн ішінде «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сəйкес қажетті мəліметтерді атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне жіберуге міндетті.
3. Аумақтық əділет органы банктерден, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан көрсетілген мəліметтерді алып, атқарушылық іс жүргізудің мемлекеттік автоматтандырылған ақпараттық жүйесі арқылы банкке, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға атқарушылық құжат қоса берілген инкассолық өкімді жібереді.».
25. «Коллекторлық қызмет туралы» 2017 жылғы 6 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңына:
25-тармақтың 1) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
1) 3-бап мынадай мазмұндағы 5-тармақпен толықтырылсын:
«5. Коллекторлық агенттік банк, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым жеке тұлғамен жасасқан банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) сатып алған жағдайда банк омбудсманының офисіне міндетті жарналарды төлеуге міндетті.
Коллекторлық агенттік микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйым жеке тұлғамен жасасқан микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) сатып алған жағдайда микроқаржы омбудсманының офисіне міндетті жарналарды төлеуге міндетті.»;
25-тармақтың 2) тармақшасы 2024 ж. 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді
2) 4-баптың 1-тармағы мынадай мазмұндағы үшінші жəне төртінші бөліктермен толықтырылсын:
«Коллекторлық агенттіктің «Жауапкершілігі шектеулі жəне қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 12-1-бабының 2-тармағына сəйкес коллекторлық агенттіктің үлестес тұлғасы болып табылатын жеке сот орындаушысымен атқарушылық құжатты орындау шарттары туралы келісім (шарт) жасасуына тыйым салынады.
Коллекторлық агенттіктің «Жауапкершілігі шектеулі жəне қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 12-1-бабының 2-тармағына сəйкес коллекторлық агенттіктің үлестес тұлғасы болып табылатын нотариусқа нотариаттық іс-əрекеттер жасау үшін жүгінуіне тыйым салынады.»;
3) 5-бапта:
2-тармақтың бірінші бөлігінің 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) əрбір байланыс кезінде:
коллекторлық агенттіктің атауы;
коллекторлық агенттіктің тұрған жері;
борышкермен өзара іс-қимылды жүзеге асыратын адамның тегі, аты, əкесінің аты (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе), лауазымы;
кредитордың атауы туралы хабармен жүзеге асырылуға тиіс.
Осы тармақшада көзделмеген жəне коммерциялық немесе Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын өзге де құпия болып табылмайтын өзге де ақпарат борышкерге оның талап етуі бойынша хабарланады;»;
3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Борышкердің жəне (немесе) оның өкілінің талап етуі бойынша коллекторлық агенттік борышкерді жəне (немесе) оның өкілін осы Заңның 16-бабында көзделген құқықтарымен жəне міндеттерімен таныстыруға міндетті.»;
5-тармақта:
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«5. Коллекторлық агенттіктің коллекторлық қызметті жүзеге асыруы кезінде мынадай жосықсыз əрекеттерді жүзеге асыруына:»;
3), 4), 5), 6) жəне 6-1) тармақшалар алып тасталсын;
мынадай мазмұндағы 5-1-тармақпен толықтырылсын:
«5-1. Коллекторлық агенттік жұмыскерінің борышкермен жəне (немесе) оның өкілімен, жəне (немесе) үшінші тұлғамен өзара іс-қимыл жасасуы кезінде мынадай жосықсыз əрекеттерді жүзеге асыруына:
1) коллекторлық агенттік жұмыскері өзара іс-қимыл жасасатын тұлғаны берешектің мөлшеріне, сипатына жəне пайда болу негіздеріне қатысты жаңылыстыруына;
2) коллекторлық агенттік жұмыскерінің анық емес тегін жəне (немесе) атын, жəне (немесе) əкесінің атын (егер ол жеке басты куəландыратын құжатта көрсетілсе), сондай-ақ жұмыс орны жəне (немесе) лауазымы туралы шындыққа сай келмейтін мəліметтерді хабарлауына;
3) коллекторлық агенттік жұмыскері өзара іс-қимыл жасасатын тұлғаның ар-намысына, қадір-қасиетіне жəне іскерлік беделіне нұқсан келтіретін мəліметтерді таратуына не осы тұлғалардың мүдделеріне мүліктік зиян келтіруі мүмкін мəліметтерді жария етуіне;
4) коллекторлық агенттік жұмыскері өзара іс-қимыл жасасатын тұлғаның құқықтары мен бостандықтарына қол сұғатын, олардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін, сондай-ақ осы тұлғаға мүліктік жəне өзге де зиян келтіруге алып келетін құқыққа қайшы əрекеттер жасауына;
5) борышкерге жəне (немесе) оның өкіліне, жəне (немесе) үшінші тұлғаларға күш қолдану не олардың мүлкін жою немесе бүлдіру қатерін төндіру, қорлау, алаяқтық, жалған құжаттар жасау, бопсалау арқылы борышкерді банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемелерді орындауға мəжбүрлейтін қысым көрсетуіне тыйым салынады.»;
7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«7. Осы баптың 1, 2, 4-тармақтарының, 5-тармағы 1) жəне 9) тармақшаларының, 5-1 жəне 6-тармақтарының талаптары коллекторлық агенттік банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықты (талап етуді) басқаға беру нəтижесінде туындаған өзінің кредитор құқықтарын іске асырған кезде оған жəне оның жұмыскерлеріне, сондай-ақ сервистік компанияларға қолданылады.»;
8-тармақ алып тасталсын;
9-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«9. Осы баптың 1-тармағының, 2-тармағы бірінші бөлігінің 1) тармақшасы бірінші бөлігінің төртінші жəне бесінші абзацтарының, 2), 3), 4) жəне 6) тармақшаларының, 5-1-тармағының талаптары банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша кредитордың мүдделерін білдірген кезде коллекторлық агенттіктің жұмыскерлеріне қолданылады.»;
4) 6-бапта:
1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Бастапқы байланыс кезінде коллекторлық агенттік борышкер - жеке тұлғаға жəне (немесе) оның өкіліне банктік қарыз шартының немесе микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгерту туралы жазбаша өтінішпен коллекторлық агенттікке олардың (оның) жүгіну құқығы туралы хабар береді.
