Мүгедектердi оңалтудың 2002-2005 жылдарға арналған бағдарламасы туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 желтоқсан № 1758 қаулысы
(ҚР Үкіметінің 15.01.03 ж. № 20; 26.12.03 ж. № 1325 ; 2005.10.05 № 443
қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен)

Мүгедектердің жоғалтқан қарекетiнің орнын толтыру, тұрмыстық, қоғамдық, кәсіби қызметке қабiлетiн қалпына келтiру және мүгедектердің қоғамға мейлiнше толығырақ кiрiгуiне септесу мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:

1. Қоса берiлiп отырған Мүгедектердi оңалтудың 2002-2005 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекітілсiн.

2. Орталық және жергіліктi атқарушы органдар:

1) Бағдарламаны орындау жөнiнде қажеттi шаралар қабылдасын;

2) Бағдарламаның орындалу барысы туралы Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне 2002 жылдан бастап жылына екi рет - әр жылдың 20 қаңтарына және 20 шілдесiне ақпарат берiп отырсын.

3. Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгі жыл сайын 25 ақпанға Қазақстан Республикасының Үкіметіне Бағдарламаның орындалуы туралы ақпарат ұсынсын.

4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының

Қазақстан Республикасы Үкіметінің

2001 жылғы 29 желтоқсандағы № 1758 қаулысымен

бекітілген

Мүгедектердi оңалтудың

2002-2005 жылдарға арналған

бағдарламасы

Астана, 2001 жыл

1. Мүгедектердi оңалтудың 2002-2005 жылдарға арналған

бағдарламасының паспорты

ҚР Үкіметінің 15.01.03 ж. № 20; 26.12.03 ж. № 1325 ; 2005.10.05  № 443  (бұр. ред. қара) қаулыларымен 1-бөлім өзгертілді

Бағдарламаның         Мүгедектердi оңалтудың 2002-2005 жылдарға

атауы                 арналған бағдарламасы 

Бағдарламаны          Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы

әзiрлеу үшiн          7 наурыздағы N 367 қаулысымен бекітілген

негiздеме             Қазақстан Республикасы ?кіметінің 2000-2002

                      жылдарға арналған iс-қимыл бағдарламасын жүзеге

                      асыру жөніндегі iс-шаралардың жоспары

                      (4.1.3.3. тармақ) 

Бағдарламаның         Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты

бастамашысы           әлеуметтiк қорғау министрлігі 

Бағдарламаның         Бағдарламаның негiзгi мақсаты және мiндеттерi -

мақсаты мен           мүгедектердi оңалту жүйесiн құру, олардың қоғамға

міндеттерi            жан-жақты кiрiгуiне мүмкiндiктер беру, кіріптарсыз

                      тұрмыс салтын қамтамасыз ету үшiн жағдайлар жасау,

                      мүгедектiк деңгейiн азайту. 

Негiзгi               Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты

орындаушылар          әлеуметтiк қорғау министрлігі, Білім және ғылым

                      министрлігі, Мәдениет, ақпарат және қоғамдық

                      келісім министрлігі, Денсаулық сақтау министрлігі,

                      Қазақстан Республикасының Туризм және спорт

                      жөніндегі агенттiгi, облыстардың, Астана, Алматы

                      қалаларының әкiмдері 

Бағдарламаның         Бағдарлама мүгедектердi медициналық, әлеуметтiк,

негiзгi               кәсiби оңалту мекемелерінің желiлерiн дамыту мен 

iс-шаралары           олардың материалдық-техникалық базасын нығайту,

                      мүгедектерге протез-ортопедиялық көмек көрсету және

                      оларды оңалтудың техникалық құралдарымен қамтамасыз

                      ету, мүгедектердің әлеуметтiк инфрақұрылым

                      объектілерiн кедергiсiз пайдалану мүмкіндiгiн жасау,

                      халықты әлеуметтік қорғау, денсаулық сақтау, білім

                      беру жүйелерiнде мүгедектердi оңалту мәселелерiмен

                      айналысатын қызметкерлердi даярлау мен біліктілігiн

                      арттыру жөніндегі ұйымдастырушылық iс-шараларын

                      жүзеге асыруды көздейдi

Бағдарламаны          Мүгедектердi оңалту бағдарламасы 2002-2005

iске асыру            жылдарға арналып жасалған

мерзiмi  

Қаржыландыру          Бағдарламаны қаржыландыру республикалық және

көздерi мен           жергiлiктi бюджеттер қаражаты есебiнен, Қазақстан

көлемi                Республикасының заңнамасы тыйым салмайтын басқа да

                      қаржы көздерiнен жүзеге асырылады.