25-тармақтың 4) тармақшасының төртінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
Борышкер - жеке тұлға жəне (немесе) оның өкілі өздеріне (өзіне) коллекторлық агенттік хабар берген күннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде коллекторлық агенттікке банктік қарыз шартының немесе микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгерту туралы жазбаша өтінішпен жəне (немесе) коллекторлық агенттікке «Төлемдер жəне төлем жүйелері туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген сəйкестендіру құралдарын қолдану арқылы клиент - жеке тұлғаны сəйкестендіруді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ақпараттандыру объектілері (бұдан əрі - ақпараттандыру объектілері) арқылы жүгінеді, онда берешектің пайда болу себептері мен мəн-жайлары, кірістері мен шығыстары, отбасы құрамы (мүшелері), тұрғылықты жері, мүлкінің бар-жоғы туралы мəліметтер, борышкердің өтінішін қарау жəне оның банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемелерін орындауға өз қаражатының жеткілікті екендігін айқындау үшін кредиторға қажетті өзге де мəліметтер көрсетіледі.»;
3-тармақта:
25-тармақтың 4) тармақшасының алтыншы, жетінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Кредитор борышкердің жазбаша өтінішін алған күннен кейін күнтізбелік он бес күн ішінде банктік қарыз шартын немесе микрокредит беру туралы шартты өзгертудің ұсынылған талаптарын қарайды жəне коллекторлық агенттік пен борышкерге жəне (немесе) оның өкіліне:»;
3) тармақша «жазбаша нысанда» деген сөздерден кейін «жəне (немесе) ақпараттандыру объектілері арқылы» деген сөздермен толықтырылсын;
5) мынадай мазмұндағы 6-1-баппен толықтырылсын:
«6-1-бап. Коллекторлық агенттік берешек құқығын (талапты) басқаға беру нəтижесінде туындаған өзінің кредитор құқықтарын іске асырған кезде оның берешекті реттеу ерекшеліктері
25-тармақтың 5) тармақшасының үшінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
25-тармақтың 5) тармақшасының үшінші абзацының күші олар қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған құқықты (талап етуді) басқаға беру шарттары бойынша коллекторлық агенттіктер сатып алған жеке тұлғалардың берешегіне қолданылды
1. Коллекторлық агенттік өзіне кредитор берешек бойынша, оның ішінде сот шешімі бойынша немесе нотариустың атқарушылық жазбасы негізінде өндіріп алынған берешек бойынша құқықты (талап етуді) берген кезде борышкер-жеке тұлғаға жəне (немесе) оның өкіліне банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгерту туралы жазбаша өтінішпен жəне (немесе) ақпараттандыру объектілері арқылы коллекторлық агенттікке олардың (оның) жүгіну құқығы туралы хабар береді.
25-тармақтың 5) тармақшасының төртінші абзацы 2026 ж. 1 мамырдан бастап қолданысқа енгізіледі
25-тармақтың 5) тармақшасының төртінші абзацының күші 2026 ж. 1 мамырдан кейін жасалған құқықты (талап етуді) басқаға беру шарттары бойынша коллекторлық агенттіктер сатып алған жеке тұлғалардың берешегіне қолданылады
Коллекторлық агенттік жеке тұлғаның берешегі бойынша құқықты (талап етуді) басқаға беру шарты жасалған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде борышкердің міндеттемесін есепке жазылған жəне төленбеген сыйақыны толық есептен шығару арқылы төмендетуді міндетті түрде қамтамасыз етеді.
25-тармақтың 5) тармақшасының бесінші - он сегізінші абзацтары 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
25-тармақтың 5) тармақшасының бесінші - он сегізінші абзацтарының күші олар қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған құқықты (талап етуді) басқаға беру шарттары бойынша коллекторлық агенттіктер сатып алған жеке тұлғалардың берешегіне қолданылады
Борышкер - жеке тұлға жəне (немесе) оның өкілі берешек бойынша құқықты (талап етуді) басқаға беру туралы өздеріне (өзіне) хабар берілген күннен кейін кез келген мерзімде коллекторлық агенттікке банктік қарыз шарты бойынша немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгерту туралы жазбаша өтінішпен жəне (немесе) ақпараттандыру объектілері арқылы жүгінуге құқылы, онда берешектің пайда болу себептері, кірістері мен шығыстары, отбасы құрамы (мүшелері), тұрғылықты жері, мүлкінің бар-жоғы туралы мəліметтер, оның коллекторлық агенттікке банктік қарыз шарты бойынша немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгерту туралы жүгінуінің мəн-жайларын (фактілерін) растайтын, оның ішінде:
1) негізгі борыш жəне (немесе) сыйақы бойынша төлемдерді кейінге қалдыруға немесе бөліп төлеуге;
2) берешекті өтеу кезектілігін өзгертуге, оның ішінде негізгі борышты басым тəртіппен өтеуге;
3) банктік қарыз немесе микрокредит мерзімін өзгертуге;
4) тұрақсыздық айыбын (айыппұлды, өсімпұлды) азайту жағына қарай өзгертуге немесе толық алып тастауға;
5) комиссияларды жəне банктік қарызға қызмет көрсетуге байланысты өзге де төлемдерді өзгертуге немесе толық алып тастауға;
6) негізгі борыш жəне (немесе) сыйақы бойынша берешекті толық не ішінара кешіруге;
7) ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті тараптардың келісімінде белгіленген мерзімдерде кепіл берушінің өзінің дербес өткізуіне;
8) міндеттемені орындаудың орнына коллекторлық агенттікке кепілге қойылған мүлікті беру арқылы бас тарту төлемін ұсынуға;
9) сатып алушыға міндеттемені бере отырып, ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті өткізуге байланысты өзге де мəліметтер көрсетіледі.
2. Коллекторлық агенттік борышкердің өтінішін алған күннен кейін күнтізбелік он бес күн ішінде банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарына ұсынылған өзгерістерді қарайды жəне борышкерге жəне (немесе) оның өкіліне жазбаша нысанда жəне (немесе) ақпараттандыру объектілері арқылы:
1) банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарына ұсынылған өзгерістермен келісетіні;
2) банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгерту бойынша қарсы ұсыныстар;
3) банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгертуден бас тарту себептерінің уəжді негіздемесін көрсете отырып, осындай бас тарту туралы хабарлайды.
25-тармақтың 5) тармақшасының он тоғызыншы - жиырма бірінші абзацтарының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады
Коллекторлық агенттік мерзімді əскери қызметтегі əскери қызметшілерге банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша уəкілетті орган айқындаған тəртіппен қарыз бойынша сыйақыны есепке жазбай, мерзімді əскери қызмет өткеру мерзімін жəне ол аяқталғаннан кейінге 60 күнді қамтитын кезеңге негізгі борыш пен сыйақы бойынша төлемді кейінге қалдыруды ұсынуға міндетті.
Мерзімді əскери қызметке шақырылған əскери қызметшілер, сондай-ақ олардың қызметтен шығарылуы, банктік қарызының жəне (немесе) микрокредитінің болуы не болмауы, ол бойынша төлемді кейінге қалдырудың ұсынылуы туралы мəліметтер Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігімен келісу бойынша уəкілетті орган айқындаған тəртіппен мемлекеттік органдар мен коллекторлық агенттіктердің ақпараттық жүйелерінің өзара іс-қимылын қамтамасыз ету арқылы беріледі.
Осы тармақтың үшінші бөлігінде көзделген жағдайларда дербес деректерді жинау, өңдеу жəне пайдалану Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес жүзеге асырылады.
25-тармақтың 5) тармақшасының жиырма екінші абзацы 2024 ж. 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілді
25-тармақтың 5) тармақшасының жиырма екінші - жиырма бесінші абзацтарының күші олар қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған құқықты (талап етуді) басқаға беру шарттары бойынша коллекторлық агенттіктер сатып алған жеке тұлғалардың берешегіне қолданылады
Коллекторлық агенттіктің осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген шешімі алынған күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде коллекторлық агенттік пен қарыз алушы - жеке тұлға арасында өзара қолайлы шешімге қол жеткізілмеуі банктік қарыз шарты бойынша немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгертуден бас тарту болып есептеледі.
25-тармақтың 5) тармақшасының жиырма үшінші - жиырма бесінші абзацтары 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
3. Борышкер - жеке тұлға коллекторлық агенттіктің осы баптың 2-тармағы бірінші бөлігінің 3) тармақшасында көзделген шешімін алған күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде немесе банктік қарыз шарты бойынша немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге осы баптың 2-тармағының бесінші бөлігінде көзделген мерзімде қол жеткізілмеген кезде бір мезгілде коллекторлық агенттікті хабардар ете отырып, банк жəне (немесе) микроқаржы омбудсманына жүгінуге құқылы.
Банк жəне (немесе) микроқаржы омбудсмандары борышкер - жеке тұлғаның коллекторлық агенттікке жүгінуінің жəне коллекторлық агенттікпен банктік қарыз шартының немесе микрокредит беру туралы шарттың талаптарын өзгерту туралы өзара қолайлы шешімге қол жеткізбеудің дəлелдерін ұсынған кезде оның жолданымын қарайды.
Банк жəне (немесе) микроқаржы омбудсмандары «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес халықтың əлеуметтік жағынан осал топтарына жататын борышкер - жеке тұлғаның тұрғынжай болып табылатын жылжымайтын мүлік ипотекасымен қамтамасыз етілген, кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес ипотекалық тұрғын үй қарызы (ипотекалық қарыз) шарты бойынша немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша жолданымын қараған кезеңде кепілге қойылған мүлікке сотқа талап қоюды беру арқылы немесе соттан тыс тəртіппен өндіріп алуды қолдануға жол берілмейді.»;
6) 7-бапта:
2-тармақ алып тасталсын;
3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Коллекторлық қызметті жүзеге асыруға ниеті бар заңды тұлға есептік тіркеуден өту үшін уəкілетті орган бекіткен нормативтік құқықтық актіде көзделген құжаттарды уəкілетті органға ұсынады.»;
7) 8-бапта:
1-тармақтың 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) уəкілетті орган бекіткен нормативтік құқықтық актіде көзделген құжаттарда көрсетілуге жататын анық емес мəліметтер мен ақпарат берілген;»;
2-тармақтың бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Осы баптың 1-тармағының 1), 2) жəне 3) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша есептік тіркеуден бас тартылған жағдайда коллекторлық қызметті жүзеге асыруға ниеті бар заңды тұлға есептік тіркеуден бас тартуды алған күннен кейін отыз жұмыс күні ішінде осы Заңның 7-бабының 3-тармағына сəйкес құжаттарды қайтадан ұсынуға құқылы не өзінің атауынан «коллекторлық агенттік» деген сөздерді, олардан туындайтын, оның коллекторлық қызметті жүзеге асыратынын болжайтын сөздерді алып тастау арқылы қайта тіркеу рəсімін жүргізуге міндетті.»;
8) 9-баптың 1-тармағы бірінші бөлігінің 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«1) коллекторлық агенттік жəне (немесе) оның борышкерлермен өзара іс-қимыл жасайтын жұмыскерлері осы Заңның 5-бабы 5-тармағының 7) жəне 8) тармақшаларында, 5-1-тармағында көзделген жосықсыз əрекеттердің біреуін қатарынан күнтізбелік он екі ай ішінде үш жəне одан көп рет жасаған;»;
25-тармақтың 9) тармақшасы 2024 ж. 21 желтоқсаннан бастап қолданысқа енгізілді