                      Бағдарламаны iске асырудың 2002 жылдан 2005 жылға

                      дейiнгi барлық кезеңiне қаржыландыру үшiн 6,1 млрд.

                      теңге, оның iшiнде республикалық бюджеттен 2,0 млрд.

                      теңге, жергiлiктi бюджеттен 4,1 млрд. теңге қажет

                      болады. 

Бағдарламаны          Бағдарламаны iске асыру оңалту iс-шараларының 

iске асырудан         көлемiн ұлғайтуға, мүгедектердi жеке мұқтаждарын

күтiлетiн             ескере отырып, техникалық құралдармен қамтамасыз

нәтижелер             етуге мүмкiндiк бередi, мүгедектердiң тұрмыстық,

                      қоғамдық, кәсiби қызметінде қабiлетiн қалпына

                      келтiруге, конституциялық құқықтарын толық көлемінде

                      iске асыруға және олардың қоғамға кiрiгуiн

                      жылдамдатуға көмектеседi.

2. Кiрiспе

Мүгедектердi әлеуметтiк қолдау мен қорғауға, олардың экономикалық, саяси және басқа да құқықтары мен бостандықтарын iске асыруда тең мүмкiндiктермен қамтамасыз етiлуiне Қазақстан Республикасының Конституциясында, сондай-ақ халықаралық құқықтың жалпы танылған қағидаттары мен нормаларында кепiлдiк берiлген.

Мүгедектердi әлеуметтiк қорғау шараларының бірi - ағзаның бұзылған немесе жоғалған қарекетiн, өзiне өзi қызмет ету, кәсiби қызметтiң әр түрiне қабiлетiн қалпына келтiруге және орнын толтыруға бағытталған медициналық, психологиялық, педагогикалық, әлеуметтiк-экономикалық iс-шаралар кешенiнен тұратын, сондай-ақ мүгедектердің толыққанды өмiр сүруiне мүмкiндiк беретiн әрi олардың құқықтары мен қабiлет мүмкiндiктерiн iске асыруын қамтамасыз ететiн оңалту болып табылады.

Мүгедектердi оңалту бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы ?кіметінің 2000 жылғы 7 наурыздағы № 367 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы ?кіметінiң 2000-2002 жылдарға арналған iс-қимыл бағдарламасын жүзеге асыру іс-шаралар жоспарына сәйкес әзiрлендi және елдiң әлеуметтiк-экономикалық жағдайы ескерiлiп жасалды.

3. Қазақстандағы мүгедектiлiктiң жай-күйiн талдау

Республикада барлығы түрлi санаттардағы 386,2 мың мүгедек, соның iшінде 211 мың мүгедек әйел, 49,8 мың 16 жасқа толмаған мүгедек бала, бала кезiнен 58,8 мың мүгедек және басқа да мүгедектер тұрады. Бұл цифрлар, мүгедектiктiң бұдан әрi осылайша көбеюi денi сау халықтың өсiмiнің азаю қаупiн туғызып, республиканың еңбек ресурстарының саны мен сапасының құлдырауына соқтыруы мүмкiн деген тұжырымға келтiредi.

Алғаш рет мүгедектiкке ұшыраудың 1998-2000 жылдар

iшіндегі көрсеткiшi

         Көрсеткіштер                    1998 жыл   1999 жыл   2000 жыл   

Ересек адамдар арасында алғаш                                             

рет мүгедек деп танылғандар,               55145     49683      46133     

оның iшiнде әйелдер                        22504     20515      18892     

Алғаш рет мүгедек деп танылған                                            

адамдардың iшiнде:                                                        

қалалық жерде тұратындар,                  32073     28499      26138     

оның iшiнде еңбекке жарамды                                               

жастағылар                                 24473     22504      21416     

Ауылда тұратындар,                         23072     21184      19995     

оның iшiнде еңбекке жарамды                                               

жастағылар                                 20212     19059      18215     

Алғаш рет мүгедек деп                                                     

танылғандардың iшiнде жұмыс                                               

iстейтiндер                                14752     10930      8979      

     Төменде мүгедектiк топтары бойынша алғаш рет мүгедек деп танылғандар

саны туралы мәлiмет келтiрiлдi:

       Мүгедектік тобы                      1998 жыл   1999 жыл   2000 жыл 

    І топ                                   5952       4909       4801     

    ІІ топ                                  33058      27452      25302    

    ІІІ топ                                 16135      17322      16030    

     Мүгедектіктің негізгі себептері:                                      

Мүгедектiк себебi                          1998 жыл   1999 жыл   2000 жыл  

жалпы аурудан                              46417      41560        38188   

еңбек жарақатынан                            656        516          479   

кәсiби аурудан                               163        111          111   

бала кезiнен мүгедек                        6424       6518         5524   

Алғаш рет мүгедектiкке  ұшырау  құрылымында  бірiншi  орында  қан айналымы органдары сырқатынан мүгедектiк - 18,6 пайыз, екiншi орында зиянды iсiктерден мүгедектiк - 14,1 пайыз, үшiншi орында психиканың бұзылуынан 12,1 пайыз және төртiншi орында - барлық орын алған жарақаттардан 11,9 пайыз.