9) 11-баптың 5-тармағының екінші бөлігіндегі «банк омбудсманына» деген сөздер «банк жəне (немесе) микроқаржы омбудсмандарына» деген сөздермен ауыстырылсын;
10) 14-баптың 5) жəне 7) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«5) кредитор «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 36-бабы 2-1-тармағының 3) тармақшасында жəне «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-2-бабы 5-тармағының 2-1) тармақшасында көзделген талаптарды сақтаған жағдайда жеке тұлғаның банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарты бойынша кредитормен талап ету құқығын басқаға беру шартын жасасуға;»;
«7) борышкермен жасалған банктік қарыз шартында (микрокредит беру туралы шартта) осындай талап болған кезде борышкердің тұрған жері жəне (немесе) байланыс деректері туралы ақпаратты үшінші тұлғалардан сұратуға;»;
11) 15-баптың 1-тармағында:
мынадай мазмұндағы 3-1) жəне 4-1) тармақшалармен толықтырылсын:
«3-1) кредитор банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) басқаға берген кезде коллекторлық агенттіктердің жеке тұлғалардың берешегін реттеуі мəселелері жөніндегі уəкілетті органның нормативтік құқықтық актісіне сəйкес борышкер - жеке тұлғаның берешегін реттеу жөніндегі шараларды қабылдауға;»;
«4-1) құқықты (талап етуді) коллекторлық агенттік сатып алған банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша берешек толық өтелгеннен кейін ұсынылған борышкердің немесе оның өкілінің жазбаша өтініші бойынша өтінішті алған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде өтеусіз негізде берешектің жоқ екендігі туралы анықтаманы жазбаша нысанда бір рет беруге;»;
13) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«13) коллекторлық агенттіктің құрылтайшылары (қатысушылары), басшы қызметкерлері, борышкерлермен жəне (немесе) олардың өкілдерімен жəне (немесе) кредитормен банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт шеңберіндегі міндеттемелерге байланысты үшінші тұлғалармен өзара іс-қимыл жасайтын жұмыскерлері туралы, сондай-ақ филиалдары жəне (немесе) өкілдіктері туралы мəліметтер өзгерген жағдайларда уəкілетті органды осындай өзгерістер болған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде хабардар етуге;»;
мынадай мазмұндағы 16-1) тармақшамен толықтырылсын:
«16-1) борышкер - жеке тұлғаның жəне (немесе) оның өкілінің талап етуі бойынша оларды (оны) осы Заңның 16-бабында көзделген құқықтарымен жəне міндеттерімен таныстыруға;»;
12) 16-баптың 1-тармағының 3) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«3) берешекті осы Заңның 6 жəне 6-1-баптарында көзделген тəртіппен реттеуге;».
26. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік басқару, екінші деңгейдегі банктердің кепілдік саясатын, бағалау қызметін реттеуді жəне атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2021 жылғы 31 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1-тармақтың алтыншы абзацындағы «жəне 2022 жылғы 1 шілдеден бастап жасалған шарттарға қолданылатын» деген сөздер алып тасталсын;
2-тармақ мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын:
«1-1) қарыз алушы - жеке тұлғалардың кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарттары жəне микрокредит беру туралы шарттары бойынша осы Заңның 7-бабы 1) тармақшасының екінші абзацы жəне 19-тармағының төртінші абзацы қолданысқа енгізілгенге дейін төленген сыйақы, тұрақсыздық айыбы (айыппұлдар, өсімпұл), комиссиялар жəне өзге де төлемдер қайта есептелуге жатпайды.
Қарыз алушы - жеке тұлғалардың кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарттары жəне микрокредит беру туралы шарттары бойынша осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін есепке жазылған жəне төленбеген сыйақы, тұрақсыздық айыбы (айыппұлдар, өсімпұл), комиссиялар жəне өзге де төлемдер осы Заңның 1-бабының 7-тармағы 1) тармақшасының екінші абзацына жəне 19-тармағының төртінші абзацына сəйкес қайта есептелуге жатады.».
27. «Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне банкроттығы туралы» 2022 жылғы 30 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңына:
1) 1-баптың 11) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«11) соттан тыс банкроттық рəсімі - екінші деңгейдегі банктердің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалдарының, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың немесе коллекторлық агенттіктердің алдындағы міндеттемелерді тоқтату мақсатында борышкерге қатысты соттан тыс тəртіппен жүзеге асырылатын рəсім.
Осы тармақшада көрсетілген міндеттемелерге қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау жəне қадағалау жөніндегі уəкілетті орган барлық банк операцияларын жүргізуге, микроқаржылық қызметті жүзеге асыруға лицензиялардан айырған не микроқаржы ұйымдарының, коллекторлық агенттіктердің тізілімдерінен шығарылған, оның ішінде таратылған, таратылу сатысындағы екінші деңгейдегі банктердің, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банкі филиалдарының, банк операцияларының жекелеген түрлерін, микроқаржылық қызметті жүзеге асырған ұйымдардың немесе коллекторлық агенттіктердің, сондай-ақ жеке тұлғалардың банктік қарыз шарттары, қарыз (кредит) шарттары жəне микрокредит беру туралы шарттары бойынша талап ету құқығы тиесілі өзге де ұйымдардың алдындағы міндеттемелер де жатады;»;
2) 5-баптың 1-тармағында:
2) тармақша мынадай мазмұндағы екінші, үшінші жəне төртінші бөліктермен толықтырылсын:
«Республикалық бюджет туралы заңда белгіленген жəне төлем күнінде қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің бір еселенген мөлшерінен асатын сомадағы төлем өтеу болып есептеледі.
Өтеудің болмау мерзімі əрбір банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша соңғы төлем күнінен бастап есептеледі.