Еңбекке жарамды адамдар арасындағы мүгедектiктің көбеюiне әлеуметтiк және экономикалық факторлар, жұмыссыздық, медициналық  қызметтер құнының жоғары болуы әсер етедi.

Соңғы екi жыл iшiнде балалар арасындағы мүгедектiк 16  пайызға өсiп кеттi. Республикада 16 жасқа дейiнгi 49,8 мың мүгедек бала және бала кезiнен 58,8 мың мүгедек тұрады. Балалардың мүгедектiкке ұшырауына итермелейтiн факторлардың iшiнде мыналарды бөлiп көрсетуге болады: биологиялық - ата-анасының созылмалы, туа бiткен және генетикалық ауруларының жоғары деңгейде  болуы,  перинаталдық  кезеңнің  патологиясы; медициналық-ұйымдастырушылық - ауруды кеш  анықтау,  ауруды  анықтаудан бастап мүгедектiк белгiленiп, оңалтудың басталуына дейiнгi  кезеңнің ұзақтығы; әлеуметтiк-орта - экологиялық жағдайдың нашарлауы, әлеуметтiк жағдайы нашар отбасылар.

Мүгедектiктiң өсе түсуi жағдайында мүгедек балалардың және олардың отбасыларының әлеуметтік проблемалары өткiр сезіліп отыр. Ауру сәби дүниеге келген күннен бастап отбасы оның тауқыметiн тартуға мәжбүр болады. Жағдайды өзгерту және мүгедек балалар мен олардың отбасыларына көмек көрсету үшiн халықты әлеуметтiк қорғау денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет, ақпарат  органдарының ынтымақтастығы мен күш-жiгерiн бірiктiру қажет.

Мүгедек балаларды оқыту мен тәрбиелеу үшiн арнайы жағдайлар қажет. Республикада көзi нашар көретiн балаларға арналған 8 мектеп  бар,  оларда көзi нашар көретiн  1240  бала  оқиды  және 2706 баланы  қамтитын  есту қабiлетi нашар  балаларға  арналған  19  мектеп  бар.  Бұл  оқу  орындары аудиторияларды сымсыз сыныптармен арнайы жабдықтауды  қажет  етедi.  2001 жылы алғаш рет Еңбек және  халықты  әлеуметтiк  қорғау  министрлігі  есту қабiлетi нашар балалар оқитын 9 мектепке  18  сымсыз  сыныптар  жиынтығын сатып алды, бұл арнаулы мектеп-интернаттарда оқитын есту  қабiлетi нашар балалар үшiн тым мардымсыз.

Жалпы  білім беретiн мектептерде  оқуға  мүмкiндiгi  жоқ мүгедек балалардың    психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияның қорытындысы бойынша тәрбие мен білімдi үйлерiнде алуына  болады.  Қазiргi кезде 2270 мүгедек  бала  үйiнде  оқытылуда.  Оларды  оқытуға  жұмсалатын шығындарды өтеу үшiн оларға 3711 теңге мөлшерiнде жәрдемақы төленедi.

Жоғары және орта арнаулы оқу орындарын бiтiрген I  және  II  топтағы мүгедектердiң, олардың денсаулық жағдайын  ескергенде,  өздерiнің  отбасы тұратын жерде жұмысқа тұруға мүмкiндiгi бола бермейдi.

Мүгедектердiң еңбегiн дәстүрлi  пайдаланатын  көптеген кәсіпорындар жабылып қалды немесе  өндiрiсiн тоқтатты.  Мүгедектер  үшiн  жаңа  жұмыс орындары құрыла бермейдi. Кәсiпорын әкiмшiлерi  еңбек  рыногында  еңбекке жарамды адамдар тарапынан ұсыныстар көп түсетiндiктен, түрлi  сылтауларды желеу етiп, жұмыс iстейтiн мүгедектердi қысқартады.

Бос орындар мүгедектерге тым сирек  берiледi.  Мүгедектердi  жұмысқа орналастыру үшiн пайдаланылуы  мүмкiн  болатын  жұмыс  орындарының  есебi жүйелi жүргiзiлмейдi. Осыған байланысты, ұйымның қағидаттары, инвестициялау көздерi туралы мәлiметтердi қоса алғанда,  мүгедектер  үшiн жұмыс орындарын есепке алуды ұйымдастыру түрiнде  (бар  болуы,  сақталуы, өзгеруi, жаңаларын құру) жұмыс орындары банкiн құру қажет.