Егер коллекторлық агенттік төлемнің болмауының өзге мерзімін растамаған жағдайларды қоспағанда, құқықты (талапты) басқаға беру шарты бойынша коллекторлық агенттікке берілген банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша өтеудің болмау мерзімі соңғы төлем күнінен бастап құқық (талап ету) коллекторлық агенттікке берілгенге дейін есептеледі;»;
3) тармақшада:
бірінші бөліктегі «борышкерге қатысты», «рəсімдердің жүргізілуі» деген сөздер тиісінше «кредитор мен борышкердің», «рəсімдерді жүргізуі» деген сөздермен ауыстырылсын;
екінші бөліктегі «он сегіз» деген сөздер «он екі» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы үшінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы тармақшаның талаптары осы Заңның 1-бабы 11) тармақшасының екінші бөлігінде көзделген міндеттемелерге қолданылмайды;»;
3) 6-бап мынадай редакцияда жазылсын:
«6-бап. Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру немесе сот арқылы банкроттық рəсімін қолдану туралы арыз беру негіздері
1. Борышкерге тиесілі мүлік құнының оның барлық міндеттемелерінің (оның ішінде орындалу мерзімі басталмаған) мөлшерінен асып кету фактісі жəне (немесе) тұрақты кірісінің болуы сотқа төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рəсімін қолдану туралы арыз беруге негіздер болып табылады.
2. Мыналар сотқа сот арқылы банкроттық рəсімін қолдану туралы арыз беруге негіздер болып табылады:
1) республикалық бюджет туралы заңда белгіленген жəне осы Заңның 1-бабының 11) тармақшасында көзделген кредиторлар алдындағы міндеттемелер бойынша арыз берілген күні қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 1600 еселенген мөлшерінен асатын міндеттемелердің болуы.
Егер борышкер осы Заңның 5-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген шартқа сай келмесе, осы тармақшаның міндеттемелер мөлшері бөлігіндегі ережесі қолданылмайды;
2) өзге кредиторлар алдында міндеттемелердің болуы;
3) осындай арыз берілген күні қатарынан он екі ай ішінде кредиторлар алдындағы міндеттемелерді өтеудің болмауы.
Республикалық бюджет туралы заңда белгіленген жəне төлем күнінде қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің бір еселенген мөлшерінен асатын сомадағы төлем өтеу болып есептеледі;
4) арыз берілген күні жеті жыл бойы соттан тыс немесе сот арқылы банкроттық рəсімін қолдану фактісінің болмауы;
5) борышкерге қатысты «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» жəне «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңдарына сəйкес банктік қарыз шарты жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша орындалмаған міндеттемелерді реттеу жəне (немесе) өндіріп алу жөніндегі рəсімнің жүргізілуі.
Осы тармақшада көрсетілген, берешекті реттеуді жəне (немесе) өндіріп алуды жүргізу жөніндегі шараларды мерзімі өткен берешек пайда болған кезден бастап он екі айдан аспайтын мерзімдерде жүргізу қажет.
Осы тармақшаның талаптары осы Заңның 1-бабы 11) тармақшасының екінші бөлігінде көзделген міндеттемелерге қолданылмайды.»;
4) 7-баптың 2-тармағының 1) жəне 2) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«1) төлем қабілеттілігін қалпына келтіру немесе сот арқылы банкроттық рəсімін қолдану туралы іс қозғау туралы ұйғарым шығарылған күннен кейінгі күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей, кредиторды төлем қабілеттілігін қалпына келтіру немесе сот арқылы банкроттық рəсімін қолдану туралы арызбен жүгінгені туралы хабардар етуге;
2) егер соттан тыс банкроттық рəсімін жүргізу кезеңінде өзінің меншігіне кредиторлар алдындағы өз міндеттемелерін толық немесе отыз пайыздан асырып орындауына мүмкіндік беретін мүлік түскен немесе өзінің мүліктік жағдайы өзгеше түрде өзгерген не кредитормен кредитордың алдындағы берешекті реттеу туралы келісім жасасқан жағдайда уəкілетті органға «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы, «электрондық үкімет» веб-порталы жəне (немесе) арнаулы мобильдік қосымша арқылы мұндай рəсімді тоқтату туралы арызбен жүгінуге;»;
5) 9-бапта:
мынадай мазмұндағы 2-1) тармақшамен толықтырылсын:
«2-1) кредиторлар талаптары тізілімінің нысанын бекітеді;»;
13) тармақша «борышкердің» деген сөзден кейін «жəне банкроттың» деген сөздермен толықтырылсын;
14) тармақша «тағайындайды» деген сөзден кейін «жəне қызметтен шеттетеді» деген сөздермен толықтырылсын;
6) 11-баптың 3-тармағының үшінші бөлігі 2) тармақшасының үшінші абзацындағы «интернет-ресурсының веб-қосымшасына жəне (немесе) арнаулы мобильдік қосымшаға» деген сөздер «интернет-ресурсы жəне (немесе) арнаулы мобильдік қосымша арқылы» деген сөздермен ауыстырылсын;
7) 13-баптың екінші бөлігіндегі «интернет-ресурсының веб-қосымшасын» деген сөздер «интернет-ресурсын» деген сөздермен ауыстырылсын;
8) 15-бап мынадай мазмұндағы 7-1-тармақпен толықтырылсын:
«7-1. Уəкілетті орган осы баптың 6-тармағында белгіленген мəн-жайларды анықтаған кезде қаржы басқарушысы өкілеттіктерін орындаудан бас тартқан жағдайда оны белгілі бір борышкерге қатысты өз өкілеттіктерін орындаудан шеттетеді.
Осы тармаққа сəйкес қаржы басқарушысын шеттету оны өкілеттіктерін жүзеге асырудан шеттетуге алып келмейді жəне қаржы басқарушысына басқа борышкерлерге қатысты өкілеттіктер беруге кедергі келтірмейді.»;
9) 16-бапта:
1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Борышкер соттан тыс банкроттық рəсімін қолдану туралы арызды «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы, «электрондық үкімет» веб-порталы жəне (немесе) арнаулы мобильдік қосымша арқылы белгіленген нысан бойынша береді.»;
2-тармақ алып тасталсын;
3-тармақ «сəйкес келген» деген сөздерден кейін «жəне жұбайының (зайыбының) (бар болған жағдайда) келісімі болған» деген сөздермен толықтырылсын;
4-тармақта:
«сəйкес келмеген» деген сөздерден кейін «жəне жұбайының (зайыбының) (бар болған жағдайда) келісімі болмаған» деген сөздермен толықтырылсын;
«береді» деген сөз «жібереді» деген сөзбен ауыстырылсын;
10) 17-баптың 2-тармағында:
1), 2), 3) жəне 7) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:
«1) борышкердің осы Заңның 1-бабының 11) тармақшасында көрсетілген, олар туралы мəліметтер кредиттік бюролардың дерекқорында көрсетілген кредиторлар алдындағы борыштық міндеттемелерінің мерзімдері өткен болып есептеледі;
2) осы Заңның 1-бабының 11) тармақшасында көрсетілген, олар туралы мəліметтер кредиттік бюролардың дерек қорында көрсетілген кредиторлардың борышкерден міндеттемелерді орындауды талап етуіне тыйым салынады;
3) борышкердің осы Заңның 1-бабының 11) тармақшасында көрсетілген, олар туралы мəліметтер кредиттік бюролардың дерекқорында көрсетілген кредиторлар алдындағы берешегінің барлық түрі бойынша тұрақсыздық айыбын (өсімпұлды, айыппұлдарды) жəне сыйақыны есепке жазу тоқтатылады;»;
«7) осы Заңның 1-бабының 11) тармақшасында көрсетілген, олар туралы мəліметтер кредиттік бюролардың дерекқорында көрсетілген кредиторлар алдындағы борышты өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттарды орындау тоқтатыла тұрады;»;
мынадай мазмұндағы 8) тармақшамен толықтырылсын:
«8) кредитордың «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы», «Микроқаржылық қызмет туралы» жəне «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген реттеу жəне (немесе) өндіріп алу шараларын қолдануына тыйым салынады.»;
11) 18-баптың 1-тармағында:
1) жəне 4) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:
«1) борышкер өзінің меншігіне кредиторлар алдындағы өз міндеттемелерін толық немесе отыз пайыздан асырып орындауына мүмкіндік беретінін мүліктің түсуіне немесе өзінің қаржылық жəне (немесе) мүліктік жағдайының өзгеруіне не кредитормен кредитордың алдындағы берешекті реттеу туралы келісім жасасуына байланысты уəкілетті органға соттан тыс банкроттық рəсімін тоқтату туралы арызды «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы, «электрондық үкімет» веб-порталы жəне (немесе) арнаулы мобильдік қосымша арқылы берсе;»;
«4) борышкердің осы Заңның 5-бабында көрсетілген негіздерге сəйкес келмеу фактілері, оның ішінде кредитордың өтініші бойынша анықталса, тоқтатылады.»;
мынадай мазмұндағы екінші бөлікпен толықтырылсын:
«Осы тармақтың бірінші бөлігі 1), 2) жəне 4) тармақшаларының талаптары осы Заңның 5-бабы 3-тармағының негізінде соттан тыс банкроттық рəсімін қолданған борышкерлерге қатысты болмайды.»;
12) 19-баптың 1 жəне 2-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Осы Заңның 18-бабына сəйкес соттан тыс банкроттық рəсімін тоқтату үшін негіздер болмаған кезде «электрондық үкімет» веб-порталында борышкер туралы мəліметтер орналастырылған күннен бастап алты ай өткен соң уəкілетті орган соттан тыс банкроттық рəсімін аяқтау жəне борышкерді банкрот деп тану туралы шешім шығарады. Шешім уəкілетті орган бекіткен нысан бойынша шығарылады жəне «электрондық үкімет» веб-порталында орналастырылуға тиіс.
2. Борышкердің осы Заңның 1-бабының 11) тармақшасында көрсетілген, олар туралы мəліметтер кредиттік бюролардың дерекқорында көрсетілген кредиторлар алдындағы міндеттемелері соттан тыс банкроттық рəсімін аяқтау жəне борышкерді банкрот деп тану туралы хабарландыру «электрондық үкімет» веб-порталында орналастырылған күннен бастап тоқтатылады.»;
13) 20-баптың 3-тармағының 4) тармақшасы мынадай мазмұндағы төртінші бөлікпен толықтырылсын:
«Мерзімі өткен берешек пайда болған кезден бастап он екі айдан асқан жағдайда осы тармақшада көзделген құжатты ұсыну талап етілмейді.»;
14) 22-баптың 1-тармағының бірінші бөлігінде:
9) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«9) борышкердің мүлкіне қатысты атқарушылық құжаттардың орындалуы тоқтатыла тұрады;»;
мынадай мазмұндағы 11) тармақшамен толықтырылсын:
«11) кредитордың «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы», «Микроқаржылық қызмет туралы» жəне «Коллекторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген реттеу жəне (немесе) өндіріп алу шараларын қолдануына тыйым салынады.»;
15) 23-баптың 4-тармағының бірінші бөлігі «қаржы басқарушысы» деген сөздерден кейін «банкке, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға мемлекеттік кірістер органының сұрау салуы негізінде банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның осы шот бойынша ақша қозғалысы туралы мəліметтерді беруіне келісім бере отырып,» деген сөздермен толықтырылсын;
16) 27-бапта:
1-тармақтың бірінші бөлігіндегі «интернет-ресурста» деген сөздер «уəкілетті органның интернет-ресурсында» деген сөздермен ауыстырылсын;
4-тармақта:
бірінші бөлік мынадай редакцияда жазылсын:
«4. Қаржы басқарушысы уəкілетті орган белгілеген нысан бойынша жəне тəртіппен қалыптастырылған кредиторлар талаптарының тізілімін уəкілетті органның интернет-ресурсында орналастыру үшін уəкілетті органға жібереді.»;