Өздерінің  өнiмдерiне  мемлекеттік  сатып  алудың  тоқтатылуынан, мүгедектердiң қоғамдық бірлестiктерiнiң арнаулы кәсіпорындарының  жағдайы қиындап  кеттi.  Өткізу  рыногында  халық  тұтынатын  тауарлардың  қаптап кетуiнен бұл кәсіпорындар бәсекелестiкке жарамай қалды.

Мүгедектердi әлеуметтiк қолдау шаралары Қазақстан Республикасының  "Қазақстан  Республикасында  мүгедектердiң әлеуметтiк қорғалуы  туралы"  1991  жылғы  21  маусымдағы  Заңына, "Қазақстан Республикасында мүгедектiгi бойынша, асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша және жасына  байланысты  берiлетiн  мемлекеттік  әлеуметтік  жәрдемақылар туралы" 1997 жылғы 16  маусымдағы  Заңына, "Қазақстан  Республикасындағы арнаулы мемлекеттік жәрдемақы туралы"  1999  жылғы  5  сәуірдегі  Заңына, басқа да заңнамалық кесiмдерге сәйкес жүзеге асырылады.

Мүгедектерге әлеуметтiк көмек жәрдемақы түрiнде, протез-ортопедиялық бұйымдармен және аяқ киiммен, арнаулы қарпі бар баспа өнімдерiмен,  дыбыс күшейту аппаратурасымен және сигнализаторлармен, компенсаторлық техникалық құралдармен қамтамасыз ету түрiнде берiледi.

Қазақстан Республикасының  барлық  мүгедектерi  мүгедектiгi  бойынша мемлекеттік жәрдемақы алады. Жалпы  аурудан,  еңбек  жарақатынан,  кәсiби аурудан,  бала  жасынан  мүгедектерге  жәрдемақы  мынадай мөлшерлерде төленедi:

I топтағы мүгедектерге -  6  айлық  есептiк  көрсеткiш,  II  топтағы мүгедектерге - 4 айлық есептiк көрсеткiш,  III  топтағы  мүгедектер  мен мүгедек балаларға - 3 айлық есептiк  көрсеткiш,  ал  бұл  2001  жылдың  1 қаңтарында тиiсiнше 4650 теңгенi, 3100 теңгенi және 2325 теңгенi құрады.

Әскери қызметiн өтеу кезiнде алған жаралану, контузия алу,  мертiгу, ауруға ұшырау  салдарынан  мүгедек  болған  мерзiмдi  әскери  қызметшілер қатарындағы  мүгедектерге,  азаматтық  немесе  әскери  нысандағы  ядролық объектiлердегi апат салдарын жою кезінде  немесе  ядролық  объектілердегi апатты жағдайлар салдарынан мүгедек болған адамдарға, экологиялық төтенше жағдайлар салдарынан, оның ішінде ядролық жарылыстар мен сынақтар  өткізу кезіндегі радиацияның  әсер  етуi  себебiнен және/немесе осылардың салдарынан болған мүгедектерге себеп-салдары анықталған жағдайда:

I топтағы мүгедектерге -  8  айлық  есептiк  көрсеткiш,  II  топтағы мүгедектерге - 6 айлық есептiк көрсеткiш және III топтағы мүгедектерге  - 5 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде  жәрдемақы  төленедi,  ал  бұл  2001 жылдың 1 қаңтарында тиiсiнше 6200 теңге, 4650 теңге, 3875 теңге болды.

Әскери қызметiн өтеу кезiнде алған жаралану, контузия алу,  мертiгу, ауруға  ұшырау  салдарынан  мүгедек  болған  әскери қызметшiлер қатарындағы (мерзiмдi әскери қызметшiлерден басқа)  мүгедектерге,  қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде iшкi iстер органдары қызметкерлерi қатарындағы мүгедектерге:

I топтағы мүгедектерге - 15  айлық  есептiк  көрсеткiш,  II  топтағы мүгедектерге - 10 айлық есептiк көрсеткiш және III топтағы мүгедектерге 7 айлық есептiк көрсеткіш мөлшерiнде жәрдемақы төленедi, ал бұл 2001 жылдың 1 қаңтарында тиiсiнше 11625 теңге, 7750 теңге, 5425 теңге болды.

1999 жылғы 1  сәуiрден  бастап  жалпы  аурудан,  еңбек  жарақатынан, кәсiби аурудан болған I және II топтағы мүгедектерге,  16  жасқа  дейiнгi мүгедек балаларға, Ұлы Отан соғысы мүгедектерiне теңестiрiлген  адамдарға жәрдемақылардың өзге түрлерiне қарамастан, коммуналдық қызметтерге,  отын және тұрғын үйдi ұстау шығындарын төлеуге арнаулы  мемлекеттік  жәрдемақы төленіп келедi.

I және II  топтардағы  мүгедектерге  берiлетiн  арнаулы  мемлекеттік жәрдемақы мөлшерi 1,4 айлық есептік көрсеткiштi немесе 1085 теңгенi,  III топтағы мүгедектерге - 0,6 айлық есептiк көрсеткiштi немесе  465  теңгенi және 16 жасқа дейiнгi мүгедек балаларға 0,9 айлық есептiк көрсеткішті немесе 697 теңгенi құрайды.

Жеңiлдiктер мен кепiлдiктер жағынан Ұлы  Отан  соғысы  мүгедектерiне теңестiрiлген адамдарға 5,7 айлық есептiк  көрсеткiш  немесе  4389  теңге мөлшерiнде арнаулы мемлекеттік жәрдемақы төленедi.

Жергiлiктi  өкiлеттi  және  атқарушы  органдар  тиiстi  бюджеттердiң қаражаты есебiнен өз құзыретi шегiнде:

тұтыну  бағасы  индексiнiң  өсуiне  қарай  мемлекеттік  әлеуметтiк жәрдемақыларға қосымша ақы;

бөгде адамның көмегiне мұқтаж жалғызіліктi  мүгедектердi  күту  үшiн мемлекеттік әлеуметтiк жәрдемақыларға қосымша үстеме ақы;

санаторлық-курорттық емдеу жеңiлдiктерiн белгiлейдi.

Жергіліктi өкiлдi және атқарушы органдар жергіліктi бюджет  қаражаты есебiнен мүгедектердің ерекше талаптарын  қанағаттандыруға  және  олардың тұрмыс деңгейiн арттыруға бағытталған басқа да шешiмдердi қабылдайды.

Республикада қарттар мен мүгедектерге арналған 15604 орынды 70 интернат үйi жұмыс iстейдi, олардың ішінде 7042 орынды  25  интернат  үйi психикалық-неврологиялық ауруларға, 2721 орынды 17 интернат үйi мүгедек балаларға арналған.  Жалғызiлiктi қарттар мен мүгедектердi әлеуметтiк қолдау үшiн үйлерге барып көмек көрсететiн 309 әлеуметтiк көмек бөлiмшесi жұмыс iстейдi, олар 31632 жалғызіліктi қарт азаматқа, оның iшiнде  8471 мүгедекке қызмет көрсетедi.

28 мыңнан астам азамат протез-ортопедиялық көмекке, 60 мыңнан  астам құлағы нашар еститiн мүгедек - сурдотехникаға, 19 мыңнан астам көзi нашар көретiн мүгедек тифлоқұралдарға мұқтаж.

2000 жылы 12017 мүгедек аяқ-қол буындарын протездеумен, 5797 мүгедек протез-ортопедиялық аяқ киiмдермен,  3180  мүгедек  есту  аппараттарымен, 5100 мүгедек тифлоқұралдармен қамтамасыз етiлдi.

Мүгедектердi  протез-ортопедиялық  бұйымдармен  қамтамасыз етудің практикасын талдау бұйымдар  сапасының  төмендiгiн  ғана  емес,  бірқатар ұйымдастырушылық проблемаларын да көрсетiп  отыр.  Қазақстанда  протездеу мен  протез  жасау  проблемаларына  зерттеу  жүргiзетiн  бір  де бір ғылыми-зерттеу институты жоқ. Протездеу сапасын  бағалау  тек  клиникалық деректер  негiзiнде  ғана  жүргiзiледi  және  негiзiнен  екi факторға: мүгедектiң барабар сезiнуiне және  протез  жасаушының  сауатты  әрекетiне тәуелдi.

Халықты емдеу, емдеу-алдын  алу  және  осы  заманғы  талаптарға  сай келетiн протез-ортопедия құралдарымен мейлiнше толығырақ қамтамасыз  ету, республикалық  мемлекеттік  протез-ортопедия  кәсiпорындарын  басқарудың құрылымын оңтайландыру, протез  салу  мен  протез  жасауда  зерттеу  және жобалау-конструкторлық  жұмыстарын  жүргiзу,  қол  және  аяқ буындары протездерiне қажеттi  түйiндер  мен  бөлшектер  өндiрiсi  бойынша  импорт алмастырушы жаңа конструкциялар мен әзiрлемелердi енгізу мақсатында жұмыс iстеп тұрған протез-ортопедиялық кәсiпорындарын қайта құру көзделуде.