үшінші бөліктегі «енгізбегеніне» деген сөз «енгізгеніне (енгізбегеніне)» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 5-1-тармақпен толықтырылсын:
«5-1. Кредитор (кредиторлар) талаптарды мəлімдемеген жағдайда кредиторлар талаптарының тізілімі борышкер ұсынған деректерден, оның ішінде кредиттік бюролардың дерекқорында көрсетілген мəліметтер ескеріле отырып қалыптастырылады.»;
6-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«6. Кредиторлар талаптарының қалыптастырылған тізіліміне өзгерістер жəне (немесе) толықтырулар осы баптың 4 жəне 5-тармақтарында көзделген жағдайларда енгізілуі мүмкін.»;
17) 30-баптың 3-тармағы 2) тармақшасындағы «мерзімдері туралы нұсқаулар қамтылуға тиіс.» деген сөздер «мерзімдері;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 3) тармақшамен толықтырылсын:
«3) осы Заңның 22-бабының 1-тармағы бірінші бөлігінің 6) тармақшасында көзделген салдардың тоқтатылғаны туралы нұсқаулар қамтылуға тиіс.»;
18) 31-бап мынадай мазмұндағы 6) тармақшамен толықтырылсын:
«6) қаржы басқарушысының өкілеттігі тоқтатылады.»;
19) 38-баптың 4-тармағы алып тасталсын;
20) 42-баптың 3-тармағының екінші бөлігі алып тасталсын;
21) 44-бапта:
6-тармақта:
8) тармақшадағы «борышкерді банкрот деп тану туралы хабарландыру орналастыруды тапсыру туралы нұсқаулар қамтылады.» деген сөздер «борышкердің міндеттемелерін тоқтатудан бас тарту туралы хабарландыру орналастыруды тапсыру;» деген сөздермен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 9) тармақшамен толықтырылсын:
«9) банкроттың Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерге шығуына салынған тыйымды алып тастау туралы нұсқаулар қамтылады.»;
7-тармақ 6) тармақшасындағы «төлеу туралы нұсқаулар қамтылады.» деген сөздер «төлеу;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 7) тармақшамен толықтырылсын:
«7) банкроттың Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерге шығуына салынған тыйымды алып тастау туралы нұсқаулар қамтылады.»;
22) 46-бапта:
4) тармақшадағы «төлемдер төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне сот арқылы банкроттық рəсімдері аяқталғаннан кейін банкроттың тоқтатылуға жатпайтын міндеттемелері болып табылады.» деген сөздер «түсімдер;» деген сөзбен ауыстырылсын;
мынадай мазмұндағы 5) тармақшамен толықтырылсын:
«5) төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне (немесе) сот арқылы банкроттық рəсімін жүргізген қаржы басқарушысының толық көлемде немесе оның бір бөлігінде төлемі болмаған жағдайда оның сыйақысы банкроттың төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жəне сот арқылы банкроттық рəсімдері аяқталғаннан кейін тоқтатылуға жатпайтын міндеттемелері болып табылады.»;
23) 48-бап мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын:
«3. Осы бапта көрсетілген қаржылық жағдайға мониторинг осы Заңның 5-бабының 3-тармағында көзделген негіздер бойынша соттан тыс банкроттық рəсімін қолданған Қазақстан Республикасының азаматтарына қатысты жүргізілмейді.».
1) алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 5-тармағының 4) тармақшасын;
2) алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізілетін 1-баптың 5-тармағы 2) тармақшасының он бесінші - жиырмасыншы абзацтарын, 5), 6) тармақшаларын, 7) тармақшасының жиырма жетінші, жиырма сегізінші абзацтарын, 8) тармақшасын, 10) тармақшасының он төртінші абзацын, 16) тармақшасын, 6-тармағының 1), 2), 4) - 7) тармақшаларын, 7, 12-тармақтарын, 15-тармағының 4) тармақшасын, 17-тармағы 6) тармақшасының он бірінші - он үшінші, он бесінші - он жетінші абзацтарын, 8) тармақшасының он екінші абзацын, 23-тармағын, 25-тармағының 2) тармақшасын;
3) 2024 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 2 жəне 3-тармақтарын, 4-тармағының алтыншы - тоғызыншы абзацтарын, 9-тармағының 1), 2), 3), 8), 9) жəне 10) тармақшаларын, 13, 16, 19, 20, 21 жəне 22-тармақтарын;
4) алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізілетін 1-баптың 6-тармағының 8) тармақшасын;
5) 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 5-тармағы 7) тармақшасының он үшінші - жиырма бесінші абзацтарын, 11-тармағының 12) тармақшасын, 17-тармағы 2) тармақшасының төртінші - он жетінші абзацтарын;
6) 2024 жылғы 1 қазаннан бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 5-тармағы 7) тармақшасының бесінші, сегізінші абзацтарын, 9) тармақшасының екінші - он үшінші, жиырма алтыншы, жиырма жетінші абзацтарын, 10) тармақшасының он бесінші - он сегізінші абзацтарын, 11-тармағы 1) тармақшасының төртінші - алтыншы абзацтарын, 4) тармақшасының төртінші, бесінші абзацтарын, 7) тармақшасының екінші абзацын, 9) тармақшасының сегізінші - оныншы абзацтарын, 14) тармақшасының жиырмасыншы жəне жиырма бірінші абзацтарын, 17-тармағы 8) тармақшасының он төртінші - он алтыншы абзацтарын, 9) тармақшасының екінші - он үшінші, жиырмасыншы, жиырма бірінші абзацтарын, 11) тармақшасының үшінші абзацын, 25-тармағы 4) тармақшасының төртінші, алтыншы, жетінші абзацтарын, 5) тармақшасының үшінші, бесінші - он сегізінші жəне жиырма екінші абзацтарын;
7) алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізілетін 1-баптың 5-тармағы 9) тармақшасының он алтыншы - он сегізінші абзацтарын, 12) тармақшасын, 11-тармағы 7) тармақшасының үшінші абзацын, 10), 11) тармақшаларын, 16) тармақшасының жетінші - тоғызыншы абзацтарын, 17) тармақшасын, 17-тармағының 7) тармақшасын, 9) тармақшасының он алтыншы - он сегізінші абзацтарын, 11) тармақшасының төртінші абзацын, 13) тармақшасын, 25-тармағының 1) тармақшасын, 5) тармақшасының жиырма үшінші - жиырма бесінші абзацтарын, 9) тармақшасын;