2000  жылы  жергiлiктi  атқарушы  органдардың  шешiмiмен  Ұлы  Отан соғысының  459  мүгедегi  автокөлiкпен  қамтамасыз  етiліп,  910  мүгедек кресло-қораптар алды.

"Қазақстан Республикасында мүгедектердің әлеуметтiк қорғалуы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 36-бабының мүгедектерге техникалық  немесе өзге де құралдар беруге қатысты бөлiгi толық көлемiнде орындалмай келедi. Оңалтудың техникалық  құралдары  жоғалтқан  қарекеттерiн  түзеуге  немесе орнын толтыруға, оның iшiнде өзiне өзi қызмет көрсетуге арналған бейiмдеу құралдарынан тұрады  (тамақ  ішу  үшiн  -  асханалық  аспаптарды  кигiзiп бекітуге арналған  белбеушелер,  крандар,  газ  және  электроплиткаларына арналған тұтқалар, арнайы асханалық  аспаптар  және  зағип  адамдар  үшiн икемдеу құралдары);  санитарлық-гигиеналық  процедураларды  орындау  үшiн тұрмыстық бейiмдеу құралдарынан (тiс мәуесегiн, сабынды, жөкенi, тарақты, электр ұстарасын  кигiзiп,  бекiтетiн  белбеушелер,  тiс  пастасын  қысып шығаруға,  су  крандарын,  душты  ашуға,  киiмдердi, шұлық-ұйықтарды, аяқкиiмдi киіп, шешуге бейiмдеу құралдары); жылдамырақ және ақырын жүруге арналған  құралдардан  (қолмен  басқарылатын  автомобиль,  бөлме   iшiнде жүретiн, серуендейтiн кресло-қораптар, екi аяғы жоқ мүгедектер үшiн шағын қораптар,  балдақтар,  таяқтар) мүгедектердің  естуiн  түзеу  және коммуникациялық қолдау құралдарынан (Брайло бойынша хат  жазуға арналған машинкалар, оқуға арналған дүрбiлер, "сөйлей бiлетiн кiтап"  үшiн  арнайы магнитофондар, домофондар;   тербеткіш   қоңыраулы   сағаттар,   арнайы диктофондар, жылжымалы жолдары  бар  немесе  дыбысы  күшейтiлген  телефон аппараттары) тұрады.

"Қазақстан Республикасында мүгедектердің әлеуметтiк қорғалуы туралы" Қазақстан Республикасының 1991 жылғы 21 маусымдағы Заңының   мүгедектердің тұрғын  үйлерге  және  өзге  де  әлеуметтік  инфрақұрылым   объектілеріне көтерiлуiн қамтамасыз етудi көздейтiн 8-бабы да  жүзеге  асырылмай  отыр. Бұл  бірiншi  кезекте,  ғимараттардың  есiгi  мен  көшелердің жерасты өткелдерiне қойылатын пандустарға қатысты.

Тұтастай алғанда "Қазақстан Республикасында мүгедектердiң әлеуметтiк қорғалуы туралы"  Қазақстан  Республикасының  1991  жылғы  21  маусымдағы Заңының баптарының көпшiлiгi орындалмай отыр, бірқатар баптар құрғақ  сөз күйiнде қалуда, заң  баптарының  шарттарын  орындамағаны  үшiн  берiлетiн жазалар анықталмаған.

Мүгедектердiң демалысы мен спортпен айналысуын  ұйымдастыру  бойынша оларды  нақты  кепілдіктермен  қамтамасыз  ету  жөніндегі   проблемаларды шешудi, аталған бағытта мүгедектермен жұмыс iстейтiн кадрларды даярлаудың тәртібі мен шарттарын анықтауды нормативтiк тәртіпте жүргiзген жөн.

Мүгедектер мен олардың отбасы мүшелерiн өздерiнің жеке проблемаларын шешуге олардың өздерiн тiкелей тарту  жөніндегі  бағдарламаларды  әзiрлеу және бекіту мүгедектердi әлеуметтік оңалту  жоспарының  маңызды бағыттарының  бірiнен  саналады,  онда  жоғалтқан  қарекеттерiн   қалпына келтiру және орнын толтыру үшiн базалық даярлық, өзiн өзi күту, өзiне өзi қызмет көрсету бойынша консультациялар беру көздеген дұрыс.

Бағдарламаның   iс-шаралар  жоспарының жобасында   "Мүгедектердің әлеуметтiк қорғалуы туралы" Қазақстан Республикасының жаңа Заңын қабылдау көзделген.

4. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi

Бағдарламаның негiзгi мақсаты - мүгедектердi оңалту жүйесiн құру, олардың қоғамға жан-жақты кiрігуiне мүмкіндiктер беру, кiрiптарсыз тұрмыс салтын қамтамасыз ету үшiн жағдайлар жасау, мүгедектiк деңгейiн азайту.

Бағдарламаның міндеттерi мыналар болып табылады:

мүгедектiктiң азаюын қамтамасыз ететiн жағдайлар жасау;

мүгедектерге оңалту және басқа да техникалық құралдар мен медициналық, әлеуметтік және кәсiби оңалту бойынша қызметтердің кепiлдiкті тiзбесiн беруден тұратын мүгедектердi оңалтудың жеке бағдарламаларын әзiрлеудi және жүзеге асыруды қамтамасыз ету;

мүгедектердi кешендi оңалтуды дамыту, оңалту мекемелерінің жүйелерiн дамыту мен материалдық-техникалық базасын нығайту бойынша практикалық iс-шараларды қамтамасыз ету;

денсаулық сақтау, білім беру, халықты әлеуметтiк қорғау, физкультура және спорт жүйесiнде мүгедектерге арналған iс-шаралар мен қызметтердiң тiзбелерiн және ауқымын кеңейту;

білім беру, еңбек, халықты жұмыспен қамту және әлеуметтiк қорғау, физкультура және спорт ұйымдарының мүгедектердi оңалту мәселелерi жөніндегі жұмысының нысандары мен әдiстерiн жетілдіру;

мүгедектерге өзiнің шығармашылық қабiлетiн пайдалануға, хореография, музыка, әдебиет, театр, сурет, мүсiндеумен, өнердің басқа да түрлерiмен айналысуға мүмкiндiктер беру мақсатында кәсiби даярлықты қамтитын iс-шараларды жүзеге асыру;

Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес арнаулы әлеуметтiк-экономикалық шараларды жүзеге асыру жолымен жұмыспен қамту саласында мүгедектердi қосымша кепілдiктермен қамтамасыз ету;

мүгедектердің кедергiсiз жүріп-тұруына және әлеуметтiк инфрақұрылым объектілеріне кіруiне жәрдемдесу жөнiнде iс-шаралар өткізудi қамтамасыз ету;

мүгедектердiң сұранысын ескере отырып, оңалтудың техникалық құралдарымен, сондай-ақ сурдоаударма бойынша қызметтер көрсетумен қамтамасыз ету;

мүгедектердi медициналық, әлеуметтiк және кәсiби оңалту мәселелерi бойынша мамандарды қайта даярлауды қамтамасыз ету;

оңалту жүйесiн құқықтық және әдiстемелiк жағынан қамтамасыз етудi жетілдiру.

5. Бағдарламаның негiзгі бағыттары және

оны iске асырудың тетiгi

Бағдарламаның негiзгi бағыттары:

1. Мүгедектердi әлеуметтiк қорғау мәселелерiн реттейтiн заңнамалық база жасау, оларға қоғамға жан-жақты кiрiгуi үшiн мүмкiндiктер беру, кiріптарсыз тұрмыс салты үшiн жағдайлармен қамтамасыз ету.

2. Ағзаның жетiлуіндегі бұзылушылықтарды ерте анықтаудың тиiмдiлiгiн арттыру:

әйелдер босанатын және амбулаторлық-емханалық ұйымдардағы "қатерлi" топтағы балаларды ерте анықтау және оларды психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияларға жiберу;

мүгедектiктің алдын алу мақсатында оның басталуы және көбеюi себептерiн тексеру бойынша зерттеулер ұйымдастыру.

3. Мүгедектердi кешендi оңалтудың жүйесiн құру:

мүгедектердi, оның iшiнде мүгедек балаларды медициналық, әлеуметтік, кәсiби оңалтуды жетілдіру және оңалтудың барлық бағыттарын үйлестiру;

мүгедектердi санаторлық-курорттық емдеудi ұйымдастыру;

мүгедектердi оңалтудың техникалық құралдарымен, олардың өмiрiн жеңiлдететiн оңалту жабдықтарымен қамтамасыз ету жүйесiн жетiлдiру;

оңалту мекемелерiнің желісін дамыту және олардың материалдық-техникалық базасын нығайту;

мүмкiндiгi шектеулi балалар мен жасөспiрiмдерге, мүгедек балаларға арналған арнаулы түзеу арқылы білім беру ұйымдарының жүйесiн сақтау және кеңейту;

психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялар құру арқылы Астана қаласында, балалар саны кемiнде 60 мың болатын республикалық маңызы бар қалаларда диагностикалық-консультациялық қызметтер жүйесiн кеңейту;

мемлекеттік теледидар арнасында ақпараттық бағдарламалардың сурдоаудармаларын ұйымдастыру;

мүгедектерді кәсіптік даярлау, жеке кәсіпкерлікті, шағын және орта бизнестi дамыту арқылы жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, мүгедектердi қорғау жөніндегі әлеуметтiк шараларды жыл сайын анықтау;

мүгедектердің әлеуметтiк инфрақұрылым объектілеріне кіруiн қамтамасыз ету.