8) 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 11-тармағы 3) тармақшасының алтыншы абзацын, 8) тармақшасының алтыншы абзацын, 14) тармақшасының үшінші, төртінші абзацтарын;
9) 2026 жылғы 1 мамырдан бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 5-тармағы 9) тармақшасының отыз екінші абзацын, 17-тармағы 9) тармақшасының жиырма алтыншы абзацын, 25-тармағы 5) тармақшасының төртінші абзацын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
1) осы Заңның 1-бабы 11-тармағының 8) тармақшасы бесінші абзацының қолданысы 2025 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатыла тұрсын, тоқтатыла тұру кезеңінде осы абзац мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін:
«1-1) коллекторлық агенттіктер, «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 36-1-бабы 4-тармағының бірінші бөлігінде жəне (немесе) «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабы 5-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғамен жасалған банктік қарыз шарттары жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарттар бойынша құқықтарды (талаптарды) сенімгерлік басқару шарты шеңберінде банктік қарыз шарттары жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарттар бойынша құқықтарды (талаптарды) сенімгерлік басқаруды жүзеге асыратын сервистік компаниялар (бұдан əрі - сервистік компаниялар), «Қазақстан Республикасындағы банктер жəне банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 36-1-бабының 4-тармағы бірінші бөлігінің оныншы абзацында жəне «Микроқаржылық қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-1-бабының 5-тармағы бірінші бөлігінің сегізінші абзацында көрсетілген тұлғалар, егер банктік қарыз шарты бойынша жəне (немесе) микрокредит беру туралы шарт бойынша алынған құқықтарды (талаптарды) осы тұлғалар сервистік компанияның сенімгерлік басқаруына бермесе;»;
2) 2026 жылғы 1 мамырға дейін осы Заңның 1-бабы 5-тармағының 10) тармақшасы он төртінші абзацының жəне 17-тармағының 8) тармақшасы он екінші абзацының қолданысы тоқтатыла тұрсын, тоқтатыла тұру кезеңінде осы абзацтар мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін:
«4-2. Банктің, банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторлық агенттікке беруді жүргізуіне тыйым салынады.»;
«5-2. Микроқаржы ұйымының жеке тұлғаның кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес микрокредитті беру туралы шарты бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторлық агенттікке беруді жүргізуіне тыйым салынады.».
1) осы Заңның 1-бабы 5-тармағының 7) тармақшасы төртінші, оныншы, он бірінші, он екінші абзацтарының, 17-тармағының 2) тармақшасы жиырма жетінші абзацының, 6) тармақшасы жетінші, сегізінші жəне тоғызыншы абзацтарының, 25-тармағының 5) тармақшасы он тоғызыншы, жиырмасыншы, жиырма бірінші абзацтарының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады;
2) осы Заңның 1-бабы 5-тармағының 7) тармақшасы отыз бірінші - отыз бесінші абзацтарының жəне 17-тармағының 2) тармақшасы он тоғызыншы - жиырма үшінші абзацтарының күші осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін сот актілері заңды күшіне енген құқықтық қатынастарға қолданылады;
3) осы Заңның 1-бабы 5-тармағының 9) тармақшасы отыз екінші абзацының жəне 17-тармағының 9) тармақшасы жиырма алтыншы абзацының күші бұрын жасалған шарттардан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады деп белгіленсін.
2026 жылғы 1 мамырға дейін қарыз алушы - жеке тұлғамен жасалған, кəсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға байланысты емес банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторлық агенттікке беру мақсаттары үшін жиырма төрт айлық мерзімді есептеу кезінде мерзімі өткен берешектің мерзімі жəне 2026 жылғы 1 мамырға дейін жүргізілген берешекті реттеу рəсімдері ескеріледі;
4) осы Заңның 1-бабының 6-тармағы 8) тармақшасының күші орындалмаған ақшалай міндеттемелер бойынша бұрын жасалған ипотекалық тұрғын үй қарызы шарттарынан туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады деп белгіленсін.
Мүлік өткізіліп қойылған ипотекалық тұрғын үй қарызы шарттарынан туындайтын міндеттемелер бойынша кірістердің немесе мүліктің болмауы осы Заңның 1-бабы 6-тармағының 8) тармақшасы қолданысқа енгізілетін күнге айқындалады;
5) осы Заңның 1-бабы 25-тармағының 5) тармақшасы үшінші, бесінші - он сегізінші, жиырма екінші - жиырма бесінші абзацтарының күші олар қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған құқықты (талап етуді) басқаға беру шарттары бойынша коллекторлық агенттіктер сатып алған жеке тұлғалардың берешегіне қолданылады деп белгіленсін. Коллекторлық агенттіктер 2024 жылғы 1 қазанға дейін сатып алынған жеке тұлғалардың берешегі бойынша осы Заңның 1-бабының 25-тармағы 5) тармақшасының үшінші, бесінші - он сегізінші жəне жиырма екінші абзацтары қолданысқа енгізілген күннен бастап күнтізбелік жиырма күн ішінде борышкер-жеке тұлғаларға жəне (немесе) олардың өкілдеріне банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт бойынша міндеттемені орындау талаптарын өзгерту туралы өтінішпен олардың коллекторлық агенттікке жүгіну құқықтары туралы хабар беруге міндетті;
6) осы Заңның 1-бабы 25-тармағының 5) тармақшасы төртінші абзацының күші 2026 жылғы 1 мамырдан кейін жасалған құқықты (талап етуді) басқаға беру шарттары бойынша коллекторлық агенттіктер сатып алған жеке тұлғалардың берешегіне қолданылады деп белгіленсін.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Қ. ТОҚАЕВ
Астана, Ақорда, 2024 жылғы 19 маусым
№ 97-VIII ҚРЗ