4. Мүгедектердi белсендi өмiр салтына тарту:

мүгедектердің спорт жарыстарына, көркемөнерпаздар үйiрмелерiне, сурет және басқа да шығармашылық конкурстарына қатысуын қамтамасыз ету.

5. Халықты әлеуметтік қорғау, денсаулық сақтау, білім беру салаларында мүгедектердi оңалту мәселелерiмен айналысатын қызметкерлердiң біліктiлiгiн арттыру.

6. Мүгедектер проблемалары бойынша ғылыми-практикалық конференциялар мен семинарлар ұйымдастыру.

ҚР Үкіметінің 15.01.03 ж. № 20; 26.12.03 ж. № 1325; 2005.10.05  № 443  (бұр. ред. қара) қаулыларымен 6-бөлім өзгертілді

6. Бағдарламаны iске асыруды қаржылық қамтамасыз ету

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық және жергілікті бюджеттер қаражаты есебiнен, Қазақстан Республикасының заңнамасы тыйым салмайтын басқа да көздерден жүзеге асырылады.

Бағдарламаны 2002 жылдан 2005 жылға дейiн қаржыландыру үшiн 6,1 млрд. теңге, оның ішінде республикалық бюджеттен 2,0 млрд. теңге, жергiлiктi бюджеттен 4,1 млрд. теңге қажет болады.

Республикалық бюджетте протездеуге, мүгедектердi сурдо-тифлотехникамен қамтамасыз етуге және мемлекеттік тапсырыс шеңберіндегі басқа да iс-шараларға қаржы көзделдi. Жыл сайынғы республикалық бюджет шығыстары орта есеппен 500,0 млн. теңгенi, оның iшiнде 2002 жылы - 355,0 млн. теңгенi, 2003 жылы - 512,2 млн. теңгенi, 2004 жылы - 984,4 млн. теңгенi және 2005 жылы 115,9 млн. теңгенi құрайтын болады.

Жергiлiктi бюджеттен жұмсалатын шығындар 2002 жылы 250,5 млн. теңгенi, 2003 жылы - 898,0 млн. теңгенi, 2004 жылы - 937,4 млн. теңгенi, 2005 жылы - 2087,1  млн. теңгенi құрайды.

Жергiлiктi бюджет қаражаты есебiнен көзделген iс-шаралар облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерiмен келісілген.

Бағдарламаны iске асыру үшiн қажеттi республикалық және жергiлiктi бюджет қаражаттарының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған мемлекеттік бюджеттi әзiрлеу және қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаны iске асыру оңалту iс-шараларының ауқымын ұлғайтуға, мүгедектердi жеке мұқтаждықтарын ескере отырып, техникалық құралдармен қамтамасыз етуге, мүгедектердің тұрмыстық, қоғамдық, кәсiби қызметiнде қабiлетiн қалпына келтiруге, конституциялық құқықтарын толық көлемiнде іске асыруға және олардың қоғамға кiрiгуiн жылдамдатуға мүмкiндiк бередi.

8. Мүгедектерді оңалтудың 2002-2005 жылдарға арналған

бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

ҚР Үкіметінің 15.01.03 ж. № 20 қаулысымен 8-бөлім жаңа редакцияда

ҚР Yкіметінiң 26.12.03 ж. № 1325 қаулысымен 8-бөлім жаңа редакцияда (бұр. ред. қара) ; 2005.10.05  № 443  (бұр. ред. қара) қаулысымен 8-бөлім жаңа редакцияда

Шығындардың жиыны:

жергілікті бюджеттен - 4,1 млрд. теңге, соның ішiнде: 2002 ж.- 250,5 млн. теңге; 2003 ж.- 898,0 млн. теңге; 2004 ж.- 937,4 млн. теңге; 2005 ж.- 2087,1 млн. теңге.

Республикалық бюджеттен: - 2,0 млрд. теңге, соның iшiнде: 2002 ж.- 355,0 млн. теңге; 2003 ж.- 512,2 млн. теңге; 2004 ж.- 984,4 млн. теңге; 2005 ж.- 115,9 млн. теңге.

Шығындардың барлығы: 6,1 млрд. теңге, соның iшiнде: 2002 ж.- 605,5 млн.теңге; 2003 ж.- 1410,2 млн теңге.; 2004 ж.- 1921,8 млн.теңге; 2005 ж.- 2203,0 млн. теңге.